Báo cáo số 82/BC-CP về việc mở rộng địa giới hành chính thủ đô Hà Nội do Chính phủ ban hành

BÁO CÁO TIẾP THU, GIẢI TRÌNH

VỀ VIỆC MỞ RỘNG ĐỊA GIỚI HÀNH CHÍNH THỦ ĐÔ HÀ NỘI

(do Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng trình bày tại kỳ họp thứ 3 Quốc hội khoá XII)

Ngày 13 tháng 5 năm 2008, tại kỳ họp thứ 3 Quốc hội khoá XII, Chính phủ đã trình Quốc hội Tờ trình về việc mở rộng địa giới hành chính thành phố Hà Nội và Báo cáo về quá trình nghiên cứu mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội. Ngày 14 tháng 5 năm 2008, các vị đại biểu Quốc hội đã thảo luận tại tổ và ngày 19 tháng 5 năm 2008, trong phiên họp toàn thể tại hội trường, Quốc hội đã thảo luận về Tờ trình và Báo cáo của Chính phủ.

Qua thảo luận tại tổ, tại hội trường và tổng hợp kết quả phiếu xin ý kiến, đại đa số ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội tán thành chủ trương mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội và đều khẳng định đây là chủ trương lớn, đúng đắn, có ý nghĩa lịch sử, nhằm xây dựng Thủ đô văn minh, hiện đại, trong thời kỳ công nghiệp hóa - hiện đại hóa và hội nhập kinh tế quốc tế, với tầm nhìn đến năm 2030 - 2050 và trong tương lai xa hơn. Đa số ý kiến đại biểu tán thành với phương án mở rộng địa giới hành chính thành phố Hà Nội do Chính phủ trình. Tuy nhiên, cũng còn nhiều ý kiến đại biểu băn khoăn về cách làm, phạm vi, quy mô, Điều kiện và lộ trình triển khai thực hiện Đề án.

Chính phủ xin trân trọng tiếp thu những ý kiến rất trách nhiệm và xác đáng của các vị đại biểu Quốc hội. Thay mặt Chính phủ, tôi xin báo cáo giải trình thêm về một số vấn đề đã được các vị đại biểu nêu lên.

1. Về quá trình chuẩn bị phương án mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội

Công cuộc xây dựng và phát triển Thủ đô Hà Nội luôn luôn là mối quan tâm hàng đầu của Đảng, Nhà nước và nhân dân ta. Chủ tịch Hồ Chí Minh ngay từ khi trở về Thủ đô, sau thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, Người đã dành nhiều thời gian để chỉ đạo công tác quy hoạch và xây dựng Thủ đô. Các đồng chí lãnh đạo đứng đầu Đảng và Nhà nước qua các thời kỳ cũng đã dành nhiều tâm huyết và sự quan tâm đặc biệt cho công việc này. Trong quá trình chỉ đạo xây dựng Thủ đô, với tầm nhìn chiến lược lâu dài về phát triển Thủ đô Hà Nội, Nghị quyết 15-NQ/TW ngày 15 tháng 12 năm 2000 của Bộ Chính trị (khóa VIII) đã khẳng định vai trò và vị thế của Thủ đô Hà Nội: "Là trái tim của cả nước, đầu não chính trị - hành chính quốc gia, trung tâm lớn về văn hoá, khoa học, giáo dục, kinh tế và giao dịch quốc tế, Thủ đô Hà Nội có vinh dự lớn, đồng thời có trách nhiệm hết sức nặng nề". Nghị quyết chỉ rõ: "Trong 10 năm tới, gắn với chuẩn bị kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội, thành phố phải phát triển kinh tế - khoa học công nghệ - văn hoá - xã hội toàn diện, bền vững; bảo đảm xây dựng về cơ bản nền tảng vật chất - kỹ thuật và xã hội của Thủ đô xã hội chủ nghĩa giàu đẹp, văn minh, thanh lịch, hiện đại, đậm đà bản sắc ngàn năm văn hiến, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân; phấn đấu trở thành một trung tâm ngày càng có uy tín ở khu vực, xứng đáng với danh hiệu Thủ đô Anh hùng".

Pháp lệnh Thủ đô số 29/2000/PL-UBTVQH10 ngày 28 tháng 12 năm 2000 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã xác định: "Xây dựng, phát triển Hà Nội - Thủ đô nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, trái tim của cả nước ngày càng giàu đẹp, văn minh, hiện đại; kế thừa và phát huy truyền thống lịch sử ngàn năm văn hiến Thăng Long - Hà Nội, góp phần xây dựng đất nước đàng hoàng hơn, to đẹp hơn", đồng thời cũng khẳng định: "Thủ đô Hà Nội là trung tâm đầu não chính trị - hành chính quốc gia, trung tâm lớn về văn hóa, khoa học, giáo dục, kinh tế và giao dịch quốc tế của cả nước".

