Quyết định 111/QĐ-BNN-QLCL năm 2009 Đề án đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm rau, quả, chè và thịt giai đoạn 2009-2015 do Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ban hành

BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN -------	CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc ---------
Số: 111/QĐ-BNN-QLCL	Hà Nội, ngày 14 tháng 01 năm 2009

 

QUYẾT ĐỊNH

BAN HÀNH ĐỀ ÁN ĐẢM BẢO VỆ SINH AN TOÀN THỰC PHẨM RAU, QUẢ, CHÈ VÀ THỊT GIAI ĐOẠN 2009-2015

BỘ TRƯỞNG BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

Căn cứ Nghị định số 01/2008/NĐ-CP ngày 03 tháng 01 năm 2008 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn;
Căn cứ Nghị định 79/2008/NĐ-CP ngày 18 tháng 7 năm 2008 quy định hệ thống tổ chức quản lý, thanh tra và kiểm nghiệm về vệ sinh an toàn thực phẩm;
Theo đề nghị của Cục trưởng Cục Quản lý Chất lượng Nông Lâm sản và Thủy sản,

QUYẾT ĐỊNH:

Điều 1. Ban hành kèm theo Quyết định này “Đề án đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm rau, quả, chè và thịt giai đoạn 2009-2015” gồm các nội dung chủ yếu sau đây:

I. QUAN ĐIỂM:

- Đảm bảo tính phù hợp của cơ chế, chính sách; tính khả thi, hiệu lực cao của các quy trình quản lý, kiểm tra, kiểm soát; phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan chức năng trong kiểm soát quá trình từ sản xuất đến khi đưa sản phẩm ra lưu thông trên thị trường.

- Thực hiện các nguyên tắc vệ sinh, an toàn thực phẩm trong toàn bộ quá trình; tập trung nguồn lực để kiểm soát vệ sinh an toàn thực phẩm tại công đoạn có rủi ro cao nhất trong toàn bộ quá trình.

- Thúc đẩy xã hội hoá mạnh mẽ hoạt động kiểm nghiệm, kiểm tra chứng nhận hệ thống đảm bảo VSATTP. Tăng cường liên kết ngành hàng giữa chủ thể công đoạn sản xuất với phân phối, tiêu thụ, tạo sự gắn kết trách nhiệm và lợi ích.

- Chứng nhận và đảm bảo kiểm soát, truy xuất được nguồn gốc xuất xứ tạo uy tín với người tiêu dùng và tăng giá hợp lý các sản phẩm được chứng nhận chất lượng.

- Đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục pháp luật về vệ sinh an toàn thực phẩm trong sản xuất, kinh doanh thực phẩm và thực hiện cơ chế xử lý vi phạm nghiêm minh.

- Xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm an toàn tạo lợi ích, động lực cho người sản xuất, kinh doanh.

II.MỤC TIÊU

1. Mục tiêu đến 2010

- Tối thiểu 20% diện tích rau, 20% diện tích cây ăn quả, 25% diện tích chè tại các vùng sản xuất tập trung đáp ứng yêu cầu sản xuất an toàn theo hướng thực hành nông nghiệp tốt (VIETGAP);

- Tối thiểu 30% sản phẩm rau, quả và 40% sản phẩm chè tại các vùng sản xuất tập trung được chứng nhận và công bố sản xuất, chế biến sản xuất an toàn theo VIETGAP, GMP, HACCP;

- 30% số cơ sở chăn nuôi công nghiệp được chứng nhận đảm bảo an toàn thực phẩm theo GAHP; 40% cơ sở giết mổ tập trung, chế biến công nghiệp áp dụng GMP, HACCP;

- Tỷ trọng thịt được giết mổ, chế biến công nghiệp so với tổng sản lượng thịt đạt 12-14%.

2. Mục tiêu đến 2015

- 100% diện tích rau, cây ăn quả, chè tại các vùng sản xuất an toàn tập trung đáp ứng yêu cầu sản xuất an toàn theo hướng thực hành nông nghiệp tốt (VIETGAP);

- 100% sản phẩm rau, quả và 100% sản phẩm chè tại các vùng sản xuất tập trung được chứng nhận và công bố sản xuất, chế biến an toàn theo VIETGAP, GMP, HACCP;

- 80% số cơ sở chăn nuôi công nghiệp được chứng nhận đảm bảo an toàn thực phẩm theo GAHP; trên 90% cơ sở giết mổ tập trung, chế biến công nghiệp áp dụng GMP, HACCP;

- Tỷ trọng thịt được giết mổ, chế biến công nghiệp so với tổng sản lượng thịt đạt 24-25%.

III. GIẢI PHÁP THỰC HIỆN

1. Hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, cơ chế, chính sách về VSATTP

Hoàn thiện cơ chế phân công, phân cấp quản lý vệ sinh an toàn thực phẩm. Tập trung xây dựng, rà soát, bổ sung và hoàn thiện các quy định, quy chuẩn kỹ thuật về vệ sinh an toàn thực phẩm; quy định kiểm tra, công nhận điều kiện vệ sinh an toàn thực phẩm đối với cơ sở sản xuất kinh doanh rau, quả, chè và thịt;

- Sửa đổi chế tài xử phạt vi phạm vệ sinh an toàn thực phẩm trong sản xuất kinh doanh rau, quả, chè và thịt, xử lý nghiêm khắc đối với hành vi sản xuất, kinh doanh không đảm bảo VSATTP, gây hậu quả nghiêm trọng đối với sức khỏe người tiêu dùng;

- Tăng cường vai trò của UBND các cấp trong đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm: quy hoạch và giám sát việc thực hiện quy hoạch, thanh tra, kiểm tra cơ sở, vùng sản xuất rau, quả, chè an toàn; cơ sở chăn nuôi, giết mổ tập trung, chợ đầu mối rau quả, chợ buôn bán gia súc, gia cầm sống;

- Xây dựng và triển khai các chính sách hỗ trợ sản xuất: điều tra, khảo sát, xác định các vùng sản xuất an toàn, hỗ trợ đầu tư cơ sở hạ tầng như điện, đường giao thông, hệ thống tưới tiêu, nước sạch, hệ thống xử lý chất thải; khuyến khích sản xuất theo quy mô trang trại, công nghiệp gắn với sơ chế, chế biến tập trung.

2. Tăng cường năng lực quản lý VSATTP

- Hoàn thiện hệ thống quản lý, thanh tra vệ sinh an toàn thực phẩm từ trung ương đến địa phương. Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị làm việc. Chuẩn hoá chức danh và đào tạo nâng cao năng lực theo tiêu chuẩn cho cán bộ làm công tác quản lý vệ sinh an toàn thực phẩm;

- Nâng cao năng lực kiểm nghiệm vệ sinh an toàn thực phẩm: đánh giá, chỉ định các phòng kiểm nghiệm vệ sinh an toàn thực phẩm; đầu tư xây dựng phòng kiểm chứng quốc gia. Xây dựng hệ thống giám sát và cảnh báo, truy xuất nguyên nhân sản phẩm không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm;

- Thực hiện kiểm tra, thanh tra về vệ sinh an toàn thực phẩm trong toàn bộ quá trình sản xuất: từ khi trồng trọt, chăn nuôi, thu hoạch, giết mổ, sơ chế, bao gói, bảo quản, vận chuyển đến khi sản phẩm được đưa ra thị trường nội địa hoặc xuất khẩu.

3. Áp dụng các thực hành sản xuất tốt (GAP, GAHP, GMP, HACCP) và đẩy mạnh hoạt động chứng nhận

- Khuyến khích áp dụng các quy trình thực hành sản xuất tốt VietGAP, VietGAHP, GMP, HACCP trong từng công đoạn trồng trọt, chăn nuôi, sơ chế, giết mổ, chế biến. Thử nghiệm và nhân rộng các mô hình áp dụng thực hành sản xuất tốt gắn với chứng nhận và công bố tiêu chuẩn chất lượng;

- Hỗ trợ chứng nhận: đào tạo, tập huấn; chi phí lấy mẫu, phân tích, đánh giá chất lượng đất, nước; chi phí kiểm tra nội bộ, chi phí chứng nhận.

4. Thông tin, tuyên truyền, giáo dục về VSATTP và xúc tiến thương mại

- Tăng cường phổ biến, tuyên truyền pháp luật về vệ sinh an toàn thực phẩm; nâng cao nhận thức về các qui định về sản xuất, kinh doanh rau, quả, chè, thịt an toàn;

- Xây dựng kế hoạch truyền thông và tiếp thị sản phẩm an toàn theo các chuỗi ngành hàng, chương trình xúc tiến thương mại trong nước và quốc tế; đẩy mạnh tiêu thụ sản phẩm rau, chè, thịt, quả an toàn.

5. Xã hội hoá, áp dụng tiến bộ khoa học công nghệ và hợp tác quốc tế

- Thúc đẩy xã hội hoá mạnh mẽ hoạt động kiểm nghiệm, kiểm tra chứng nhận hệ thống đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm trong quá trình sản xuất, kinh doanh rau, quả, chè, thịt;

- Xây dựng liên kết giữa khu vực sản xuất và khu vực phân phối, bán lẻ trong các chuỗi ngành hàng; tạo dựng lòng tin vào hệ thống tiêu chuẩn và chứng nhận nông sản đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm;

- Khuyến khích chuyển giao, nghiên cứu, áp dụng các tiến bộ kỹ thuật mới về sản xuất sơ chế, chế biến, bảo quản sản phẩm rau, quả, chè, thịt;

- Triển khai có hiệu quả các chương trình hợp tác song phương, đa phương, các dự án hỗ trợ của các nước, các tổ chức quốc tế về đảm bảo chất lượng, vệ sinh an toàn thực phẩm nông sản và hỗ trợ thúc đẩy sản xuất an toàn.

6. Tăng cường phối hợp với các Bộ, Ngành và các tổ chức, hiệp hội có liên quan

- Phối hợp với các Bộ ngành liên quan trong việc xây dựng cơ chế phân công, phân cấp quản lý vệ sinh an toàn thực phẩm, hướng dẫn tổ chức bộ máy quản lý chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm, xây dựng các chính sách về hỗ trợ sản xuất an toàn;

- Phối hợp với các Hiệp hội, tổ chức nghề nghiệp tăng cường phổ biến, tuyên truyền pháp luật, chính sách, nâng cao nhận thức về vệ sinh an toàn thực phẩm; đẩy mạnh xúc tiến thương mại nông sản an toàn tiêu thụ trong nước và xuất khẩu.

IV. TỔ CHỨC THỰC HIỆN

1. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn:

- Chỉ đạo việc xây dựng và thực hiện các chương trình, đề án, dự án về quản lý vệ sinh an toàn thực phẩm nông sản, trong đó có rau, chè, quả, thịt.

- Ban hành hoặc trình cấp thẩm quyền ban hành các cơ chế chính sách, các văn bản quy phạm pháp luật, quy chuẩn kỹ thuật liên quan đến quản lý vệ sinh an toàn thực phẩm nông sản, trong đó có rau, chè, quả, thịt.

2. Cục Quản lý Chất lượng Nông lâm sản và Thuỷ sản

- Đầu mối xây dựng và tổ chức thực hiện các đề án, chương trình, dự án liên quan đến quản lý vệ sinh an toàn thực phẩm rau, chè, quả, thịt.

- Xây dựng cơ chế và điều phối hoạt động giữa các Cục quản lý chuyên ngành trong quản lý vệ sinh an toàn thực phẩm rau, chè, quả, thịt; xây dựng các quy định, quy chuẩn kỹ thuật về vệ sinh an toàn thực phẩm đối với rau, quả, chè, thịt.

- Kiểm tra có lựa chọn theo kế hoạch hoặc kiểm tra đột xuất về điều kiện vệ sinh an toàn thực phẩm đối với cơ sở sản xuất, trồng trọt, chăn nuôi, thu mua, vận chuyển, bảo quản, giết mổ, sơ chế, chế biến, bán buôn rau, quả, chè và thịt. Truy xuất nguyên nhân sản phẩm không đảm bảo chất lượng, vệ sinh an toàn thực phẩm.

