Báo cáo 02/BC-LĐTBXH năm 2024 sơ kết 03 năm thực hiện kế hoạch hành động quốc gia phòng, chống bạo lực, xâm, hại trẻ em giai đoạn 2020-2025 do Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội ban hành

BÁO CÁO

SƠ KẾT 3 NĂM TRIỂN KHAI THỰC HIỆN KẾ HOẠCH HÀNH ĐỘNG QUỐC GIA PHÒNG, CHỐNG BẠO LỰC, XÂM HẠI TRẺ EM GIAI ĐOẠN 2020-2025

Ngày 23/12/2019, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1863/QĐ-TTg phê duyệt Kế hoạch hành động quốc gia phòng, chống bạo lực xâm hại trẻ em giai đoạn 2020-2025 (Kế hoạch hành động). Ngày 28/4/2023 Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã có Công văn1 đề nghị các bộ, ngành, địa phương báo cáo sơ kết 03 năm thực hiện Kế hoạch hành động và xây dựng phương án, tổ chức đánh giá tại 03 tỉnh, thành phố về việc triển khai thực hiện công tác phòng, chống bạo lực, xâm hại trẻ em theo chức năng, nhiệm vụ được giao. Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội tổng hợp, báo cáo sơ kết 03 năm triển khai thực hiện Kế hoạch hành động như sau:

Phần 1

ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH TRIỂN KHAI THỰC HIỆN KẾ HOẠCH HÀNH ĐỘNG

Kế hoạch hành động quốc gia phòng, chống bạo lực xâm hại trẻ em giai đoạn 2020-2025 được triển khai thực hiện trong bối cảnh tình hình bạo lực, xâm hại trẻ em diễn biến phức tạp với nguy cơ tiềm ẩn làm gia tăng xâm hại trẻ em; nhiều vụ việc nghiêm trọng xảy ra gây bức xúc dư luận xã hội; Quốc hội lần đầu tiên thực hiện giám sát tối cao về việc thực hiện chính sách, pháp luật về phòng, chống xâm hại trẻ em.

I. Công tác chỉ đạo, hướng dẫn thực hiện

1. Ngay sau khi Quyết định số 1863/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ được ban hành, Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã ban hành Quyết định số 406/QĐ-LĐTBH ngày 10/4/2020 về việc Ban hành kế hoạch triển khai thực hiện Quyết định số 1863/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, trong đó yêu cầu các cơ quan, đơn vị thực hiện nghiêm túc, hiệu quả các nội dung được giao; hàng năm, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đều có văn bản chỉ đạo và tổ chức các hội thảo hướng dẫn triển khai công tác trẻ em2 (trong đó có nội dung Kế hoạch hành động) đến các bộ, ngành, đoàn thể, các tổ chức xã hội và địa phương.

Công tác chỉ đạo, hướng dẫn của Trung ương kịp thời, tạo điều kiện để các địa phương xây dựng kế hoạch và tổ chức triển khai thực hiện Kế hoạch hành động.

2. Trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ và trách nhiệm được Thủ tướng Chính phủ giao, các bộ, ngành, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố đã xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện Kế hoạch hành động: (i) Bộ Công an đã ban hành kế hoạch số 137/KH-BCA-C02 ngày 25/3/2020 về việc triển khai Quyết định số 1863/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, phân công nhiệm vụ cụ thể cho công an các đơn vị và địa phương trong công tác phòng, chống bạo lực, xâm hại trẻ em; (ii) Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Quyết định số 987/QĐ-BGDĐT ngày 17/4/2020 về Kế hoạch hành động phòng ngừa, hỗ trợ, can thiệp bạo lực, xâm hại tình dục trẻ em trong các cơ sở giáo dục giai đoạn 2020-2025 chỉ đạo các cơ sở giáo dục xây dựng và bảo đảm môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện; chủ động phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn và kịp thời hỗ trợ can thiệp đối với bạo lực học đường, xâm hại tình dục trẻ em trong cơ sở giáo dục mầm non, cơ sở giáo dục phổ thông, cơ sở giáo dục thường xuyên; (iii) 63/63 tỉnh, thành phố có kế hoạch triển khai thực hiện Kế hoạch hành động3.