Như vậy, có thể hiểu rằng Nghị quyết 15 của Bộ Chính trị và Pháp lệnh Thủ đô của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã khẳng định Thủ đô Hà Nội là Thủ đô đa chức năng, một mô hình thể hiện sự tiếp nối quá trình hình thành và phát triển của Thăng Long - Hà Nội. Điều đó cũng đòi hỏi Thủ đô Hà Nội cần được xây dựng và phát triển một cách toàn diện, xứng tầm là Thủ đô của đất nước trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và trong tương lai với quy mô dân số ổn định sẽ đạt khoảng 120 triệu người; phù hợp với chủ trương của Đảng, Nhà nước, nguyện vọng của nhân dân; và cũng phù hợp với mô hình Thủ đô của nhiều nước trên thế giới.

Sau khi có Nghị quyết 15 và Pháp lệnh Thủ đô, Chính phủ đã chỉ đạo các Bộ, ngành chức năng cùng với Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội nghiên cứu Điều chỉnh và bổ sung quy hoạch chung của Thủ đô Hà Nội nhằm thực hiện các mục tiêu đã đề ra trong Nghị quyết 15 của Bộ Chính trị và Pháp lệnh Thủ đô của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Qua nhiều năm thực hiện Đồ án quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội theo phê duyệt của Thủ tướng Chính phủ từ năm 1998, Hà Nội đã có nhiều lần xin Điều chỉnh cục bộ các khu chức năng, thực tế đó cho thấy Thủ đô Hà Nội đã và đang phải giải quyết hàng loạt vấn đề bức xúc và tình trạng quá tải, mất cân đối ngày càng lớn. Và trong quá trình xây dựng quy hoạch Thủ đô đã nhận thấy rõ sự ảnh hưởng lan tỏa của một đô thị lớn cũng như mối liên kết hữu cơ trên các lĩnh vực kinh tế - xã hội giữa Hà Nội với các địa phương xung quanh. Vì vậy, không thể tìm các giải pháp phát triển Thủ đô chỉ trong ranh giới quy hoạch của Hà Nội mà cần nghiên cứu xây dựng quy hoạch Vùng Thủ đô rộng hơn nhằm giải quyết một cách cơ bản và toàn diện các yêu cầu đặt ra trong quá trình phát triển của Thủ đô Hà Nội và các tỉnh trong Vùng. Chính phủ đã giao nhiệm vụ cho các cơ quan tham mưu lập Đồ án quy hoạch xây dựng Vùng Thủ đô Hà Nội, đồng thời thành lập Ban Chỉ đạo quy hoạch và đầu tư xây dựng Vùng Thủ đô Hà Nội.

Trong gần 6 năm nghiên cứu Đồ án quy hoạch xây dựng Vùng Thủ đô với mô hình Hà Nội là đô thị hạt nhân liên kết phát triển với hệ thống đô thị của các địa phương trong Vùng; các chuyên gia quy hoạch trong và ngoài nước đã tổ chức nghiên cứu, trao đổi qua hơn 20 cuộc hội thảo trong nước và quốc tế với sự tham gia của các Bộ, ngành, các địa phương trong Vùng và của nhiều nhà khoa học, các hội nghề nghiệp liên quan, các tổ chức quốc tế như WB, JICA, KOIKA, ADB cùng nhiều tổ chức quốc tế khác. Qua quá trình nghiên cứu quy hoạch xây dựng Hà Nội và quy hoạch xây dựng Vùng Thủ đô đã chỉ ra không gian và hệ thống hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội hiện hữu của Hà Nội không thể đáp ứng được tốc độ đô thị hóa, sức hút đầu tư ngày càng lớn và sự gia tăng dân số ngày càng cao làm cho mật độ dân số kể cả thường trú và dân số vãng lai đã khoảng 5.000 người/km² và nếu tính riêng khu vực nội đô đã lên đến trên 11.600 người/km² (1)

Rõ ràng việc mở rộng địa giới hành chính để Thủ đô Hà Nội phát triển với những ý tưởng trong quy hoạch phát triển Vùng, vừa bảo đảm không gian cho Hà Nội phát triển bền vững trong giai đoạn trước mắt cũng như trong tương lai lâu dài, vừa tạo Điều kiện cho Hà Nội phát triển toàn diện, xứng đáng là trung tâm đầu não chính trị - hành chính quốc gia, trung tâm lớn về văn hóa, khoa học, giáo dục, kinh tế và giao dịch quốc tế của cả nước trong quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập kinh tế quốc tế là yêu cầu cấp thiết hiện nay. Cùng với nhận định trên, đề tài nghiên cứu khoa học cấp Nhà nước (mã số KX09) về: “Quá trình đô thị hoá Thăng Long - Hà Nội, kinh nghiệm lịch sử và định hướng quy hoạch phát triển đô thị trong thời kỳ công nghiệp hóa – hiện đại hoá đất nước" do Bộ Khoa học và Công nghệ và Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội thực hiện cũng xác định: mở rộng địa giới Thủ đô Hà Nội là một quy luật trong quá trình đô thị hóa.