3. Các Cục Trồng trọt, Bảo vệ thực vật, Chăn nuôi, Thú y, Chế biến Thương mại NLTS&NM:

- Phối hợp với Cục Quản lý Chất lượng Nông lâm sản và Thủy sản xây dựng và thực hiện các chương trình, đề án, dự án liên quan đến quản lý vệ sinh an toàn thực phẩm rau, chè, quả, thịt.

- Chủ trì xây dựng và thực hiện các đề án, dự án theo phân công.

- Giám sát, thanh tra, kiểm tra việc chấp hành các quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm rau, chè, quả, thịt của các cơ sở sản xuất, kinh doanh rau, chè, quả, thịt thuộc phạm vi quản lý.

4. Trung tâm Khuyến nông Khuyến ngư quốc gia

- Tổ chức tập huấn kỹ thuật, nghiệp vụ về VietGAP, VietGAHP cho cán bộ, cộng tác viên khuyến nông các cấp và nông dân. Phổ biến tuyên truyền các mô hình tiên tiến áp dụng GAP, GAHP, tư vấn áp dụng GAP, GAHP.

5. Uỷ ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương

- Chỉ đạo, triển khai phát triển sản xuất, chế biến, tiêu thụ rau, chè, quả, thịt an toàn trên phạm vi địa phương: hỗ trợ đầu tư cơ sở hạ tầng trong vùng sản xuất an toàn; tổ chức chuyển đổi quy mô sản xuất, khắc phục tình trạng sản xuất theo quy mô nhỏ lẻ, manh mún; khuyến khích đầu tư xây dựng cơ sở sơ chế, chế biến, chợ đầu mối gắn liền với vùng sản xuất.

- Giám sát, kiểm tra việc thực hiện quy hoạch vùng sản xuất rau, quả, chè an toàn; vùng, cơ sở chăn nuôi an toàn dịch bệnh, cơ sở giết mổ tập trung, chợ đầu mối.

6. Các Hiệp hội ngành hàng nông lâm sản:

- Tham gia xây dựng, đề xuất cơ chế, chính sách thực hiện các nội dung có liên quan của Đề án.

- Khuyến khích các hội viên triển khai áp dụng các quy trình thực hành sản xuất tốt VietGAP, VietGAHP, GMP, HACCP trong từng công đoạn trồng trọt, chăn nuôi, sơ chế, giết mổ, chế biến.

7. Các cơ sở sản xuất, kinh doanh rau, chè, quả, thịt

- Triển khai áp dụng các quy trình thực hành sản xuất tốt VietGAP, VietGAHP, GMP, HACCP trong từng công đoạn trồng trọt, chăn nuôi, sơ chế, giết mổ, chế biến.

Điều 2. Quyết định này có hiệu lực thi hành kể từ ngày ký.

Điều 3. Chánh Văn phòng Bộ, Cục trưởng Cục Quản lý Chất lượng Nông Lâm sản và Thủy sản; Thủ trưởng các đơn vị thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn; Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn các tỉnh/ thành phố trực thuộc trung ương, các tổ chức, cá nhân có liên quan chịu trách nhiệm thi hành Quyết định này.

 

Nơi nhận: - Như điều 3; - Văn phòng Chính phủ; - Lãnh đạo Bộ; - UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc T.Ư; - Lưu VT, QLCL.

BỘ TRƯỞNG

 

BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN ---------------------                             ĐỀ ÁN ĐẢM BẢO VỆ SINH AN TOÀN THỰC PHẨM RAU, QUẢ, CHÈ VÀ THỊT GIAI ĐOẠN 2009 - 2015 (Ban hành kèm theo Quyết định số 111 /QĐ-BNN-QLCL ngày 14 tháng 01 năm 2009 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn)                                     Hà Nội, tháng 12 năm 2008

ĐỀ ÁN

ĐẢM BẢO VỆ SINH AN TOÀN THỰC PHẨM RAU, CHÈ, QUẢ, THỊT GIAI ĐOẠN 2009 – 2015

PHẦN MỞ ĐẦU

I. SỰ CẦN THIẾT XÂY DỰNG ĐỀ ÁN

Trong những năm qua, sản xuất nông nghiệp đã phát triển đã tạo ra nguồn cung cấp lương thực, thực phẩm phong phú và ổn định cho người tiêu dùng trong nước. Tuy nhiên, các kỹ thuật sản xuất vẫn còn tập trung chủ yếu vào phát triển số lượng hơn là chất lượng sản phẩm, đặc biệt còn hạn chế trong việc áp dụng các qui phạm thực hành nông nghiệp tốt (GAP, GAHP), thực hành sản xuất tốt (GMP), phân tích mối nguy và kiểm soát điểm tới hạn (HACCP) nhằm bảo đảm an toàn thực phẩm trong toàn bộ quá trình sản xuất từ trang trại tới bàn ăn. Với việc gia nhập WTO, Việt Nam có cơ hội mở rộng thị trường xuất khẩu các sản phẩm nông nghiệp có lợi thế cạnh tranh, tuy nhiên cũng phải đối mặt với các yêu cầu ngày càng tăng về vệ sinh an toàn thực phẩm (VSATTP), đặc biệt là yêu cầu của người tiêu dùng trong nước đối với các mặt hàng nông sản chủ yếu như rau, quả, chè và thịt gia súc, gia cầm. Bên cạnh đó, hoạt động giám sát, kiểm tra, xử lý vi phạm VSATTP chưa được tiến hành thường xuyên, dẫn đến tỷ lệ sản phẩm không đảm bảo VSATTP còn cao, gây ảnh hưởng tới sức khỏe người tiêu dùng, bức xúc trong xã hội và cản trở xuất khẩu.

Một số giải pháp nhằm khắc phục tình trạng trên đã được triển khai, có kết quả ban đầu, như xây dựng các mô hình áp dụng VietGAP, GAHP, tăng cường kiểm tra VSATTP. Tuy nhiên, đảm bảo VSATTP vẫn là thách thức lớn trong sản xuất nông nghiệp tại Việt Nam do những khó khăn trong việc tổ chức sản xuất, tiêu thụ sản phẩm, rủi ro do ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu, và dịch bệnh gia súc, gia cầm. Do đó, cần có các giải pháp đảm bảo VSATTP một cách tổng thể và tập trung, điều phối được các nguồn lực trong quá trình thực hiện.

Trên cơ sở hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về VSATTP, tình hình sản xuất, kinh doanh và chiến lược phát triển của ngành, Cục Quản lý Chất lượng Nông lâm sản và Thuỷ sản xây dựng Đề án “Đảm bảo an toàn thực phẩm rau, quả, chè, thịt giai đoạn 2009 -2015” nhằm xác định và triển khai đồng bộ các giải pháp đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, phát triển sản xuất và bảo vệ đời sống, sức khoẻ nhân dân.

II. CĂN CỨ PHÁP LÝ ĐỂ XÂY DỰNG ĐỀ ÁN

1. Các văn bản Luật

- Pháp lệnh Vệ sinh an toàn thực phẩm số 12/2003/PL-UBTVQH11 .

- Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật số 68/2006/QH11

2. Các văn bản của Chính phủ

- Nghị định 01/2008/NĐ-CP ngày 03/02/2008 quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn;

- Nghị định 79/2008/NĐ-CP ngày 18/7/2008 quy định hệ thống tổ chức quản lý, thanh tra và kiểm nghiệm về vệ sinh an toàn thực phẩm;

- Nghị định 163/2004/NĐ-CP hướng dẫn chi tiết thi hành Pháp lệnh Vệ sinh an toàn thực phẩm;

- Quyết định số 149/2007/QĐ-TTg ngày 10/9/2007 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia vệ sinh an toàn thực phẩm giai đoạn 2006 – 2010;

- Quyết định số 10/2008/QĐ-TTg ngày 16/01/2008 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Chiến lược phát triển chăn nuôi đến năm 2020;

- Quyết định số 107/2008/QĐ-TTg ngày 30/7/2008 của Thủ tướng Chính phủ về một số chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất, chế biến, tiêu thụ rau, quả, chè an toàn đến 2015;

3. Các văn bản của các Bộ, ngành

- Quyết định số 29/2008/QĐ-BNN ngày 28/01/2008 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Cục Quản lý chất lượng Nông lâm sản và Thuỷ sản.

- Quyết định số 2028/QĐ-BNN-QLCL ngày 08/7/2008 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phê duyệt nhiệm vụ thuộc Dự án đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm trong sản xuất, sơ chế, bảo quản, chế biến nông sản thực phẩm năm 2008, Chương trình Mục tiêu quốc gia VSATTP giai đoạn 2006-2010.

III. PHẠM VI VÀ ĐỐI TƯỢNG

1. Phạm vi

Phạm vi của Đề án đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm (VSATTP) rau, quả, chè và thịt trong quá trình sản xuất từ khi trồng trọt, chăn nuôi, thu hoạch, giết mổ động vật, sơ chế, bao gói, bảo quản, vận chuyển đến khi sản phẩm được đưa ra thị trường nội địa hoặc xuất khẩu.

2. Đối tượng

Đối tượng của Đề án bao gồm rau, quả, chè và thịt gia súc, gia cầm.

Phần 1

ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG ĐẢM BẢO VỆ SINH AN TOÀN THỰC PHẨM RAU, QUẢ, CHÈ, THỊT

I. CÁC KẾT QUẢ ĐÃ ĐẠT ĐƯỢC

1. Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật

Thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước về VSATTP theo Pháp lệnh VSATTP và Nghị định 163/2004/NĐ-CP , Bộ NN&PTNT đã hoàn thiện từng bước hệ thống văn bản pháp quy về VSATTP trong lĩnh vực nông nghiệp, bao gồm: Thông tư phân công trách nhiệm quản lý nhà nước về VSATTP giữa Bộ NN&PTNT và Bộ Y tế; Quy định quản lý sản xuất và kinh doanh rau an toàn; quản lý sản xuất và kinh doanh chè an toàn; Quy trình kiểm soát giết mổ; Quy định điều kiện đảm bảo VSATTP đối với cơ sở chế biến chè; Danh mục phân bón được phép sản xuất, kinh doanh và sử dụng ở Việt Nam; Danh mục các loại thuốc thú y được phép lưu hành; Danh mục thức ăn chăn nuôi, nguyên liệu dùng chế biến thức ăn chăn nuôi được nhập khẩu thông thường; Danh mục thuốc BVTV được phép sử dụng, hạn chế sử dụng, cấm sử dụng.

Bên cạnh các văn bản quy phạm pháp luật, Bộ NN&PTNT cũng đã ban hành các quy trình thực hành nông nghiệp tốt (GAP) đối với rau, quả và chè; quy trình thực hành chăn nuôi tốt (GAHP) đối với chăn nuôi gà, lợn, bò sữa và ong và có các chính sách khuyến khích, hỗ trợ các cơ sở trồng trọt, chăn nuôi áp dụng GAP, GAHP để nâng cao chất lượng, VSATTP.

Chính phủ đã ban hành Nghị định số 79/2008/NĐ-CP ngày 18/7/2008 quy định hệ thống tổ chức quản lý, thanh tra và kiểm nghiệm về vệ sinh an toàn thực phẩm. Liên Bộ NN&PTNT và Bộ Nội vụ đã ban hành Thông tư số 01/2008/TTLT-BNV-BNN ngày 15/5/2008 hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh, cấp huyện và nhiệm vụ quản lý nhà nước của UBND cấp xã về nông nghiệp và phát triển nông thôn, tạo cơ sở pháp lý cho việc thành lập hệ thống tổ chức quản lý VSATTP nông sản trên phạm vi cả nước.

2. Năng lực kiểm soát vệ sinh an toàn thực phẩm

2.1. Tổ chức bộ máy quản lý

Tại trung ương, Bộ NN&PTNT đã thành lập Cục QLCLNLS&TS làm đầu mối thực hiện nhiệm vụ quản lý chất lượng, VSATTP cùng với các đơn vị liên quan như Cục Thú y, Cục Bảo vệ thực vật, Cục Trồng trọt, Cục Chăn nuôi và Cục Chế biến, thương mại nông lâm sản và muối.