3. Cùng với triển khai Kế hoạch hành động quốc gia phòng, chống bạo lực xâm hại trẻ em giai đoạn 2020-2025, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1472/QĐ-TTg ngày 28/9/2020 về Kế hoạch triển khai thực hiện Nghị quyết số 121/2020/QH14 ngày 19/6/2020 của Quốc hội về việc tiếp tục tăng cường hiệu lực, hiệu quả việc thực hiện chính sách, pháp luật về phòng, chống xâm hại trẻ em, trong đó giao nhiệm vụ cụ thể cho các bộ ngành tiếp tục hoàn thiện chính sách, luật pháp và các chương trình, đề án phòng, chống bạo lực, xâm hại trẻ em trong môi trường gia đình, trường học, trên môi trường mạng và cộng đồng; ban hành 18 Quyết định của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt và triển khai thực hiện liên quan đến công tác phòng, chống xâm hại trẻ em, góp phần thúc đẩy, hỗ trợ và tăng cường các giải pháp, nguồn lực thực hiện các nội dung và mục tiêu của Kế hoạch hành động. Chủ tịch Ủy ban quốc gia về trẻ em ban hành 01 Công điện yêu cầu Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương chỉ đạo các cơ quan chức năng và địa phương thuộc tỉnh, thành phố tăng cường công tác bảo vệ trẻ em, phòng, chống xâm hại trẻ em.

II. Tình hình thực hiện hoạt động, giải pháp của Kế hoạch hành động

1. Công tác xây dựng hoàn thiện pháp luật, chính sách về bảo vệ trẻ em, phòng ngừa bạo lực, xâm hại tình dục trẻ em

Công tác xây dựng văn bản, hoàn thiện thể chế về phòng, chống xâm hại trẻ em được Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ quan tâm chỉ đạo; các bộ, ngành đã chủ động rà soát, xây dựng, ban hành và tham mưu trình ban hành văn bản về bảo vệ trẻ em, phòng, chống xâm hại trẻ em: Chương trình hành động quốc gia vì trẻ em giai đoạn 2021-20304, Chương trình phòng ngừa, giảm thiểu trẻ em lao động trái quy định của pháp luật giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 20305.

Nhằm tăng cường công tác bảo vệ trẻ em, phòng, chống xâm hại trẻ em, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội phối hợp với các bộ, ngành và cơ quan có liên quan tham gia xây dựng 05 Luật, Nghị quyết6,15 Nghị định, 03 Nghị quyết7 có liên quan tới phòng, chống bạo lực, xâm hại trẻ em. Trong năm 2022, Bộ Văn hóa thể thao và Du lịch đã tham mưu Chính phủ trình Quốc hội thông qua Dự án Luật Phòng, chống bạo lực gia đình với nhiều điểm mới, tiến bộ về việc hỗ trợ người bị bạo lực gia đình là trẻ em và công tác phòng, chống bạo lực gia đình đối với trẻ em.

Phối hợp với các cơ quan tư pháp trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội 03 Pháp lệnh8 có liên quan tới bảo vệ trẻ em góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật về phòng, chống xâm hại trẻ em.

Các bộ, ngành trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ đã xây dựng và ban hành 14 Thông tư, Thông tư liên tịch quy định chi tiết, hướng dẫn thực hiện pháp luật liên quan về bảo vệ trẻ em, nhất là quy định về phối hợp giữa các cơ quan có thẩm quyền trong tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử sơ thẩm các vụ án xâm hại tình dục người dưới 18 tuổi9; hướng dẫn Bộ chỉ tiêu thống kê về tình hình xử lý vi phạm hành chính đối với các hành vi xâm hại trẻ em; hướng dẫn sự tham gia của trẻ em vào hoạt động ngoài gia đình, ngoài cơ sở giáo dục10.

Các địa phương ban hành chính sách hỗ trợ học phí, giảm nghèo, trợ giúp xã hội đối với trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, hoàn cảnh khó khăn; Hội đồng nhân dân tỉnh, thành phố ban hành Nghị quyết về chính sách đặc thù cho trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, trong đó có trẻ em bị bạo lực, xâm hại11.

(Phụ lục I, II)

2. Truyền thông, giáo dục, vận động xã hội nhằm nâng cao nhận thức, trách nhiệm, kỹ năng về bảo vệ trẻ em và phòng, chống bạo lực, xâm hại trẻ em cho chính quyền các cấp, các ngành, các tổ chức, xã hội, cha mẹ và trẻ em

Các bộ, ngành, địa phương tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, kiến thức, kỹ năng về bảo vệ trẻ em, phòng, chống xâm hại trẻ em cho chính quyền các cấp, các ngành, các tổ chức, xã hội; trọng tâm là đối với cha mẹ, người chăm sóc trẻ nhằm thay đổi nhận thức, thái độ, hành vi và trách nhiệm trong bảo vệ trẻ em.