Sau khi nghe Thành ủy Hà Nội và Chính phủ báo cáo sơ kết 5 năm thực hiện Nghị quyết 15 của Bộ Chính trị khóa VIII, ngày 02 tháng 11 năm 2005 Bộ Chính trị khóa IX đã kết luận: "Giao cho Ban cán sự Đảng Chính phủ chỉ đạo trong năm 2006, cùng với việc xây dựng và phê duyệt quy hoạch Vùng Thủ đô, sớm xây dựng đề án mở rộng địa giới hành chính cho Thủ đô Hà Nội... trình Bộ Chính trị cho ý kiến trước khi trình các cơ quan nhà nước quyết định". Chính phủ đã nghiêm túc triển khai thực hiện kết luận trên và giao cho các cơ quan tham mưu của Chính phủ tổ chức nghiên cứu việc mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội.

Công việc nghiên cứu mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội được tiến hành trên cơ sở xác định hệ thống các yêu cầu và các tiêu chí, đưa ra nhiều phương án theo các hướng mở rộng khác nhau; tiến hành phân tích, so sánh, đánh giá và cho điểm để lựa chọn phương án tối ưu nhất. Có 5 phương án mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội đã được nghiên cứu đề xuất, bao quát mọi khả năng mở rộng có thể. Ban cán sự Đảng Chính phủ đã thận trọng cân nhắc trên nhiều mặt và lựa chọn 3 phương án có số điểm cao hơn báo cáo Bộ Chính trị xem xét trình Ban Chấp hành Trung ương. Tại Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa X, tháng 01 năm 2008, sau khi nghe Bộ Chính trị báo cáo về Tờ trình và Đề án mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội, Ban Chấp hành Trung ương đã thảo luận, ra Nghị quyết, kết luận: "Đồng ý chủ trương mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội trên cơ sở hợp nhất toàn bộ diện tích tự nhiên và dân số của tỉnh Hà Tây; Điều chỉnh toàn bộ diện tích tự nhiên và dân số của huyện Mê Linh, tỉnh Vĩnh Phúc; toàn bộ diện tích tự nhiên và dân số 4 xã: Đông Xuân, Tiến Xuân, Yên Bình, Yên Trung thuộc huyện Lương Sơn, tỉnh Hoà Bình vào Thủ đô Hà Nội. Giao cho Đảng đoàn Quốc hội, Ban cán sự Đảng Chính phủ, Thành ủy Hà Nội, Tỉnh ủy Hà Tây, Tỉnh ủy Vĩnh Phúc, Tỉnh ủy Hoà Bình chỉ đạo, tổ chức thực hiện theo trình tự, đúng quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước".

Theo quy định của pháp luật hiện hành, việc Điều chỉnh địa giới các đơn vị hành chính để mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội như trong phương án đề xuất, chỉ phải trình ra lấy ý kiến của Hội đồng nhân dân các cấp có liên quan. Hơn nữa, đây là công việc liên quan đến nhiều lĩnh vực nhạy cảm nên không thể đưa ra tham khảo ý kiến công khai rộng rãi khi chưa có quyết định của cơ quan có thẩm quyền. Thực hiện quy định của pháp luật và kết luận của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Chính phủ đã tổ chức lấy ý kiến của Hội đồng nhân dân các cấp có liên quan đến việc mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội như đã báo cáo với Quốc hội. Để bổ sung làm rõ thêm Tờ trình, Chính phủ đã gửi đến các vị đại biểu Quốc hội Đề án định hướng quy hoạch Thủ đô Hà Nội mở rộng đến năm 2030, tầm nhìn 2050 và có Báo cáo về quá trình nghiên cứu mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội trước Quốc hội nhằm cung cấp thêm thông tin cho các vị đại biểu Quốc hội.

Từ năm 1961 đến nay, Thủ đô Hà Nội đã qua ba lần Điều chỉnh địa giới hành chính, đó là các năm 1961 và 1978 Điều chỉnh mở rộng, năm 1991 Điều chỉnh thu hẹp; nhưng đây là lần đầu tiên việc nghiên cứu mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội được tiến hành trên cơ sở Đồ án quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội và quy hoạch xây dựng Vùng Thủ đô. Đây cũng chính là quá trình phân tích, đánh giá có tính tổng kết những ưu nhược điểm của các phương án mở rộng, thu hẹp trước đây, qua đó rút ra những kinh nghiệm và những đề xuất cần thiết cho việc xây dựng phương án mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội lần này.