Tại địa phương, theo Nghị định 79/2008/NĐ-CP và Thông tư 61/2008/TTLT-BNV-BNN, các tỉnh sẽ thành lập Chi cục QLCL NLS&TS hoặc Phòng QLCL NLS&TS thuộc Sở NN&PTNT làm nhiệm vụ quản lý VSATTP nông sản. Tính đến ngày 6/10/2008, đã có 15 tỉnh, thành phố có tổ chức thực hiện nhiệm vụ quản lý chất lượng, VSATTP, trong đó có 03 tỉnh có Chi cục QLCLNLS&TS, 1 tỉnh thành lập Chi cục Kinh tế hợp tác và Quản lý chất lượng, 11 tỉnh thành lập Phòng Quản lý chất lượng Nông lâm sản và Thuỷ sản.

Theo Nghị định 79/2008/NĐ-CP và Thông tư 61/2008/TTLT-BNV-BNN, hệ thống thanh tra chuyên ngành về VSATTP nông sản sẽ được thành lập từ trung ương đến địa phương, gồm: Thanh tra Cục thuộc Cục QLCL NLS&TS và một số Cục liên quan thuộc Bộ NN&PTNT và Thanh tra Sở NN&PTNT hoặc Thanh tra Chi Cục thuộc Chi cục QLCL NLS&TS và một số Chi cục liên quan.

Trong lĩnh vực thú y và bảo vệ thực vật, hệ thống thanh tra chuyên ngành từ trung ương đến địa phương đã được thành lập tương đối hoàn chỉnh. Hàng năm, thanh tra chuyên ngành về thú y, bảo vệ thực vật đã tiến hành hàng trăm cuộc thanh tra, kiểm tra, phát hiện và kịp thời xử lý sai phạm, góp phần tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước trong các lĩnh vực được thanh tra.

2.2. Năng lực kiểm nghiệm

Các cơ quan quản lý chuyên ngành về VSATTP, thú y, bảo vệ thực vật đã được đầu tư hệ thống phòng kiểm nghiệm khá đồng bộ và hiện đại.

Cục Thú y: có 2 phòng kiểm nghiệm của Trung tâm Kiểm tra vệ sinh thú y trung ương tại Hà Nội và Tp.Hồ Chí Minh, 6 phòng kiểm nghiệm của Cơ quan Thú y vùng tại Hà Nội, Hải Phòng, Vinh, Đà Nẵng, TP.HCM và Cần Thơ được trang bị các thiết bị kiểm nghiệm hiện đại như ELISA, PCR, hệ thống sắc ký lỏng khối phổ, quang phổ hấp thụ nguyên tử... có khả năng phân tích các chỉ tiêu ATTP, dư lượng các hóa chất, kháng sinh cấm, thuốc bảo vệ thực vật, kim loại nặng, hooc môn tăng trưởng, vi sinh vật gây bệnh chung cho người và động vật. Các phòng kiểm nghiệm này vừa làm nhiệm vụ kiểm tra VSATTP, kiểm dịch các sản phẩm động vật xuất nhập khẩu và tiêu thụ trong nước.

Cục Bảo vệ thực vật: có các Trung tâm kiểm định chất lượng thuốc và tồn dư hoá chất độc hại trong các sản phẩm nông sản, được trang bị các thiết bị hiện đại, có khả năng phân tích các chỉ tiêu chất lượng thuốc, nguyên liệu thuốc bảo vệ thực vật và chỉ tiêu về dư lượng thuốc BVTV, kim loại nặng, vi sinh vật. Hai Trung tâm này đã được công nhận Tiêu chuẩn ISO 17025 và hàng năm đều tham gia chương trình kiểm tra liên phòng trong nước và quốc tế.

Cục QLCLNLS&TS: có 6 phòng kiểm nghiệm được trang bị các thiết bị kiểm nghiệm hiện đại, có khả năng phân tích các chỉ tiêu VSATTP, dư lượng hóa chất, kháng sinh cấm trên nông sản thực phẩm với tổng giá trị quy đổi khoảng 200 tỷ đồng. Cả 6 phòng kiểm nghiệm đều đã được công nhận ISO 17025 và thường xuyên tham gia các chương trình kiểm nghiệm thành thạo với các phòng kiểm nghiệm chuẩn quốc gia, quốc tế, được cơ quan thẩm quyền EU, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc… công nhận.

Một số địa phương như Tp Hồ Chí Minh, Hà Nội cũng đã có các phòng kiểm nghiệm có trang thiết bị hiện đại và đội ngũ cán bộ được đào tạo bài bàn về kiểm nghiệm VSATTP.

3. Sản xuất, kinh doanh rau, chè, quả

3.1. Sản lượng đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước và đã xuất khẩu một số sản phẩm có lợi thế cạnh tranh

Sản xuất rau các loại đã tăng trưởng mạnh cả về diện tích và sản lượng. Năm 2007 diện tích rau các loại đạt 705 ngàn ha, sản lượng đạt gần 11 triệu tấn, tốc độ tăng trưởng trung bình giai đoạn 2001-2007 đạt 4%/năm. Một số tỉnh, thành phố như Hà Nội, Tp Hồ Chí Minh, Lâm Đồng, đã hình thành các vùng sản xuất rau sạch tập trung, đem lại thu nhập cao cho người sản xuất.

Sản xuất chè năm 2007 có diện tích trên 126 ngàn ha, tăng 27 ngàn ha so với năm 2001, sản lượng đạt 705 ngàn tấn. Đáng chú ý là tốc độ tăng trung bình của sản lượng chè búp tươi đạt 12,9%/năm, cao hơn tốc độ tăng trung bình về diện tích là 4,2%/năm, do tăng năng suất nhờ các tiến bộ về giống, kỹ thuật canh tác và năng suất.

Cây ăn quả: từ năm 2001 đến 2007, tổng diện tích cây ăn quả đã tăng từ 609,6 ngàn ha lên 775,6 ngàn ha, sản lượng năm 2007 đạt khoảng 4,2 triệu tấn, tốc độ tăng trưởng trung bình đạt 4,1%/năm. Đã hình thành nhiều vùng cây ăn quả tập trung như nhãn lồng Hưng Yên, vải thiều Bắc Giang, Hải Dương, cam quýt Hà Giang, Bắc Giang, Tuyên Quang, các vùng cây ăn quả tập trung vùng Đông Nam bộ và Đồng bằng sông Cửu Long,...

Xuất khẩu rau quả trong năm 2008 đạt sự tăng trưởng lớn về khối lượng, theo Hiệp hội Rau quả Việt Nam, tổng kim ngạch xuất khẩu ước đạt khoảng 370 triệu USD, tăng 21% so với năm 2007, với các mặt hàng được ưa chuộng như thanh long, dứa đông lạnh, trong đó, đặc biệt là quả thanh long tại Bình Thuận đã được công nhận GlobalGAP và được xuất khẩu vào thị trường Hoa Kỳ.

3.2. Hình thành 1 số vùng sản xuất rau, chè, quả an toàn

Theo báo cáo của các Chi cục Bảo vệ thực vật (47/63 Chi cục) tính đến ngày 15/6/2008: sản xuất rau an toàn (RAT) đạt 3.004,1ha trên tổng diện tích 44.396,3ha, đạt tỷ lệ 6,7%, trong đó có 92 cơ sở được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện sản xuất RAT với diện tích 2476,1ha. Sản xuất chè an toàn đạt 1376,9ha trên tổng số 41.751,5ha, có 02 cơ sở được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện sản xuất chè an toàn với diện tích 75ha. Diện tích sản xuất quả an toàn đạt 15.648ha trên tổng số 74.942,5ha.

Đã có 50/64 tỉnh, thành phố xây dựng mô hình sản xuất RAT với tổng số 907 mô hình. Các tỉnh vùng đồng bằng sông Hồng là Hà Nội, Hà Tây, Bắc Ninh, Vĩnh Phúc, Hưng Yên và Hải Phòng trong 3 năm 2003-2005 đã có diện tích sản xuất RAT là 15.793 ha, sản lượng 287.752 tấn, chiếm 8,4% về diện tích và 7,4% về sản lượng rau trong vùng. Một số tỉnh đã quy hoạch và hình thành vùng sản xuất RAT có quy mô lớn như Hà Nội 3.700 ha, Lâm Đồng 3.200 ha, Tp. HCM 3.000 ha, Đồng Nai 2.200 ha, Quảng Nam 1.000 ha, Vĩnh Long 800 ha, Vĩnh Phúc 500 ha,…

Đã hình thành và phát triển được một số vùng sản xuất quả an toàn theo tiêu chuẩn GAP như vùng cam ở Tiền Giang, vải ở Bắc Giang. Một số mô hình sản xuất quả an toàn theo hướng GAP đã được chứng nhận đạt tiêu chuẩn EuropGAP như HTX Thanh Long – Hàm Thuận Nam, Bình Thuận; HTX Vú Sữa Lò Rèn Vĩnh Kim (Tiền Giang).

3.3. Công nghệ sau thu hoạch (bảo quản, sơ chế, bao gói) từng bước được cải thiện:

 Đến năm 2005, tổng công suất chế biến sản phẩm rau, quả của cả nước đã đạt trên 313.000 tấn. Nhờ có các chính sách khuyến khích thu hút đầu tư, công nghiệp chế biến rau quả đã thu hút được đầu tư trong nước và quốc tế ở các quy mô chế biến khác nhau. Nhiều loại hình công nghệ bảo quản rau quả như sấy gián tiếp, bảo quản lạnh, chiên sấy, bảo quản bằng hoá chất đã được nghiên cứu ứng dụng và chuyển giao, mang lại hiệu quả trong bảo quản, tiêu thụ tươi và chế biến, giảm đáng kể tổn thất sau thu hoạch. Các kỹ thuật bảo quản sau thu hoạch tiên tiến như sử dụng màng bán thấm, hút chân không,… từng bước được nghiên cứu và ứng dụng.

4. Sản xuất kinh doanh thịt gia súc, gia cầm

4.1. Chăn nuôi tập trung, trang trại từng bước phát triển

Sản phẩm chăn nuôi giai đoạn 2001-2006 có tốc độ tăng trưởng nhanh: tổng sản lượng thịt hơi tăng bình quân 9,2%, trong đó, thịt lợn 10,6%, thịt bò 9,7%. Thịt lợn luôn chiếm tỷ lệ cao, từ 76-77% tổng sản lượng thịt các loại sản xuất trong nước. Sản lượng thịt lợn hơi năm 2001 là 1,51 triệu tấn, năm 2006 là 2,50 triệu tấn, tăng 10,6%/năm. Mức tiêu thụ thịt lợn trên bình quân đầu người cũng ngày càng tăng, năm 2006, bình quân thịt lợn tiêu thụ đạt 29,7kg hơi/người/năm, tương đương 20,8kg thịt xẻ/người/năm.

Phương thức chăn nuôi trang trại phát triển nhanh về số lượng và mở rộng về quy mô. Tỷ trọng chăn nuôi lợn trang trại (công nghiệp và bán công nghiệp) tăng nhanh. Năm 2006, tổng đàn lợn cả nước có 26,9 triệu con, trong đó, có hơn 6 triệu con được chăn nuôi tại trang trại, gia trại, chiếm tỷ lệ 22,3%. Về chăn nuôi gia cầm, chăn nuôi gà theo phương thức công nghiệp chiếm tỷ trọng là 30,2%, chăn nuôi vịt chiếm 7,1%. Về chăn nuôi bò thịt, năm 2005, cả nước có 3404 trang trại, trong đó có khoảng 10% chăn nuôi theo phương thức công nghiệp.