Tổ chức sản xuất và phát sóng chương trình phát thanh trên Đài Tiếng nói Việt Nam, hệ thống cơ sở truyền thanh cấp huyện và đài truyền thanh cấp xã; biên soạn tài liệu phổ biến giáo dục pháp luật về phòng, chống xâm hại trẻ em12; sản phẩm truyền thông mẫu13; hàng năm triển khai Tháng hành động vì trẻ em14. Truyền thông trên mạng xã hội, tin nhắn của các nhà mạng viễn thông, trong các cơ sở giáo dục; trên sách giáo khoa và các ấn phẩm dành cho người học, giáo viên; trong hệ thống thang máy và bên ngoài các tòa nhà cao tầng, tuyển phố về phòng, chống xâm hại trẻ em, bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng, quảng bá về Tổng đài điện thoại quốc gia bảo vệ trẻ em (số 111). Tăng cường tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về phòng, chống bạo lực gia đình, giáo dục đạo đức, lối sống trong gia đình nhằm từng bước xóa bỏ tình trạng bạo lực gia đình, tảo hôn, bỏ rơi, bỏ mặc trẻ em15; triển khai Ngày Quốc tế hạnh phúc 20/3 cùng với chuỗi các hoạt động kỷ niệm 20 năm Ngày gia đình Việt Nam và Tháng hành động quốc gia về phòng, chống bạo lực gia đình hàng năm16 hướng đến xây dựng gia đình hạnh phúc, bình an, không bạo lực, xâm hại trẻ em, góp phần xây dựng xã hội hạnh phúc, bền vững.

Nhận thức của cán bộ làm công tác bảo vệ trẻ em các cấp, các ngành, cha, mẹ, trẻ em và xã hội tăng lên rõ rệt, từ công tác phòng ngừa, thông tin, thông báo, tố giác các hành vi xâm hại trẻ em, thực hiện hỗ trợ, can thiệp đến xử lý các vụ việc bạo lực, xâm hại tình dục trẻ em có sự chuyển biến tích cực; số ca hỗ trợ, can thiệp của Tổng đài điện thoại quốc gia bảo vệ trẻ em năm 2022 tăng 20,5% so với năm 202017.

3. Phòng ngừa bạo lực học đường; hỗ trợ, can thiệp đối với trẻ em bị bạo lực, xâm hại tình dục trong các cơ sở giáo dục

100% cơ sở giáo dục thực hiện nâng cao năng lực, bồi dưỡng đạo đức nghề nghiệp cho đội ngũ cán bộ quản lý, nhà giáo, nhân viên.

Bộ Giáo dục và Đào tạo đã tăng cường chỉ đạo cơ quan quản lý giáo dục các cấp, các cơ sở giáo dục đẩy mạnh công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên, học sinh, phụ huynh học sinh và cộng đồng về phòng, chống bạo lực học đường để phát hiện, thông báo, tố giác, ngăn ngừa và can thiệp kịp thời đối với các hành vi bạo lực học đường. Chỉ đạo các Sở Giáo dục và Đào tạo xây dựng và triển khai kế hoạch phòng, chống bạo lực học đường; bồi dưỡng, tập huấn đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên về đạo đức nhà giáo, tư vấn tâm lý, năng lực kiểm soát cảm xúc cá nhân và kỹ năng ứng xử, giải quyết các tình huống sư phạm; tổ chức đánh giá, rà soát, bố trí đội ngũ cán bộ, nhà giáo, nhân viên phù hợp với chuyên môn, năng lực, đảm bảo không có cán bộ, giáo viên, nhân viên vi phạm đạo đức nhà giáo; tổ chức sinh hoạt chuyên đề về nâng cao đạo đức nghề nghiệp, đạo đức nhà giáo và việc áp dụng hiệu quả các phương pháp giáo dục tích cực trong nhà trường; tích cực bồi dưỡng, nâng cao năng lực, phẩm chất của đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên trong cơ sở giáo dục.