Như vậy, quá trình nghiên cứu chuẩn bị phương án mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội đã được chuẩn bị công phu, nghiêm túc, đúng quy định của Đảng và pháp luật của Nhà nước.

Tuy nhiên, Chính phủ cũng nhận thấy rằng trong Tờ trình của Chính phủ trình ra Quốc hội chưa nói được hết quá trình chuẩn bị, việc phân tích về sự cần thiết và quy mô mở rộng địa giới cũng chưa thật đầy đủ. Những sơ sót đó đã được các vị đại biểu Quốc hội phân tích góp ý một cách xác đáng. Chính phủ đã nghiêm túc tiếp thu và có Báo cáo bổ sung về quá trình nghiên cứu, sự cần thiết cũng như phân tích rõ hơn phương án lựa chọn mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội và thay mặt Chính phủ, đồng chí Bộ trưởng Bộ Nội vụ đã nhận thiếu sót trước Quốc hội.

2. Về việc lựa chọn quy mô mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội theo phương án 1

Phương án 1 là phương án mở rộng được đề xuất để lựa chọn bao gồm thành phố Hà Nội hiện nay, mở rộng thêm tỉnh Hà Tây, huyện Mê Linh (tỉnh Vĩnh Phúc) và 4 xã Đông Xuân, Tiến Xuân, Yên Bình, Yên Trung thuộc huyện Lương Sơn (tỉnh Hòa Bình) có diện tích tự nhiên 3.344,47 km², dân số 6.232.940 người, có 29 đơn vị hành chính cấp quận, huyện.

Qua thảo luận tại tổ, tại hội trường và phiếu xin ý kiến, đa số ý kiến đại biểu đồng tình với phương án 1. Tuy nhiên, cũng có nhiều ý kiến của đại biểu băn khoăn cho rằng phương án 1 có quy mô diện tích và dân số quá lớn. Có ý kiến đại biểu đề nghị chọn phương án 2, cũng có ý kiến đề nghị chọn phương án 4. Về những căn cứ đề xuất và lựa chọn phương án, Chính phủ xin giải trình thêm như sau:

Trong Nghị quyết 15 của Bộ Chính trị và đặc biệt trong Điều 3 của Pháp lệnh Thủ đô đã chỉ rõ 6 mục tiêu xây dựng, phát triển Thủ đô là: "1) Xây dựng, phát triển Thủ đô xã hội chủ nghĩa giàu đẹp, văn minh, thanh lịch, hiện đại, tiêu biểu cho cả nước; 2) Có hệ thống kết cấu hạ tầng kỹ thuật đô thị đồng bộ, hiện đại, môi trường bền vững; 3) Bảo đảm vững chắc an ninh chính trị, quốc phòng, trật tự an toàn xã hội; bảo vệ nhân dân và bảo đảm tuyệt đối an toàn cho hoạt động của các cơ quan lãnh đạo của Đảng và Nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội, các cơ quan đại diện ngoại giao, tổ chức quốc tế; 4) Bảo tồn và phát huy tinh hoa văn hoá truyền thống của Thủ đô ngàn năm văn hiến, góp phần xây dựng và phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; xây dựng con người Thủ đô văn minh, thanh lịch, tiêu biểu cho trí tuệ và truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam; thiết lập các cơ sở hàng đầu của đất nước về nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ, văn hoá, giáo dục, y tế, thể dục thể thao; 5) Phát triển kinh tế Thủ đô với tốc độ tăng trưởng cao, bền vững, cơ cấu hợp lý; đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế trong nước và chủ động hội nhập kinh tế quốc tế; 6) Tập trung làm lành mạnh, trong sạch môi trường văn hoá - xã hội; ngăn chặn, đẩy lùi các tiêu cực và tệ nạn xã hội".

Trên cơ sở các mục tiêu nêu trên, các cơ quan chức năng của Chính phủ đã đề ra 6 yêu cầu và 9 tiêu chí tổng hợp để làm cơ sở xây dựng và lựa chọn các phương án mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội. Có 5 phương án được các chuyên gia đề xuất mở rộng Thủ đô Hà Nội về các hướng khác nhau trên địa giới hành chính của các tỉnh xung quanh Hà Nội. Theo hệ thống yêu cầu và tiêu chí đã nêu, phương án 1 đã được lựa chọn với số điểm cao nhất, vì phương án này có những ưu điểm nổi bật như sau:

Với phương án 1, Thủ đô Hà Nội mở rộng mới có một không gian đủ lớn, đủ quỹ đất thuận lợi để xây dựng Thủ đô của cả nước với một không gian đô thị hiện đại bên cạnh một đô thị lịch sử, cổ kính, không chỉ trong thời gian 20 - 30 năm mà còn cả trong tương lai xa, nơi có môi trường trong lành, cảnh quan đẹp; quỹ đất để phát triển đô thị có nền địa chất thuận lợi cho việc xây dựng các công trình lớn và không ảnh hưởng nhiều đến đất nông nghiệp vì chủ yếu là đất gò, đồi chưa có nhiều công trình xây dựng; phương án này cũng có Điều kiện thuận lợi để xây dựng thế trận vững chắc về quốc phòng, an ninh cho Thủ đô Hà Nội và còn có ưu điểm là không làm xáo trộn nhiều về địa giới hành chính đối với các tỉnh khác; hơn nữa, tỉnh Hà Tây và huyện Mê Linh của tỉnh Vĩnh Phúc là những địa phương tiếp giáp có nhiều mối quan hệ gắn bó lâu đời với Hà Nội và trong lịch sử đã có thời kỳ huyện Mê Linh và phần lớn địa phận của Hà Tây thuộc về Hà Nội.

Với phương án này, khi nước ta đạt mức dân số ổn định khoảng 120 triệu người thì Thủ đô có khoảng 10% dân số cả nước, đạt mật độ từ 3.500 đến 4.000 người/km², tương đương với mật độ dân số ở Thủ đô của một số nước phát triển hiện nay như Pa ri (Pháp) 3.500 người/km², Luân Đôn (Anh) 5.100 người/km², Beclin (Đức) 3.740 người/km², Mát-xcơ-va (Nga) 3.629 người/km², Tokyo (Nhật Bản) 4.400 người/km², Bắc Kinh (Trung Quốc) 4.000 người/km², Kuala Lumpur (Malaysia) 3.120 người/km². Hiện nay trên thế giới có 17 thành phố và thủ đô có diện tích trên 3.000km² (2).

Như vậy, Thủ đô Hà Nội của chúng ta khi được mở rộng cũng không phải là thành phố quá lớn.

Theo phương án mở rộng này, địa thế của Hà Nội tựa vào dãy núi Ba Vì và hướng ra dòng sông Hồng, Hà Nội sẽ luôn giữ được thế rồng cuộn hổ ngồi tiện hướng nhìn sông dựa núi; tiếp nối được giá trị khoa học và nghệ thuật trong lịch sử hình thành và phát triển đô thị Việt Nam là luôn gắn môi trường sống của con người với môi trường cảnh quan thiên nhiên, đó cũng là xu hướng phát triển bền vững nhất mà nước ta cũng như các quốc gia trên thế giới đang hướng tới.

Nếu lựa chọn theo phương án 2, tuy cũng mở rộng về phía Tây, nhưng không gian mở rộng của Thủ đô Hà Nội sẽ không đủ Điều kiện để đáp ứng các mục tiêu, yêu cầu và tiêu chí phát triển của một Thủ đô như đã nêu trên. Mặt khác, phần còn lại của tỉnh Hà Tây chỉ với 6 huyện thuần nông, Điều kiện hạ tầng yếu kém sẽ rất khó khăn trong quá trình phát triển.

Các phương án 3, 4, 5 đều đề xuất mở rộng ra các hướng xung quanh Hà Nội (tài liệu về các phương án trên đã được gửi tới các Đoàn đại biểu Quốc hội tham khảo). Các phương án này đều có không gian mở rộng nhỏ hơn nên càng không thể đáp ứng được các mục tiêu, yêu cầu và tiêu chí phát triển của Thủ đô. Hơn nữa, phần lớn các diện tích được đề xuất mở rộng đều có các công trình, các dự án đã và đang xây dựng hoặc là đất trồng lúa ổn định có năng suất cao. Mặt khác, nếu chọn một trong các phương án này, hầu hết các tỉnh giáp ranh Hà Nội đều bị thay đổi địa giới hành chính, dẫn đến xáo trộn lớn về dân sinh và kinh tế.

Qua phân tích, so sánh, phương án 1 hội tụ được nhiều ưu điểm nổi trội, có số điểm cao nhất trong 5 phương án đề xuất mở rộng. Tuy nhiên, với phương án này, Chính phủ cũng nhận thấy những khó khăn, hạn chế như trong Báo cáo của Chính phủ trình ra Quốc hội và nhiều vị đại biểu Quốc hội cũng đã nêu lên khi thảo luận. Chính phủ sẽ tập trung chỉ đạo khắc phục những khó khăn và hạn chế đó trong quá trình tổ chức triển khai thực hiện, bảo đảm Nghị quyết của Quốc hội về mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội sẽ được thực hiện tốt nhất.