4.2. Một số mô hình áp dụng qui trình thực hành chăn nuôi tốt (GAHP) đã đem lại kết quả và đang được nhân rộng

Đã xây dựng 2 mô hình chăn nuôi gà an toàn tại 2 huyện Chương Mỹ, Hoài Đức với quy mô 30 nghìn con; 9 mô hình chăn nuôi gà thả vườn thuộc 3 xã tại Bình Dương với tổng số hơn 2000 con; 8 mô hình chăn nuôi vịt an toàn tại Châu Thành, An Giang trong đó 6 mô hình chăn nuôi vịt cố định và 2 mô hình nuôi chạy đồng có kiểm soát từ khâu điều tra cơ sở nuôi vịt, thức ăn chuồng trại đến tiêu thụ, mỗi mô hình 500 con.

Xây dựng mô hình chăn nuôi lợn an toàn từ chăn nuôi đến giết mổ, kinh doanh: 6 mô hình tại Đồng Nai với quy mô 5.000 con. Xây dựng mô hình chăn nuôi ong an toàn tại Gia Lai và Đồng Nai với tổng số 1500 đàn ong.

4.3. Hình thành các cơ sở giết mổ tập trung với cơ sở vật chất và công nghệ tiên tiến

Tổng số cơ sở giết mổ gia súc gia cầm hiện nay là 17.129 cơ sở, trong đó có 617 cơ sở giết mổ tập trung, chiếm tỷ lệ 3,6 %. Kết quả kiểm tra điều kiện vệ sinh thú y trong năm 2006 -2007 cho thấy trong số 145 cơ sở chăn nuôi, giết mổ, sơ chế động vật, sản phẩm động vật có 32 cơ sở cơ sở đạt yêu cầu vệ sinh thú y, chiếm tỷ lệ 22,07 %.

Phần lớn các cơ sở giết mổ gia súc, gia cầm tập trung tại một số thành phố lớn như Hà Nội, Đà Nẵng, Tp Hồ Chí Minh. Tại Tp HCM, đã thành lập cơ sở giết mổ gia cầm với công suất gần 60,000 con/ngày. Nhiều doanh nghiệp đã đầu tư dây chuyền công nghiệp, tự động, với công suất lớn, tổ chức sản xuất khép kín từ chăn nuôi đến giết mổ và tiêu thụ sản phẩm.

5. Thông tin, tuyên truyền

Các hoạt động phổ biến, tuyên truyền và kiểm tra giám sát việc thực thi pháp luật về chất lượng, an toàn thực phẩm được thực hiện thường xuyên. Hàng năm, các cơ quan quản lý đều tổ chức phổ biến các văn bản về VSATTP, kỹ thuật sản xuất nông sản thực phẩm an toàn dưới nhiều hình thức như hội nghị, xuất bản, thông tin trên trang Web. Các đơn vị quản lý chuyên ngành về trồng trọt, chăn nuôi, bảo vệ thực vật, thú y đã liên tục tổ chức tập huấn, tuyên truyền cho nông dân về kỹ thuật trồng trọt, chăn nuôi, biện pháp phòng trừ dịch hại tổng hợp (IPM), sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, thuốc thú y, yêu cầu vệ sinh thú y trong buôn bán động vật, sản phẩm động vật, kiểm soát giết mổ động vật.

Trong năm 2007, đã xây dựng và phát sóng truyền hình trên 20 phóng sự về tình hình sản xuất và tiêu thụ rau an toàn, giết mổ và vận chuyển gia súc gia cầm an toàn, sản xuất, chế biến thuỷ sản an toàn vệ sinh; in ấn, phát hành hơn 600.000 tờ rơi, tờ dán, hơn 9.000 băng rôn, v.v. phổ biến về kiến thức VSATTP, tác hại của hóa chất kháng sinh cấm, tạp chất trong nông sản thực phẩm. Những hình thức tuyên truyền này đã góp phần nâng cao nhận thức cho nhân dân trong sản xuất nông sản thực phẩm an toàn.

II. NHỮNG KHÓ KHĂN VÀ TỒN TẠI

1. Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật

1.1. Phân công quản lý nhà nước về VSATTP còn bất cập

Phân công quản lý nhà nước về VSATTP còn chồng chéo giữa Bộ Y tế với Bộ NN&PTNT. Cụ thể: điểm a Khoản 3 Điều 43 Pháp lệnh VSATTP quy định “Việc quản lý nhà nước về vệ sinh an toàn thực phẩm trong quá trình sản xuất do các bộ, ngành quản lý chuyên ngành chủ trì phối hợp với Bộ Y tế, các bộ, ngành có liên quan thực hiện”. Tuy nhiên, khoản 2 Điều 16 Nghị định 163/2004/NĐ-CP lại quy định cơ quan có thẩm quyền kiểm tra, chứng nhận điều kiện đảm bảo VSATTP đối với thực phẩm có nguy cơ cao như thịt và các sản phẩm từ thịt, các loại rau, củ, quả tươi sống ăn ngay là các cơ quan y tế nhà nước được Bộ Y tế phân cấp. Khoản 2 Điều 16 Nghị định 163/2004/NĐ-CP cũng không còn phù hợp với Khoản 1 Điều 2 Nghị định 79/2008/NĐ-CP: “Bộ NN&PTNT chủ trì thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước về VSATTP đối với nông, lâm, thuỷ sản và muối trong quá trình sản xuất từ khi trồng trọt, chăn nuôi, thu hoạch, đánh bắt, giết mổ động vật, sơ chế, chế biến, bao gói, bảo quản, vận chuyển đến khi thực phẩm được đưa ra thị trường nội địa hoặc xuất khẩu”.

Trong phạm vi quản lý của Bộ NN&PTNT, các Cục/Vụ có liên quan đến VSATTP đều được giao nhiệm vụ giám sát VSATTP, truyền thông và hoạch định chính sách. Tuy nhiên, do cơ chế quản lý liên ngành, việc điều phối hoạt động giữa các Cục/Vụ trong Bộ NN&PTNT và giữa Bộ NN&PTNT với Bộ Y tế, Bộ Công thương, Bộ Khoa học Công nghệ có vai trò rất quan trọng. Theo Nghị định 79/2008/NĐ-CP , Cục QLCLNLS&TS được giao chủ trì, phối hợp với các đơn vị liên quan thuộc Bộ NN&PTNT thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước, thực thi pháp luật và thực hiện thanh tra về VSATTP trong phạm vi quản lý của Bộ. Tuy nhiên, chưa có một cơ chế phối hợp cụ thể giữa các đơn vị, trách nhiệm điều phối và vai trò tham gia của các Cục/Vụ cũng chưa được xác định rõ. Một ví dụ điển hình về việc cần có một cơ chế phối hợp về VSATTP trong Bộ NN&PTNT là việc kiểm tra, xác định rủi ro nhiễm melamine trong sản xuất sữa tươi nguyên liệu tại Việt Nam gần đây, hoạt động này cần có sự tham gia của ít nhất 2 đơn vị là Cục QLCLNLS&TS và Cục Chăn nuôi và cần xác định rõ cơ quan có trách nhiệm chủ trì hoạt động kiểm tra, đánh giá và truyền thông.

1.2. Các quy định, quy chuẩn về VSATTP còn thiếu, chưa cập nhật và hài hoà với quy định quốc tế

Đối với rau, chè, quả, Bộ NN&PTNT đã ban hành Quyết định 99/2008/QĐ-BNN về sản xuất, kinh doanh rau, quả và chè an toàn, tuy nhiên, chưa có quy định về phụ gia, hoá chất được phép sử dụng trong bảo quản, xử lý sau thu hoạch rau, quả, chè; các tiêu chuẩn về ô nhiễm vi sinh vật trong rau, quả cần được tiếp tục xây dựng, hài hoà với tiêu chuẩn quốc tế.

Đối với thịt gia súc, gia cầm, hiện có các tiêu chuẩn TCVN 7046:2002 Thịt tươi – Quy định kỹ thuật, TCVN 7047:2002 Thịt lạnh đông – Quy định kỹ thuật, TCVN 7049:2002 Thịt chế biến có xử lý nhiệt – Quy định kỹ thuật, TCVN 7050:2002 Thịt chế biến không qua xử lý nhiệt – Quy định kỹ thuật và Quyết định 46/2007/QĐ-BYT- Quy định giới hạn tối đa ô nhiễm sinh học và hoá học trong thực phẩm. Tuy nhiên, các tiêu chuẩn trên chưa có tính bắt buộc áp dụng và còn một số điểm chưa phù hợp với quy định quốc tế như: chỉ quy định giới hạn dư lượng tối đa (MRL) đối với tetracycline và chloramphenicol, chưa quy định MRL đối với các kháng sinh khác; … Mặt khác, theo Quyết định 46/2007/QĐ-BYT , số lượng các chỉ tiêu VSATTP đối với thịt và sản phẩm thịt đưa ra quá nhiều, khó có khả năng kiểm soát trong thực tế, và còn có quy định về giới hạn ô nhiễm vi sinh vật như Clostridium perfingen chưa hài hoà với tiêu chuẩn Codex.

Các quy chuẩn kỹ thuật về điều kiện đảm bảo VSATTP đối với cơ sở giết mổ, cơ sở sơ chế, chế biến thịt gia súc, gia cầm; cơ sở sơ chế, chế biến rau, quả chưa được ban hành. Hiện chỉ có Tiêu chuẩn 10TCN 605-2004 về điều kiện đảm bảo VSATTP đối với cơ sở chế biến chè.

1.3. Công tác thanh tra, kiểm tra VSATTP bị cắt khúc, chia đoạn, không theo nguyên tắc “từ trang trại đến bàn ăn”

Nghị định 163/2004/NĐ-CP quy định trách nhiệm kiểm tra vệ sinh, an toàn đối với nông sản thực phẩm trong quá trình trồng trọt, chăn nuôi, khai thác, thu hái, giết mổ ở dạng tươi sống, sơ chế, bảo quản, vận chuyển, lưu thông ra thị trường và xuất khẩu thuộc Bộ NN&PTNT, tuy nhiên, trách nhiệm kiểm tra các quy định về VSATTP đối với các cơ sở chế biến thực phẩm có nguy cơ cao (thịt và các sản phẩm từ thịt, các loại rau, củ, quả tươi sống ăn ngay) lại quy định thuộc Bộ Y tế.

Trong phạm vi quản lý của Bộ NN&PTNT, trách nhiệm kiểm tra, công nhận điều kiện VSATTP trong từng công đoạn sản xuất được giao cho từng cơ quan quản lý chuyên ngành. Việc phân công như vậy phù hợp với một số quá trình sản xuất có sự tách biệt giữa các công đoạn, quy mô sản xuất nhỏ lẻ phân tán, tuy nhiên, lại không phù hợp với quá trình sản xuất tập trung, có sự gắn bó chặt chẽ giữa các công đoạn, VD: cơ sở sản xuất chè có vùng nguyên liệu gắn liền với nhà máy chế biến sẽ chịu sự kiểm tra, giám sát về điều kiện VSATTP của các cơ quan khác nhau trong quá trình trồng trọt, thu hoạch, chế biến.

Tại địa phương, công tác đảm bảo VSATTP chưa được Uỷ ban Nhân dân các cấp quan tâm, chỉ đạo sâu sát. Công tác phối hợp giữa các cơ quan quản lý chuyên ngành còn chưa đồng bộ, cùng một cơ quan tại địa phương nhưng có thể chịu sự chỉ đạo về chuyên môn, nghiệp vụ của nhiều cơ quan cấp trung ương dẫn đến khó khăn trong việc bố trí nguồn lực, kinh phí triển khai công tác đảm bảo ATTP.

1.4. Chế tài xử lý vi phạm về VSATTP còn bất cập, chưa có hệ thống giám sát VSATTP

Quy định về xử lý vi phạm trong lĩnh vực VSATTP hiện được lồng ghép trong nhiều văn bản như Nghị định số 45/2005/NĐ-CP về xử lý vi phạm hành chính (XLVPHC) trong lĩnh vực y tế, Nghị định số 126/2005/NĐ-CP về XLVPHC trong lĩnh vực chất lượng và Nghị định số 175/2005/NĐ-CP về XLVPHC trong lĩnh vực thương mại, Nghị định 129/2005/NĐ-CP về XLVPHC trong lĩnh vực thú y. Tuy nhiên chế tài xử lý còn nhiều bất cập như mức xử phạt thấp, thiếu tính răn đe, cùng 1 hành vi vi phạm nhưng mức xử lý không thống nhất giữa các văn bản. Đối với hành vi sản xuất, kinh doanh thực phẩm mất an toàn, gây hậu quả nghiêm trọng cho sức khoẻ người tiêu dùng, cơ quan quản lý về ATTP không đủ thẩm quyền yêu cầu ngừng sản xuất, kinh doanh.

Theo các văn bản hiện hành, giám sát về VSATTP nông sản là nhiệm vụ của tất cả các Cục/Vụ có liên quan trong Bộ NN&PTNT, trong đó Cục QLCL NLS&TS có nhiệm vụ theo dõi thực hiện các chương trình giám sát chuyên ngành do các tổ chức thực hiện. Tuy nhiên, nhiệm vụ này chưa được xây dựng thành hệ thống giám sát thực tế. Những nguồn lực cụ thể, ngân sách và phương tiện để thực hiện một hệ thống giám sát an toàn thực phẩm hiện vẫn chưa có. Chưa có một hệ thống giám sát có khả năng cung cấp những báo cáo định kỳ và cảnh báo về VSATTP rau, quả, chè, thịt để tạo điều kiện đánh giá tiến độ đạt được những mục tiêu về VSATTP.

2. Năng lực kiểm soát VSATTP

2.1. Hệ thống cơ quan quản lý chuyên ngành VSATTP chưa hình thành đồng bộ từ trung ương đến địa phương

Tại trung ương, nhiệm vụ quản lý chuyên ngành VSATTP trong từng công đoạn của quá trình sản xuất được giao cho từng Cục chuyên ngành. Tuy nhiên, ngoài Cục QLCL NLS&TS đã có Phòng chuyên môn về chất lượng, VSATTP nông sản, tại các Cục BVTV, Thú y, Trồng trọt, Chăn nuôi, Chế biến chưa có bộ phận chuyên trách về VSATTP.

Tại phần lớn địa phương (48/63 tỉnh, thành phố), cơ quan quản lý nhà nước về vệ sinh an toàn thực phẩm nông sản (Chi cục hoặc Phòng QLCL NLS&TS thuộc Sở NN&PTNT) chưa được hình thành. Nhiệm vụ quản lý VSATTP nông sản tại địa phương thường được giao lồng ghép cho Phòng Kỹ thuật hoặc Phòng Nông nghiệp hoặc Phòng Nghiệp vụ (bao gồm cả trồng trọt, chăn nuôi, lâm nghiệp, thuỷ lợi, thuỷ sản) hoặc các Chi cục BVTV, Thú y. Ở cấp huyện, cấp xã, chưa có cán bộ làm công tác đảm bảo VSATTP.

Việc lồng ghép nhiệm vụ có thuận lợi là gắn kết được công tác quản lý VSATTP với chỉ đạo sản xuất, tuy nhiên có bất cập là nhiệm vụ quản lý VSATTP nông sản không được xác định là nhiệm vụ ưu tiên, khó xác định được đầu mối chịu trách nhiệm chính với nguồn lực phù hợp.

Đội ngũ cán bộ làm công tác chuyên môn về VSATTP còn thiếu về số lượng và chưa được được đào tạo nâng cao chuyên môn, cập nhật phương thức quản l‎ý tiên tiến.

Hệ thống quản lý nhà nước từ Bộ đến các địa phương về VSATTP nhìn chung còn yếu về nguồn lực; hoạt động còn phân tán, thiếu tính hệ thống. Phối hợp giữa Bộ Nông nghiệp và PTNT (trong sản xuất) với Bộ Công thương và Bộ Y tế (trên thị trường và tiêu dùng) còn hạn chế.

2.2. Kiểm tra, thanh tra VSATTP chưa được chú trọng

Hệ thống thanh tra chuyên ngành VSATTP chưa hình thành đồng bộ từ trung ương đến địa phương, đội ngũ cán bộ còn thiếu về số lượng và yếu về chuyên môn nghiệp vụ, do đó chưa phát huy được hiệu quả của hoạt động kiểm tra, thanh tra trong công tác đảm bảo VSATTP.

Ở Trung ương, ngoài Cục Bảo vệ thực vật và Cục Thú y đã có hệ thống thanh tra chuyên ngành hoạt động tương đối thường xuyên, hiệu quả, các Cục Trồng trọt, Cục Chăn nuôi, Cục Chế biến chưa có thanh tra chuyên ngành. Tại Cục Quản lý chất lượng NLTS, tổ chức thanh tra chuyên ngành về CL, ATVS đang trong giai đoạn hình thành.

Ở địa phương, công tác thanh tra VSATTP nhìn chung chưa được quan tâm, chưa có cán bộ chuyên trách. Đội ngũ thanh tra còn thiếu về số lượng, chưa đồng đều về chuyên môn nghiệp vụ, chưa được tập huấn về nghiệp vụ thanh tra, chưa đảm bảo năng lực thực thi nhiệm vụ.

2.3. Năng lực kiểm nghiệm chưa đáp ứng yêu cầu

Hệ thống phòng kiểm nghiệm chất lượng, VSATTP nông sản đã được đầu tư ban đầu, tuy nhiên hoạt động còn phân tán, rời rạc, một số phòng kiểm nghiệm chuyên ngành chưa đủ năng lực phục vụ công tác quản lý chất lượng, VSATTP như kiểm nghiệm chất lượng phân bón, thức ăn chăn nuôi. Ngoài ra, các hoạt động như kiểm nghiệm thành thạo, chứng nhận, công nhận phòng kiểm nghiệm mới được thực hiện tại một số phòng kiểm nghiệm chuyên ngành.

Trong quản lý hoạt động kiểm nghiệm, chưa có quy định về đánh giá, chỉ định phòng kiểm nghiệm VSATTP; mặt khác, phân công chức năng quản lý kiểm nghiệm VSATTP giữa các đơn vị chuyên ngành còn chưa rõ ràng, cụ thể: theo QĐ 29/2008/QĐ-BNN , Cục QLCL NLS&TS được giao nhiệm vụ “tổ chức kiểm tra, đánh giá công nhận các phòng kiểm nghiệm, kiểm chứng cấp quốc gia, quốc tế về CL, VSATTP nông sản”, tuy nhiên theo QĐ 16/2008/QĐ-BNN , Cục Trồng trọt cũng được giao nhiệm vụ “chỉ định, công nhận phòng kiểm nghiệm sản phẩm cây trồng”.

Công tác kiểm nghiệm VSATTP nông sản cũng gặp khó khăn do các phòng kiểm nghiệm chưa cập nhật thường xuyên các chỉ tiêu, phương pháp kiểm nghiệm mới, chưa có phòng kiểm chứng quốc gia về VSATTP nông lâm sản, do đó, chưa đáp ứng kịp thời yêu cầu quản lý, nhất là khi phát sinh sự cố về VSATTP như melamine trong sữa, salbutamol trong thức ăn chăn nuôi,...

3. Tình hình VSATTP rau, chè, quả, thịt

3.1.Tồn dư thuốc bảo vệ thực vật trên rau:

Kết quả điều tra VSATTP trên rau, quả và chè tại 10 tỉnh và thành phố từ tháng 3-7/2007 của Dự án Xây dựng và kiểm soát chất lượng nông sản thực phẩm (Bộ NN&PTNT) cho thấy: 9,2% số mẫu (trên tổng số 426 mẫu rau, quả, chè, lạc) có dư lượng thuốc bảo vệ thực vật vượt quá giới hạn cho phép (MRLs), trong đó rau muống 7%, đậu đỗ 8%, rau cải 14%, chè 8,5%, nho 31,6%; có tới 45% nông dân vẫn sử dụng thuốc bảo vệ thực vật không có trong danh mục thuốc được phép sử dụng ở Việt Nam và thuốc ngoài danh mục sử dụng cho rau, quả và chè; vẫn phát hiện dư lượng thuốc BVTV cấm sử dụng như endosulfan trong đậu đỗ, rau cải, rau muống.

Hàm lượng chì (Pb) trong các mẫu kiểm tra không có, nhưng phát hiện hàm lượng đồng (Cu) vượt quá giới hạn cho phép là 0,4% (1 mẫu). Tại Hà nội có 15,8% mẫu rau muống và 5,3% mẫu đậu đỗ có hàm lượng Asen (As) vượt giới hạn cho phép từ 1,2 đến 8,5 lần.

Tình hình ô nhiễm vi sinh vật trên rau là khá phổ biến và ở mức rất cao. 100% số mẫu kiểm tra nhiễm khuẩn Coliform và vượt tiêu chuẩn cho phép từ 10 - 500.000 lần; 46,8% mẫu rau nhiễm khuẩm E.coli vượt tiêu chuẩn cho phép 1,7 - 150 lần. Tỉnh có mẫu rau nhiễm E.coli cao nhất là Đà Nẵng (80%), Lâm Đồng 98%, thấp nhất là Hà Nội (1,8%); có 0,4% số mẫu nhiễm Salmonella. Khoảng 28,5% số mẫu rau chứa NO3 vượt quá giới hạn cho phép từ 1,1 đến 9 lần.

3.2. Ô nhiễm hoá chất, kháng sinh, vi sinh vật trong thịt gia súc, gia cầm:

Kết quả điều tra năm 2007 về dư lượng kháng sinh trong 139 mẫu thịt bò gồm 69 mẫu tại lò mổ và 70 mẫu tại chợ cho thấy: 22,2% mẫu có dư lượng amoxicylin từ 205,2 – 235.6 ppb; dư lượng tylosin từ 218,15- 235ppb. Trên 141 mẫu thịt lợn gồm 72 mẫu từ lò mổ tập trung và 69 mẫu từ lò mổ nhỏ, có 5,8% mẫu có dư lượng tetracycline cao hơn giới hạn cho phép. Trên 231 mẫu thịt gia cầm gồm 115 mẫu tại cơ sở giết mổ và 116 mẫu tại nơi bán lẻ, có 2,61% số mẫu có dư lượng amoxicyllin từ 215,1 – 539,2ppb.

Kết quả kiểm tra vi sinh cho thấy, 66,74% - 95,71% mẫu thịt bò thu thập ở Hà Nội, HCM và Đà Nẵng bị nhiễm E.coli, Salmonella và S.aureus cao hơn mức độ cho phép theo tiêu chuẩn TCVN 7047 – 2002. Tỷ lệ ô nhiễm vi sinh trong các mẫu thịt bò lấy ở các điểm giết mổ ở Hà Nội là 91,3%, ở Đà Nẵng là 73,9% và ở HCM là 35%. Tỷ lệ này ở các cửa hàng bán lẻ thịt bò là 95,96%, 91,93% và 100% tương ứng. Tương tự như vậy, 88,44 % mẫu thịt lợn có ô nhiễm trong đó nhiễm E.coli 37,69%; S.aureus 37,68%; C.perfringens 62,93 % và Salmonella 45,69%. Có khoảng 95,14% - 100% các mẫu thịt gia cầm tại các cơ sở giết mổ ở Hà Nội, HCM, Hà Tây, Nam Định và Huế nhiễm E.coli và Salmonella vượt mức độ cho phép. Tỷ lệ ô nhiễm vi sinh trong các mẫu gia cầm ở các cửa hàng bán lẻ ở 5 tỉnh là 100%.

3.3. Kiểm soát giết mổ, sơ chế, chế biến chưa được đầu tư đúng mức:

Theo báo cáo của các địa phương, năm 2006, cả nước có 1045 cơ sở giết mổ gia súc, 171 cơ sở giết mổ gia cầm có đăng ký. Phần lớn các cơ sở giết mổ chưa đáp ứng được điều kiện vệ sinh an toàn thực phẩm: qua điều tra 434 cơ sở chỉ có 45% là có phép của cơ quan thú y, 35% cơ sở có vệ sinh tiêu độc sau giết mổ. Số cơ sở sử dụng nước máy chiếm 25%, số còn lại sử dụng nước giếng và các nguồn nước khác.