3. Về lộ trình và các Điều kiện thực hiện việc mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội

Qua thảo luận tại tổ và tại hội trường, nhiều ý kiến của đại biểu Quốc hội đề nghị cân nhắc thời điểm có hiệu lực của Nghị quyết về việc mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội.

Tiếp thu các ý kiến trên, Chính phủ xin đề nghị Quốc hội cho phép thực hiện thời điểm có hiệu lực của Nghị quyết mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội từ ngày 01 tháng 8 năm 2008. Sau khi có Nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ sẽ phối hợp với các cơ quan có thẩm quyền của Đảng và Nhà nước để tập trung chỉ đạo các Bộ, ngành chức năng cùng với lãnh đạo các tỉnh và thành phố có liên quan chuẩn bị tốt một số việc cấp thiết về hợp nhất tổ chức bộ máy để hình thành bộ máy lãnh đạo mới của thành phố Hà Nội; đồng thời chuẩn bị cho việc xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách nhà nước của thành phố Hà Nội mới năm 2009 để kịp tổng hợp trình Quốc hội vào kỳ họp cuối năm 2008.

Hiện nay, trong phạm vi dự kiến mở rộng Thủ đô Hà Nội có hơn 300 đồ án quy hoạch, dự án khu đô thị, khu du lịch và khu công nghiệp đang được trình phê duyệt để triển khai. Nếu việc mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội để chậm lại thì các dự án này hoặc sẽ phải dừng lại chờ đợi tiếp, hoặc nếu cho phép tiếp tục triển khai theo thẩm quyền của địa phương thì có thể sẽ không phù hợp với định hướng quy hoạch phát triển Thủ đô trong tương lai và sau này phải Điều chỉnh lại theo quy hoạch chung xây dựng của Thủ đô Hà Nội mở rộng, sẽ gây lãng phí lớn cho xã hội.

- Về việc lập quy hoạch chung xây dựng Thủ đô Hà Nội mở rộng

Một số ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội băn khoăn vì chưa có Quy hoạch chung xây dựng của Thủ đô Hà Nội mở rộng mà Chính phủ đã trình Quốc hội việc mở rộng địa giới hành chính Thủ đô là chưa đủ căn cứ và chưa đủ thông tin để xem xét quyết định. Về vấn đề này, Chính phủ xin báo cáo thêm với Quốc hội như sau:

Theo quy định của Luật Xây dựng, Đồ án quy hoạch chung xây dựng của từng địa phương phải được lập trên địa giới hành chính đã được xác định và do chính quyền cấp đó chịu trách nhiệm tiến hành. Trên thực tế, khi chưa có địa giới cụ thể thì cũng chưa thể lập được quy hoạch xây dựng.

Để cung cấp thông tin cho việc xem xét quyết định mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội, Chính phủ đã gửi đến các vị đại biểu Quốc hội Đề án định hướng quy hoạch Thủ đô Hà Nội mở rộng. Sau khi có Nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ sẽ chỉ đạo việc lập Đồ án quy hoạch chung xây dựng Thủ đô Hà Nội mở rộng theo đúng trình tự quy định của pháp luật.

- Về việc lấy ý kiến nhân dân

Trong thảo luận, một số ý kiến đại biểu cho rằng việc mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội là vấn đề hệ trọng, Chính phủ cần phải lấy ý kiến của nhân dân; nhưng một số ý kiến khác cũng tán thành phải thực hiện theo đúng quy định của pháp luật hiện hành, chỉ lấy ý kiến của Hội đồng nhân dân các cấp có liên quan.

Theo quy định của pháp luật và kết luận của Ban Chấp hành Trung ương Đảng tại Hội nghị lần thứ 6 khóa X, Chính phủ đã tổ chức việc lấy ý kiến Hội đồng nhân dân các cấp có liên quan về việc mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội như đã báo cáo với Quốc hội. Sau khi được Quốc hội thông qua Nghị quyết về việc này, Chính phủ sẽ chỉ đạo các cơ quan chức năng, đồng thời sẽ mời các chuyên gia tư vấn quốc tế phối hợp với các chuyên gia trong nước nghiên cứu lập Đồ án quy hoạch chung xây dựng Thủ đô Hà Nội và sẽ chỉ đạo việc lấy ý kiến rộng rãi trong nhân dân, các nhà khoa học và xin ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội để bảo đảm Đồ án quy hoạch chung xây dựng của Thủ đô Hà Nội có chất lượng cao.