Về chế biến, cả nước có khoảng 28 cơ sở lớn chế biến thịt, nguyên liệu chủ yếu là thịt lợn và thịt bò, sản lượng thịt gà, vịt không đáng kể. Tỷ lệ các sản phẩm thịt qua chế biến công nghiệp chỉ chiếm trên 2%. Phần lớn các cơ sở chế biến thịt quy mô nhỏ đều chưa đạt yêu cầu VSATTP. Đa số các cơ sở buôn bán thịt chưa có thiết bị bảo quản lạnh; người dân chưa có thói quen ăn thịt lạnh.

Công tác kiểm soát giết mổ gặp khó khăn do chưa quy hoạch và xây dựng được hệ thống giết mổ tập trung, phần lớn cơ sở giết mổ có quy mô nhỏ lẻ, phân tán. Việc kiểm soát giết mổ ở nhiều địa phương còn bị buông lỏng, mang tính hình thức như việc kiểm tra và dán tem thịt bán tại chợ.

Công tác “thú y cộng đồng” chưa được chú trọng, trong khi nội dung này là phần quan trọng nhất trong công tác bảo đảm VSATTP sản phẩm động vật. Chưa có chương trình giám sát vệ sinh thú y và an toàn thực phẩm, giám sát bệnh lây giữa người và vật nuôi như bệnh giun bao (Trichinella), gạo lợn, gạo bò (C.bovis; C.cellulosa), bệnh do Leptospira (lợn nghệ), bệnh nhiệt thán (Anthrax), bệnh lao (Tuberculosis) trong quá trình chăn nuôi, giết mổ và sơ chế.

3.4. Tỷ lệ ngộ độc thực phẩm, vi phạm VSATTP cao

Sản phẩm thực phẩm không đảm bảo an toàn thực phẩm vẫn có thể đưa ra lưu thông trên thị trường dẫn đến rủi ro cho sức khoẻ người tiêu dùng. Theo báo cáo tổng kết công tác VSATTP năm 2007 (Bộ Y tế), trong các năm 2000 - 2006: ngộ độc thực phẩm do rau, củ, quả là 168 vụ với 3.082 người; ngộ độc thực phẩm do hoá chất bảo vệ thực vật là 113 vụ với 2.615 người.

Năm 2007 đã bắt giữ và xử lý 634 vụ buôn lậu qua biên giới, tiêu huỷ hơn 62 tấn sản phẩm động vật các loại, 74 ngàn quả trứng gia cầm, trên 84 ngàn gia cầm con. Kiểm tra 929 cơ sở giết mổ, chợ, quầy hàng, vận chuyển gia súc và gia cầm (gọi chung là cơ sở) đã phát hiện 369 cơ sở vi phạm, chiếm tỷ lệ 40% tổng số cơ sở kiểm tra. Đã tiêu huỷ 1344 kg thịt và phủ tạng các loại, 441 con lợn, 29 con trâu bò, 1173 con gà và vịt, 4600 chim cút và 62.715 quả trứng, phạt trên 73 triệu đồng nộp ngân sách nhà nước. Các vi phạm chủ yếu là sản phẩm không rõ nguồn gốc, không có giấy kiểm dịch, kinh doanh không bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm.

III. NGUYÊN NHÂN

- Sản xuất rau, quả, chè và thịt ở quy mô nhỏ còn chiếm tỷ lệ lớn, gây khó khăn cho việc áp dụng các kỹ thuật sản xuất mới, quy trình thực hành sản xuất tốt và quản lý VSATTP.

- Nhận thức về vấn đề VSATTP từ các cấp quản lý đến người sản xuất và tiêu dùng thực phẩm chưa thực sự đầy đủ và nhất quán. Từ đó dẫn đến thiếu ý thức trách nhiệm với cộng đồng và đầu tư các nguồn lực xã hội cho vấn đề này còn thấp, không thường xuyên.

- Hệ thống quản lý nhà nước từ Bộ đến các địa phương về VSATTP còn yếu về nguồn lực; hoạt động phân tán, thiếu tính hệ thống, đang trong quá trình kiện toàn, hoàn thiện. Sự phối hợp giữa Bộ Nông nghiệp và PTNT với các Bộ ngành liên quan và các địa phương trong quản lý VSATTP còn hạn chế, hiệu lực, hiệu quả thấp.

- Các văn bản quy phạm pháp luật về VSATTP chưa đầy đủ, đồng bộ, chưa theo kịp với tình hình thực tiễn, nhất là trong bối cảnh hội nhập sâu vào kinh tế thế giới. Cơ chế, chính sách khuyến khích sản xuất an toàn mới được xây dựng, chưa được triển khai trong thực tế.

- Tại một số địa phương, công tác VSATTP còn chưa được các cấp chính quyền quan tâm, bỏ ngỏ cho các cơ quan chuyên môn. Công tác quy hoạch vùng sản xuất rau, quả, chè an toàn, cơ sở giết mổ tập trung còn chậm. Hoạt động giết mổ lậu, giết mổ mất vệ sinh, sản xuất rau, quả, chè không an toàn còn tồn tại, không bảo đảm VSATTP.

- Việc kiểm tra, giám sát ô nhiễm sinh học và tồn dư hóa chất chưa được thực hiện thường xuyên, bài bản. Chưa có đầy đủ cơ sở khoa học, phương pháp luận trong việc xây dựng chương trình kiểm tra, giám sát, chưa thống nhất phương pháp phân tích, kiểm tra, đánh giá giữa các phòng xét nghiệm VSATTP.

- Công tác kiểm tra, thanh tra và xử lý vi phạm chưa được chú trọng: chưa có hệ thống thanh tra chuyên ngành về VSATTP, hoạt động kiểm tra, thanh tra chưa được tiến hành thường xuyên và chủ động, chưa đáp ứng được yêu cầu quản lý nhà nước; chế tài xử lý vi phạm chưa đủ mạnh.

- Đội ngũ cán bộ chuyên môn còn thiếu và yếu về nghiệp vụ chuyên môn, trang thiết bị cho công tác kiểm soát chất lượng vật tư chăn nuôi, thú y và VSATTP thiếu và không đồng bộ.

- Tổ chức hệ thống phòng kiểm nghiệm chất lượng, ATVSSTP chưa hợp lý, chưa khai thác được hết công năng của các trang thiết bị và đội ngũ kỹ thuật viên.

- Việc phổ biến, giáo dục ý thức tuân thủ pháp luật về VSATTP đối với người sản xuất còn hạn chế. Các chương trình thông tin, truyền thông chưa nâng cao một cách rõ rệt kiến thức về VSATTP cho người sản xuất.

Phần 2

QUAN ĐIỂM, MỤC TIÊU, GIẢI PHÁP ĐẢM BẢO AN TOÀN VỆ SINH THỰC PHẨM RAU, QUẢ, CHÈ VÀ THỊT

I. NHỮNG THUẬN LỢI VÀ KHÓ KHĂN ĐỐI VỚI CÔNG TÁC ĐẢM BẢO VSATTP RAU, QUẢ, CHÈ, THỊT:

1. Thuận lợi:

- Vấn đề đảm bảo VSATTP đã được Chính phủ, các bộ ngành và nhất là dư luận xã hội quan tâm. Khung pháp lý cho công tác quản lý chất lượng, VSATTP đối với nông sản thực phẩm từng bước được hoàn thiện.

- Đầu tư xã hội, chủ yếu từ ngân sách nhà nước cho kiểm soát chất lượng vật tư nông nghiệp và VSATTP tăng dần.

- Sản xuất chăn nuôi, trồng trọt liên tục đạt mức tăng trưởng cao trong những năm qua, giai đoạn 2001-2007 tăng trưởng trung bình 7-8% năm. Theo Chiến lược phát triển chăn nuôi và trồng trọt thời kỳ 2008-2020, mức tăng trưởng cao sẽ tiếp tục được duy trì, ước tính 7-8% năm giai đoạn 2008-2015 và 5-6% năm giai đoạn 2015-2020.

- Nhu cầu tiêu thụ sản phẩm rau, quả, chè và thịt ngày càng tăng nhanh, ước tính trong giai đoạn 2006-2010 mức tăng trưởng về nhu cầu tiêu thụ khoảng 7-8%/năm.

- Kết quả đầu tư của các chương trình lớn, chương trình mục tiêu quốc gia về lĩnh vực công nghệ sinh học, chương trình giống, chương trình vệ sinh môi trường và nước sạch nông thôn, chương trình VSATTP...sẽ phát huy tác dụng thúc đẩy nâng cao năng suất, chất lượng nông sản và VSATTP.

- Thành tựu khoa học công nghệ trong nước và trên thế giới phát triển nhanh chóng, hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng là điều kiện thuận lợi cho phát triển sản xuất chăn nuôi và nâng cao chất lượng, VSATTP.

- Chính sách nông nghiệp, nông thôn và nông dân tiếp tục đổi mới sẽ tạo động lực và thời cơ mới cho phát triển sản xuất nói chung và sản xuất an toàn các sản phẩm nông nghiệp; chính sách đất đai, đầu tư, khoa học công nghệ; chính sách an sinh xã hội; chính sách hỗ trợ sản xuất nông nghiệp.

2. Thách thức:

- Các chính sách về đất đai, quy hoạch, đầu tư, tín dụng cho phát triển chăn nuôi, trồng trọt theo quy mô trang trại, công nghiệp chưa phù hợp.  

- Tình hình biến đổi khí hậu ngày một phức tạp làm gia tăng nguy cơ thiếu đất sản xuất, thiên tai, dịch bệnh, nhất là những dịch bệnh nguy hiểm ảnh hưởng lớn đến năng suất và chất lượng các sản phẩm trồng trọt, chăn nuôi.

- Giá vật tư, nguyên liệu đầu vào, nhất là thức ăn chăn nuôi, phân bón, ngày một tăng cao; cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất còn yếu kém.

- Trình độ và nhận thức của người sản xuất còn thấp, đầu tư còn hạn chế, sản xuất manh mún, nhỏ lẻ; phương thức phân phối, bán sản phẩm còn mang nặng tính tự phát, chưa hình thành các tổ chức sản xuất và tiêu thụ chuyên nghiệp.

- Hệ thống tổ chức và năng lực quản lý VSATTP chưa hoàn thiện, phần lớn các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và các huyện, thị chưa có cơ quan quản lý chuyên ngành về VSATTP nông sản.

Quan điỂm:

- Đảm bảo tính phù hợp của cơ chế, chính sách; tính khả thi, hiệu lực cao của các quy trình quản lý, kiểm tra, kiểm soát; phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan chức năng trong kiểm soát quá trình từ sản xuất đến khi đưa ra lưu thông trên thị trường.

- Thực hiện các nguyên tắc vệ sinh, an toàn thực phẩm trong toàn bộ quá trình từ sản xuất đến khi đưa ra lưu thông trên thị trường; tập trung nguồn lực để kiểm soát VSATTP tại công đoạn có rủi ro cao nhất trong toàn bộ quá trình.

- Thúc đẩy xã hội hoá mạnh mẽ hoạt động kiểm nghiệm, kiểm tra chứng nhận hệ thống đảm bảo VSATTP. Tăng cường liên kết ngành hàng giữa chủ thể công đoạn sản xuất với phân phối, tiêu thụ, tạo sự gắn kết trách nhiệm và lợi ích.

- Chứng nhận và đảm bảo kiểm soát, truy xuất được nguồn gốc xuất xứ tạo uy tín với người tiêu dùng và tăng giá hợp lý các sản phẩm được chứng nhận chất lượng.

- Đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục pháp luật về VSATTP trong sản xuất, kinh doanh thực phẩm và thực hiện cơ chế xử lý vi phạm nghiêm minh.

- Xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm an toàn tạo lợi ích, động lực cho người sản xuất, kinh doanh.