- Về kinh phí cho việc thực hiện mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội

Một số vị đại biểu Quốc hội đề nghị Chính phủ báo cáo về kinh phí, nguồn vốn cho việc thực hiện mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội. Chính phủ xin báo cáo như sau:

Về kinh phí cho việc hợp nhất các cơ quan của thành phố Hà Nội và tỉnh Hà Tây, sẽ không phát sinh nhiều như các trường hợp chia tách vì không phải xây dựng thêm trụ sở, mua sắm ô tô, tài sản mới; còn cấp huyện, cấp xã sẽ được giữ nguyên.

Về khoản chi thường xuyên cũng không phải bổ sung vì khoản chi này đã được bố trí cho các địa phương trong kế hoạch ngân sách năm 2008. Sau khi có Nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ sẽ Điều chỉnh dự toán ngân sách nhà nước năm 2008 của thành phố Hà Nội và các tỉnh liên quan cho phù hợp với địa giới hành chính mới. Còn ngân sách năm 2009 của thành phố Hà Nội mới, Chính phủ sẽ chỉ đạo xây dựng và tổng hợp trình Quốc hội tại kỳ họp cuối năm 2008 theo đúng quy định của Luật Ngân sách.

Về nguồn vốn đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế và hạ tầng xã hội: nguồn vốn này rất lớn không chỉ từ nguồn ngân sách nhà nước mà sẽ được khai thác từ nhiều nguồn khác nhau với sự hỗ trợ, khuyến khích của Nhà nước thông qua các cơ chế, chính sách đã được pháp luật quy định. Trên cơ sở quy hoạch và các dự án đầu tư được phê duyệt, sẽ xác định nguồn vốn cụ thể cần phải huy động cho từng thời gian, cho từng dự án. Đây là quá trình lâu dài, Chính phủ sẽ chỉ đạo xây dựng và tổng hợp trình Quốc hội xem xét trong kế hoạch hàng năm và 5 năm.

- Về tổ chức các đơn vị hành chính của thành phố Hà Nội mới sau khi được Quốc hội thông qua

Có ý kiến đại biểu nêu vấn đề, sau khi Hà Nội được mở rộng, thành phố Hà Đông và thành phố Sơn Tây sẽ trực thuộc thành phố Hà Nội là không phù hợp với pháp luật. Đồng chí Bộ trưởng Bộ Tư pháp đã phát biểu trình bày trước Quốc hội về tính pháp lý của việc này.

Chính phủ xin báo cáo thêm với Quốc hội như sau: theo quy định tại Điều 118 của Hiến pháp năm 1992 thì tỉnh chia thành huyện, thành phố thuộc tỉnh và thị xã; thành phố trực thuộc Trung ương chia thành quận, huyện và thị xã; huyện chia thành xã, thị trấn; thành phố thuộc tỉnh, thị xã chia thành phường và xã; quận chia thành phường. Điều đó cho thấy, về nguyên tắc tỉnh và thành phố trực thuộc Trung ương có ba cấp chính quyền gồm cấp tỉnh, cấp huyện và cấp xã. Tên gọi là thành phố hay thị xã được căn cứ vào tính chất, mức độ đô thị hóa chứ không phải là căn cứ để phân biệt cấp hành chính. Sau khi Hà Nội được mở rộng, việc tồn tại hai thành phố Hà Đông và Sơn Tây tương đương với thành phố thuộc tỉnh, là đơn vị hành chính cấp huyện, không trái với Hiến pháp. Trong trường hợp cần thiết, Chính phủ sẽ chỉ đạo nghiên cứu việc tổ chức lại hai thành phố này thành các đơn vị hành chính phù hợp.

Đối với 4 xã Đông Xuân, Tiến Xuân, Yên Bình, Yên Trung thuộc huyện Lương Sơn; sau khi có Nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ sẽ chỉ đạo khẩn trương, cụ thể để sớm sáp nhập các xã này vào các huyện liền kề một cách hợp lý.

- Về công tác tổ chức và cán bộ

Qua thảo luận, một số ý kiến của các vị đại biểu đã đề nghị Chính phủ phải quan tâm đặc biệt về công tác tổ chức và cán bộ của thành phố Hà Nội. Sau khi có Nghị quyết của Quốc hội về việc mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội, Chính phủ sẽ khẩn trương làm việc với các cơ quan có thẩm quyền của Đảng và Nhà nước để chỉ đạo việc sắp xếp bộ máy tổ chức và cán bộ của thành phố Hà Nội bảo đảm sự đồng bộ, hợp lý và nhanh chóng ổn định, đáp ứng yêu cầu xây dựng và phát triển Thủ đô.