III. MỤC TIÊU

1. Mục tiêu đến 2010:

- Tối thiểu 20% diện tích rau, 20% diện tích cây ăn quả, 25 % diện tích chè tại các vùng sản xuất tập trung đáp ứng yêu cầu sản xuất an toàn theo hướng thực hành nông nghiệp tốt (VIETGAP);

- Tối thiểu 30% sản phẩm rau, quả và 40% sản phẩm chè tại các vùng sản xuất tập trung được chứng nhận và công bố sản xuất, chế biến sản xuất an toàn theo VIETGAP, HACCP;

- 30% số cơ sở chăn nuôi công nghiệp được chứng nhận đảm bảo an toàn thực phẩm theo GAHP; 40% cơ sở giết mổ tập trung, chế biến công nghiệp áp dụng HACCP, GMP;

- Tỷ trọng thịt được giết mổ, chế biến công nghiệp so với tổng sản lượng thịt đạt 12-14%.

2. Mục tiêu đến 2015:

- 100% diện tích rau, cây ăn quả, chè tại các vùng sản xuất tập trung đáp ứng yêu cầu sản xuất an toàn theo hướng thực hành nông nghiệp tốt (VIETGAP);

- 100% sản phẩm rau, quả và 100% sản phẩm chè tại các vùng sản xuất tập trung được chứng nhận và công bố sản xuất, chế biến an toàn theo VIETGAP, HACCP;

- 80% số cơ sở chăn nuôi công nghiệp được chứng nhận đảm bảo an toàn thực phẩm theo GAHP; trên 90% cơ sở giết mổ tập trung, chế biến công nghiệp áp dụng HACCP, GMP;

- Tỷ trọng thịt được giết mổ, chế biến công nghiệp so với tổng sản lượng thịt đạt 24-25%.

IV. GIẢI PHÁP THỰC HIỆN

2. Hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, chính sách về VSATTP

1.1. Hoàn thiện cơ chế phân công, phân cấp quản lý VSATTP

- Phối hợp với Bộ Y tế xây dựng Luật An toàn Thực phẩm, đảm bảo xây dựng cơ chế phân công quản lý nhà nước về VSATTP khoa học, hiệu quả và phù hợp với trình độ sản xuất. Trong năm 2009, rà soát sửa đổi Thông tư 01/2006/TTLT-BYT-BNN giữa Bộ Y tế và Bộ NN&PTNT về hướng dẫn phân công, phối hợp thực hiện quản lý nhà nước về VSATTP;

- Tăng cường vai trò của UBND các cấp trong đảm bảo VSATTP: phân công trách nhiệm về quy hoạch, thanh tra, kiểm tra cơ sở, vùng sản xuất rau, quả, chè an toàn; cơ sở chăn nuôi, giết mổ tập trung, chợ đầu mối rau quả, chợ buôn bán gia súc, gia cầm sống và kiểm soát thực hiện quy hoạch, thanh tra, kiểm tra;

- Hoàn thiện đề án hệ thống tổ chức quản lý VSATTP nông sản từ trung ương đến địa phương, thành lập cơ quan quản lý chất lượng nông sản tại các tỉnh có sản lượng nông sản thực phẩm lớn và đa dạng về chủng loại.

1.2. Xây dựng và triển khai các chính sách hỗ trợ sản xuất rau, chè, quả và thịt đảm bảo VSATTP

- Điều tra, khảo sát, xác định các vùng sản xuất an toàn: vùng sản xuất rau, quả, chè tập trung đáp ứng yêu cầu sản xuất an toàn theo hướng thực hành nông nghiệp tốt (VIETGAP); vùng chăn nuôi trọng điểm; vùng, liên vùng và cơ sở chăn nuôi an toàn dịch bệnh;

- Hỗ trợ đầu tư cơ sở hạ tầng vùng sản xuất an toàn: điện, đường giao thông, hệ thống tưới tiêu, nước sạch, hệ thống xử lý chất thải;

- Tổ chức sản xuất theo quy mô trang trại, công nghiệp gắn với sơ chế, chế biến, giết mổ tập trung; khuyến khích đầu tư xây dựng cơ sở giết mổ công nghiệp, sơ chế, chế biến, liên kết với vùng, cơ sở sản xuất an toàn;

- Khuyến khích áp dụng các chương trình, biện pháp đảm bảo VSATTP: GAP, GMP, HACCP, chương trình thú y cộng đồng,...

1.3. Rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định, quy chuẩn kỹ thuật về VSATTP

- Tập trung xây dựng, rà soát, bổ sung và hoàn thiện các quy định, quy chuẩn kỹ thuật về VSATTP đối với rau, chè, quả và thịt;

- Xây dựng các quy định về điều kiện đảm bảo VSATTP đối với các cơ sở sơ chế, chế biến, đóng gói, bảo quản rau, quả, chè và thịt theo tiêu chuẩn GMP, HACCP; quy định kiểm tra, công nhận điều kiện đảm bảo VSATTP đối với cơ sở sơ chế, chế biến, đóng gói, bảo quản rau, quả, chè và thịt.

1.4. Sửa đổi chế tài xử phạt các hành vi vi phạm VSATTP trong sản xuất kinh doanh rau, quả, chè và thịt

- Phối hợp với Bộ Y tế xây dựng Nghị định về xử lý vi phạm hành chính về vệ sinh an toàn thực phẩm;

- Rà soát, sửa đổi, bổ sung Nghị định số 26/2003/NĐ-CP về XLVPHC trong lĩnh vực bảo vệ và kiểm dịch thực vật, Nghị định số 129/2005/NĐ-CP về XLVPHC trong lĩnh vực thú y theo hướng bổ sung thêm hành vi và nâng mức phạt đối với một số hành vi vi phạm VSATTP nhằm đảm bảo tính răn đe của pháp luật;

- Xây dựng chế tài xử lý nghiêm khắc đối với các hình thức sản xuất không đảm bảo VSATTP, gây hậu quả nghiêm trọng đối với sức khỏe người tiêu dùng.

2. Tăng cường năng lực quản lý VSATTP

Tăng cường nguồn lực

- Hoàn thiện hệ thống quản lý, đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị làm việc cho hệ thống cơ quan quản lý VSATTP nông sản từ trung ương đến địa phương;

- Chuẩn hoá chức danh và đào tạo nâng cao năng lực theo tiêu chuẩn cho đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý VSATTP;

- Nâng cao năng lực kiểm nghiệm VSATTP: đánh giá, chỉ định các phòng kiểm nghiệm VSATTP; đầu tư xây dựng phòng kiểm chứng quốc gia về VSATTP.

2.2. Tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra

- Thành lập và triển khai hoạt động của hệ thống thanh tra VSATTP trong nông nghiệp từ trung ương đến địa phương; tăng cường phối hợp giữa các đơn vị thuộc Bộ NN&PTNT và giữa Bộ NN&PTNT và các Bộ, ngành liên quan;

- Xây dựng hệ thống giám sát và cảnh báo về chất lượng, VSATTP; thực hiện truy xuất nguyên nhân sản phẩm rau, quả, chè và thịt không đảm bảo ATTP;

- Thực hiện kiểm tra, thanh tra về VSATTP đối với rau, quả, chè và thịt trong toàn bộ quá trình sản xuất: từ khi trồng trọt, chăn nuôi, thu hoạch, đánh bắt, giết mổ động vật, sơ chế, bao gói, bảo quản, vận chuyển đến khi sản phẩm được đưa ra thị trường nội địa hoặc xuất khẩu.

- Tăng cường kiểm tra, thanh tra đối với các yếu tố đầu vào của quá trình sản xuất: phân bón, thức ăn chăn nuôi, thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật, chất kích thích tăng trưởng, hoá chất, phụ gia bảo quản, sơ chế

3. Áp dụng các thực hành sản xuất tốt (GAP, GAHP) và xúc tiến hoạt động chứng nhận

- Hoàn thiện các quy trình thực hành sản xuất tốt (VietGAP, VietGAHP) và các sổ tay hướng dẫn GAP, GAHP trong sản xuất rau, quả, chè và chăn nuôi gia súc, gia cầm;

- Xây dựng các quy định về kiểm tra chứng nhận VietGAP, GAHP; đánh giá, chỉ định, giám sát hoạt động của các tổ chức chứng nhận;

- Thử nghiệm và nhân rộng các mô hình áp dụng thực hành sản xuất tốt trong sản xuất rau, quả, chè và chăn nuôi gia súc, gia cầm gắn với chứng nhận và công bố tiêu chuẩn chất lượng;

- Hỗ trợ chứng nhận VietGAP, GAHP: tổ chức đào tạo, tập huấn; chi phí lấy mẫu, phân tích, đánh giá chất lượng đất, nước; chi phí kiểm tra nội bộ, chi phí chứng nhận.

4. Thông tin, tuyên truyền, giáo dục, tập huấn về VSATTP và xúc tiến thương mại

- Tăng cường phổ biến, tuyên truyền pháp luật về VSATTP; nâng cao nhận thức về các qui định về sản xuất, kinh doanh rau, quả, chè, thịt an toàn; đối với người sản xuất, cơ quan quản lý và người tiêu dùng;

- Xây dựng kế hoạch truyền thông và tiếp thị sản phẩm an toàn theo các chuỗi ngành hàng; thông qua các chương trình truyền thông nâng cao nhận thức của người tiêu dùng về nhận biết và sử dụng sản phẩm an toàn;

- Xây dựng chương trình xúc tiến thương mại trong nước và quốc tế; đẩy mạnh tiêu thụ sản phẩm rau, chè, thịt, quả an toàn.

5. Xã hội hoá, áp dụng tiến bộ khoa học công nghệ và hợp tác quốc tế

- Thúc đẩy xã hội hoá mạnh mẽ hoạt động kiểm nghiệm, kiểm tra chứng nhận hệ thống đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm trong quá trình sản xuất, kinh doanh rau, quả, chè, thịt;

- Tăng cường liên kết giữa các doanh nghiệp cùng ngành, lĩnh vực sản xuất; tăng vai trò chủ động của hiệp hội doanh nghiệp trong hoạt động đảm bảo VSATTP, xây dựng tiêu chuẩn sản phẩm, thông tin VSATTP;

- Xây dựng liên kết giữa khu vực sản xuất và khu vực phân phối, bán lẻ trong các chuỗi ngành hàng; tạo dựng lòng tin vào hệ thống tiêu chuẩn và chứng nhận nông sản đảm bảo VSATTP;

- Ưu tiên nguồn lực cho nghiên cứu các biện pháp kỹ thuật sản xuất, sơ chế, chế biến, bảo quản sản phẩm rau, quả, chè, thịt đảm bảo VSATTP;

- Khuyến khích chuyển giao và áp dụng các tiến bộ kỹ thuật mới về sản xuất sơ chế, chế biến, bảo quản sản phẩm rau, quả, chè, thịt;

- Triển khai có hiệu quả các chương trình hợp tác song phương, đa phương, các dự án hỗ trợ của các nước, các tổ chức quốc tế về đảm bảo chất lượng, VSATTP nông sản thực phẩm và hỗ trợ thúc đẩy sản xuất an toàn.

6. Tăng cường phối hợp với các Bộ, Ngành và các tổ chức, hiệp hội có liên quan

- Tích cực phối hợp với Bộ Y tế trong việc xây dựng Luật An toàn thực phẩm: đảm bảo xây dựng cơ chế phân công quản lý VSATTP khoa học, hiệu quả và phù hợp với trình độ sản xuất;

- Phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính cân đối, bố trí vốn từ ngân sách Nhà nước, các nguồn vốn khác và hoàn thiện các chính sách về đầu tư, thuế đối với sản xuất nông sản thực phẩm;

- Phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Y tế trong công tác xây dựng và ban hành các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về VSATTP, điều kiện sản xuất rau, quả, chè thịt đảm bảo VSATTP;

- Phối hợp với Bộ Công thương đẩy mạnh xúc tiến thương mại nông sản an toàn tiêu thụ trong nước và xuất khẩu;

- Phối hợp với Bộ Nội vụ hướng dẫn các địa phương kiện toàn tổ chức bộ máy quản lý chất lượng vật tư chăn nuôi, thú y và an toàn vệ sinh thực phẩm.

- Phối hợp với các Hiệp hội, tổ chức nghề nghiệp tăng cường phổ biến, tuyên truyền pháp luật, chính sách về VSATTP; nâng cao nhận thức về các qui định về sản xuất, kinh doanh rau, quả, chè, thịt an toàn.