- Về việc giữ gìn những nét văn hóa riêng và di tích lịch sử văn hoá của các địa phương

Một số đại biểu đề nghị Chính phủ cần quan tâm đến việc giữ gìn những nét văn hóa riêng và di tích lịch sử văn hoá của các địa phương khi hợp nhất về Hà Nội. Tiếp thu ý kiến này, Chính phủ sẽ chỉ đạo các cơ quan chức năng của Chính phủ và Hà Nội quan tâm giữ gìn các di tích lịch sử văn hoá, các nét văn hóa riêng tốt đẹp của từng địa phương và đặc biệt quan tâm xây dựng Thủ đô luôn xứng đáng là Thủ đô ngàn năm văn hiến, góp phần xây dựng và phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; xây dựng con người Thủ đô văn minh, thanh lịch, tiêu biểu cho trí tuệ và truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam.

- Một số ý kiến của đại biểu đề nghị Chính phủ báo cáo với Quốc hội kế hoạch sử dụng đất trước khi xem xét mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội. Chính phủ xin báo cáo với Quốc hội như sau: theo quy định của pháp luật thì sau khi được Quốc hội thông qua việc mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội, Chính phủ sẽ chỉ đạo thực hiện công việc này và sẽ trình Quốc hội Điều chỉnh Kế hoạch sử dụng đất 5 năm 2006 - 2010 theo Nghị quyết số 57/2006/QH11 của Quốc hội, đúng quy định của Luật Đất đai.

- Đối với đề nghị của tỉnh Hòa Bình về việc Điều chỉnh địa giới hành chính một số xã, Chính phủ xin ghi nhận và sẽ khẩn trương chỉ đạo xem xét xử lý phù hợp, theo đúng quy định của pháp luật.

- Nhiều ý kiến của đại biểu đề nghị Chính phủ cần quan tâm hơn đến đời sống của người nông dân, đồng bào dân tộc, nhân dân thuộc các khu vực khó khăn khi Hà Nội được mở rộng. Chính phủ xin tiếp thu những ý kiến xác đáng này và sẽ chỉ đạo xây dựng Thủ đô Hà Nội phát triển nhanh, toàn diện, bền vững, từng bước nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân, đặc biệt là đồng bào ở các khu vực khó khăn.

Thưa các vị đại biểu Quốc hội,

Mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội là công việc rất hệ trọng. Bộ Chính trị và Ban cán sự Đảng Chính phủ đã chỉ đạo chuẩn bị nghiêm túc, với tinh thần trách nhiệm cao, đúng quy định của Đảng và pháp luật của Nhà nước. Phương án mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội đã được Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Chính phủ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và cấp uỷ, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân các địa phương liên quan cân nhắc thận trọng, đồng tình và nhất trí cao để Chính phủ trình ra Quốc hội xem xét quyết định.

Qua ý kiến phát biểu thảo luận tại tổ, tại hội trường và tổng hợp kết quả phiếu xin ý kiến, đa số ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội tán thành với phương án mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội mà Chính phủ đã trình với Quốc hội. Những ý kiến băn khoăn lo lắng cũng như những đề xuất, kiến nghị của các vị đại biểu Quốc hội, Chính phủ xin nghiêm túc tiếp thu và đã có báo cáo giải trình.

Thưa Quốc hội,

Đến hôm nay chỉ còn 864 ngày nữa là nhân dân cả nước sẽ cùng với Thủ đô phấn khởi tự hào kỷ niệm trọng thể 1000 năm Thăng Long - Hà Nội. Việc Quốc hội thông qua Nghị quyết mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội tại kỳ họp này sẽ có ý nghĩa lịch sử, tạo Điều kiện tiên quyết cho việc xây dựng và thông qua quy hoạch phát triển Thủ đô Hà Nội xứng tầm với đất nước ta, dân tộc ta trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá, nhân kỷ niệm Thủ đô 1000 năm tuổi; góp phần quan trọng vào tiến trình xây dựng đất nước ta đàng hoàng hơn, to đẹp hơn như Chủ tịch Hồ Chí Minh và toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta hằng mong muốn.

Với tinh thần đó, thay mặt Chính phủ tôi tha thiết và xin trân trọng đề nghị các vị đại biểu Quốc hội xem xét quyết định việc mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội trong kỳ họp rất quan trọng này của Quốc hội chúng ta.

Sau khi có Nghị quyết của Quốc hội, dưới sự lãnh đạo của Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Chính phủ sẽ khẩn trương xây dựng chương trình kế hoạch, tập trung sức chỉ đạo triển khai thực hiện thật tốt Nghị quyết và hàng năm báo cáo kết quả với Quốc hội.

Xin trân trọng cảm ơn Quốc hội./.

(1) Thủ đô Bangkok của Thái Lan có mật độ khoảng 5.300 người/km² mà đang phải đối mặt với nhiều vấn đề bức xúc, nhất là tình trạng ách tắc giao thông (nguồn: Wikipedia, 2008).

(2) Thông tin về mật độ dân số, diện tích được trích từ nguồn Wikipedia, 2008.