Phần 3

TỔ CHỨC THỰC HIỆN

1. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn:

- Chỉ đạo việc xây dựng và thực hiện các chương trình, đề án, dự án về quản lý vệ sinh an toàn thực phẩm nông sản trong đó có rau, chè, quả, thịt.

- Ban hành hoặc trình cấp thẩm quyền ban hành các cơ chế chính sách, các văn bản quy phạm pháp luật, quy chuẩn kỹ thuật liên quan đến quản lý vệ sinh an toàn thực phẩm nông sản trong đó có rau, chè, quả, thịt.

2. Cục Quản lý Chất lượng Nông lâm sản và Thuỷ sản

- Đầu mối xây dựng và tổ chức thực hiện các đề án, chương trình, dự án liên quan đến quản lý vệ sinh an toàn thực phẩm rau, chè, quả, thịt.

- Xây dựng cơ chế và điều phối hoạt động giữa các Cục quản lý chuyên ngành trong quản lý vệ sinh an toàn thực phẩm rau, chè, quả, thịt; xây dựng các quy định, quy chuẩn kỹ thuật về vệ sinh an toàn thực phẩm đối với rau, quả, chè, thịt.

- Kiểm tra có lựa chọn theo kế hoạch hoặc kiểm tra đột xuất về điều kiện vệ sinh an toàn thực phẩm đối với cơ sở sản xuất, trồng trọt, chăn nuôi, thu mua, vận chuyển, bảo quản, giết mổ, sơ chế, chế biến, bán buôn rau, quả, chè và thịt. Truy xuất nguyên nhân sản phẩm không đảm bảo chất lượng, vệ sinh an toàn thực phẩm.

3. Các Cục Trồng trọt, Bảo vệ thực vật, Chăn nuôi, Thú y, Chế biến Thương mại NLTS&NM:

- Phối hợp với Cục Quản lý Chất lượng Nông lâm sản và Thủy sản xây dựng và thực hiện các chương trình, đề án, dự án liên quan đến quản lý vệ sinh an toàn thực phẩm rau, chè, quả, thịt.

- Chủ trì xây dựng và thực hiện các đề án, dự án theo phân công.

- Giám sát, thanh tra, kiểm tra việc chấp hành các quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm rau, chè, quả, thịt của các cơ sở sản xuất, kinh doanh rau, chè, quả, thịt thuộc phạm vi quản lý.

4. Trung tâm Khuyến nông Khuyến ngư quốc gia

- Tổ chức tập huấn kỹ thuật, nghiệp vụ về VietGAP, VietGAHP cho cán bộ, cộng tác viên khuyến nông các cấp và nông dân. Phổ biến tuyên truyền các mô hình tiên tiến áp dụng GAP, GAHP, tư vấn áp dụng GAP, GAHP.

5. Uỷ ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương

- Chỉ đạo, triển khai phát triển sản xuất, chế biến, tiêu thụ rau, chè, quả, thịt an toàn trên phạm vi địa phương: hỗ trợ đầu tư cơ sở hạ tầng trong vùng sản xuất an toàn; tổ chức chuyển đổi quy mô sản xuất, khắc phục tình trạng sản xuất theo quy mô nhỏ lẻ, manh mún; khuyến khích đầu tư xây dựng cơ sở sơ chế, chế biến, chợ đầu mối gắn liền với vùng sản xuất.

- Giám sát, kiểm tra việc thực hiện quy hoạch vùng sản xuất rau, quả, chè an toàn; vùng, cơ sở chăn nuôi an toàn dịch bệnh, cơ sở giết mổ tập trung, chợ đầu mối.

6. Các Hiệp hội ngành hàng nông lâm sản:

- Tham gia xây dựng, đề xuất cơ chế, chính sách thực hiện các nội dung có liên quan của Đề án.

- Khuyến khích các hội viên triển khai áp dụng các quy trình thực hành sản xuất tốt VietGAP, VietGAHP, GMP, HACCP trong từng công đoạn trồng trọt, chăn nuôi, sơ chế, giết mổ, chế biến.

7. Các cơ sở sản xuất, kinh doanh rau, chè, quả, thịt

- Triển khai áp dụng các quy trình thực hành sản xuất tốt VietGAP, VietGAHP, GMP, HACCP trong từng công đoạn trồng trọt, chăn nuôi, sơ chế, giết mổ, chế biến.

Phần 4

CÁC CHƯƠNG TRÌNH, DỰ ÁN

1. Các dự án tăng cường năng lực quản lý VSATTP nông sản: xem chi tiết tại Đề án tăng cường năng lực đảm bảo chất lượng vật tư nông nghiệp và VSATTP nông lâm sản và thuỷ sản, Bộ NN&PTNT, 2008.

2. Dự án điều tra, khảo sát, xác định các vùng sản xuất an toàn

2.1. Dự án điều tra, khảo sát, xác định vùng trồng rau, quả, chè an toàn.

- Mục tiêu: Xác định được các vùng đủ điều kiện sản xuất rau, quả và chè an toàn theo quy định về sản xuất an toàn trên phạm vi cả nước có tính đến hiệu quả kinh tế, sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường.

- Thời gian: 2009-2012.  

- Các hoạt động chính: Điều tra, khảo sát hiện trạng, đánh giá các mối nguy ảnh hưởng tới sản xuất an toàn; phân tích các chỉ tiêu VSATTP; lập bản đồ quy hoạch các vùng đủ điều kiện để đảm bảo sản xuất an toàn.

- Kinh phí: 126 tỷ đồng (63 tỉnh x 2 tỷ đồng/tỉnh).

2.2. Dự án điều tra, khảo sát, xác định vùng, cơ sở chăn nuôi tập trung, an toàn dịch bệnh.

- Mục tiêu: Xác định vùng, cơ sở chăn nuôi tập trung, an toàn dịch bệnh trên phạm vi cả nước.

- Thời gian: 2009-2012.

- Các hoạt động chính: Điều tra, khảo sát hiện trạng, đánh giá, phân tích mối nguy về VSATTP; lập bản đồ quy hoạch các vùng chăn nuôi tập trung, an toàn dịch bệnh.

- Kinh phí: 126 tỷ đồng (63 tỉnh x 2 tỷ đồng/tỉnh).

3. Chương trình giám sát ô nhiễm vi sinh vật và tồn dư hoá chất trong sản xuất, kinh doanh rau, quả, chè, thịt

3.1. Chương trình giám sát ô nhiễm vi sinh vật và tồn dư hoá chất, thuốc BVTV trong rau, quả, chè

- Mục tiêu: Đánh giá thực trạng ô nhiễm vi sinh vật và tồn dư hoá chất, thuốc BVTV trong rau, quả, chè. Xây dựng hệ thống chỉ số giám sát và cơ sở dữ liệu về giám sát ô nhiễm trong rau, quả, chè.

- Thời gian: 2009 - 2015

- Các hoạt động chính: Hàng năm lấy mẫu rau, quả, chè tại các vùng sản xuất và trên thị trường , mẫu phân bón, hoá chất, phụ gia bảo quản để kiểm tra VSV, KLN, NO-3, và dư lượng thuốc BVTV.

- Kinh phí: 5 tỷ đồng/năm.

3.2. Chương trình giám sát dư lượng kháng sinh, hoá chất, ô nhiễm vi sinh vật trong thịt gia súc, gia cầm

- Mục tiêu: Đánh giá thực trạng tồn dư kháng sinh, hoá chất, ô nhiễm vi sinh vật trong thịt gia súc, gia cầm. Xây dựng hệ thống chỉ số giám sát và cơ sở dữ liệu về giám sát ô nhiễm trong thịt gia súc, gia cầm.

- Thời gian: 2009 – 2015.

- Các hoạt động chính: Lấy mẫu thịt gia súc, gia cầm tại các cơ sở giết mổ, chế biến và trên thị trường, mẫu thức ăn chăn nuôi, thuốc thú y để kiểm tra dư lượng kháng sinh, hoá chất, ô nhiễm vi sinh vật.

- Kinh phí: 5 tỷ đồng/năm.

4. Chương trình hỗ trợ áp dụng GAP, GAHP, GMP, HACCP trong sản xuất, kinh doanh rau, quả, chè, thịt

4.1. Dự án hỗ trợ áp dụng GAP trong sản xuất rau, quả, chè

- Mục tiêu: hỗ trợ áp dụng GAP trong sản xuất rau, quả, chè nhằm đảm bảo VSATTP rau, quả, chè.

- Thời gian: 2009 – 2015.

- Các hoạt động chính: Xây dựng giáo trình và tổ chức tập huấn kỹ thuật GAP cho nhà sản xuất; Hỗ trợ áp dụng và chứng nhận tiêu chuẩn VietGAP đối với cơ sở sản xuất rau, quả, chè.

- Kinh phí: 20 tỷ đồng/năm.

4.2. Dự án hỗ trợ áp dụng GAHP trong chăn nuôi gia súc, gia cầm

- Mục tiêu: hỗ trợ áp dụng GAHP trong chăn nuôi gia súc, gia cầm đảm bảo VSATTP đối với thịt và sản phẩm thịt.

- Thời gian: 2009 – 2015.

- Các hoạt động chính: Xây dựng giáo trình và tổ chức tập huấn kỹ thuật GAHP cho nhà sản xuất; Hỗ trợ áp dụng và chứng nhận VietGAHP đối với cơ sở chăn nuôi gia súc, gia cầm.

- Kinh phí: 20 tỷ đồng/năm.

4.3. Dự án hỗ trợ áp dụng GMP, HACCP trong giết mổ, sơ chế, chế biến

- Mục tiêu: hỗ trợ áp dụng GMP, HACCP trong giết mổ, sơ chế, chế biến, nhằm giảm thiểu rủi ro về VSATTP đối với thịt và sản phẩm thịt.

- Thời gian: 2009 – 2010

- Các hoạt động chính: tổ chức tập huấn, phổ biến quy định về điều kiện đảm bảo VSATTP, áp dụng GMP, HACCP trong giết mổ, sơ chế, chế biến.

- Kinh phí: 10 tỷ đồng/năm

5. Chương trình truyền thông, xúc tiến thương mại nông sản an toàn

5.1. Dự án truyền thông về VSATTP

- Mục tiêu: Nâng cao nhận thức về VSATTP cho người sản xuất và người tiêu dùng.

- Thời gian: 2009 -2015.

- Các hoạt động chính: xây dựng các chương trình truyền thông thường xuyên về VSATTP; tổ chức các chương trình tập huấn, tuyên truyền, in ấn tài liệu nâng cao nhận thức về VSATTP, cho người sản xuất và tiêu dùng

- Kinh phí: 10 tỷ đồng /năm.

5.2. Dự án xúc tiến thương mại nông sản an toàn

- Mục tiêu: đẩy mạnh tiêu thụ trong nước và mở rộng thị trường xuất khẩu sản phẩm rau, chè, thịt, quả.

- Thời gian: 2009 -2015.

- Các hoạt động chính: Xây dựng chương trình xúc tiến thương mại, giới thiệu, quảng bá sản phẩm đảm bảo VSATTP, giúp người tiêu dùng nhận biết và có thói quen sử dụng sản phẩm được chứng nhận an toàn; nâng cao mức độ tin cậy đối với hoạt động quản lý VSATTP.

- Kinh phí: 20 tỷ đồng /năm.

6. Các chương trình, dự án nước ngoài tài trợ:

- Dự án Xây dựng và kiểm soát chất lượng nông sản thực phẩm do Cơ quan Phát triển Quốc tế CIDA-Canada viện trợ, thực hiện từ năm 2008 đến 2013.

- Dự án Nâng cao chất lượng, an toàn sản phẩm nông nghiệp và phát triển khí sinh học từ nguồn vay vốn ADB, dự kiến triển khai từ năm 2009 đến 2014.

- Dự án Tăng cường tính cạnh tranh cho ngành nông nghiệp từ nguồn vốn vay World Bank, triển khai từ năm 2008 đến 2013.