Nội dung giáo dục phòng ngừa, hỗ trợ, can thiệp đối với bạo lực học đường, xâm hại tình dục trẻ em đã được tích hợp trong chương trình giáo dục phổ thông cho học sinh và các tài liệu hướng dẫn cho cán bộ, giáo viên, nhân viên cơ sở giáo dục từ năm 2018 trong các môn học như: Đạo đức, Giáo dục công dân, Tiếng Việt/Ngữ văn, Sinh học,...; thông qua tiết sinh hoạt lớp, tiết sinh hoạt dưới cờ, các hoạt động ngoại khóa, trải nghiệm, hoạt động văn hóa, thể thao, hoạt động tập thể. Việc tích hợp lồng ghép vào từng bài giảng, tiết học bảo đảm tính khoa học, tính sư phạm và thực tiễn.

Ban hành Hướng dẫn về quy trình phối hợp hỗ trợ, can thiệp, xử lý đối với các trường hợp người học bị bạo lực, xâm hại, các vụ việc bạo lực học đường trong các cơ sở giáo dục. Các cơ sở giáo dục thiết lập và vận hành hiệu quả các kênh thông tin, thông báo về bạo lực học đường, xâm hại tình dục trẻ em: hộp thư góp ý, đường dây nóng, hệ thống camera giám sát và các hình thức khác. Thiết lập kênh thông tin liên lạc giữa cơ sở giáo dục và gia đình học sinh để tăng cường phối hợp quản lý, xử lý các tình huống liên quan tới bạo lực học đường, xâm hại tình dục trẻ em; Xây dựng hệ thống theo dõi, thu nhận, thống kê và phân tích các nhóm đối tượng có nguy cơ xảy ra bạo lực học đường, xâm hại tình dục trong cơ sở giáo dục của ngành Giáo dục; Tổ chức triển khai hoạt động tư vấn tâm lý, công tác xã hội trong các cơ sở giáo dục phổ thông. Khi xảy ra vụ việc xâm hại trẻ em tại các cơ sở giáo dục, 100% trẻ em bị xâm hại đều được áp dụng các biện pháp hỗ trợ, can thiệp từ cơ sở giáo dục và các đơn vị liên quan.

4. Cải thiện chất lượng dịch vụ, nâng cao năng lực của cơ sở cung cấp dịch vụ bảo vệ trẻ em

Hiện nay mạng lưới các cơ sở cung cấp dịch vụ bảo vệ trẻ em đã được hình thành trên cả nước với 425 cơ sở trợ giúp xã hội (195 cơ sở công lập, 230 cơ sở ngoài công lập); 149 cơ sở chăm sóc trẻ em, 102 cơ sở tổng hợp, 23 trung tâm công tác xã hội với khoảng 35.000 công chức, viên chức và người lao động18.

Nghề công tác xã hội được tiếp tục phát triển, đào tạo nhân viên công tác xã hội hỗ trợ trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, hàng năm có khoảng 10.000 nhân viên công tác xã hội được bồi dưỡng nâng cao năng lực19.

Để nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ cung cấp dịch vụ bảo vệ trẻ em, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã xây dựng các tài liệu tập huấn cho đội ngũ người làm công tác trẻ em ở cấp tỉnh, cấp huyện và cấp xã; tổ chức tập huấn đội ngũ giảng viên nguồn. Các địa phương cũng chủ động tổ chức các khóa tập huấn ngắn ngày cho đội ngũ người làm công tác trẻ em cấp huyện, cấp xã và đội ngũ cộng tác viên. Cả nước tổ chức 4.137 lớp cho 325.269 lượt cán bộ làm công tác bảo vệ trẻ em các cấp.

Nhằm nâng cao hiệu quả, chất lượng việc cung cấp dịch vụ bảo vệ trẻ em cho trẻ em là nạn nhân của bạo lực, xâm hại tình dục và thúc đẩy xã hội hóa việc cung cấp dịch vụ bảo vệ trẻ em, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã triển khai nghiên cứu, xây dựng định mức kinh tế - kỹ thuật dịch vụ sự nghiệp công sử dụng ngân sách nhà nước đối với dịch vụ bảo vệ trẻ em trong các cơ sở cung cấp dịch vụ bảo vệ trẻ em; nghiên cứu, xây dựng và phát triển các mạng lưới, mô hình cung cấp dịch vụ bảo vệ, chăm sóc trẻ em có sự lồng ghép, phối hợp, chuyển tuyến liên ngành, liên cấp theo hình thức dịch vụ một cửa. Tại các địa phương hình thành nhiều mô hình cung cấp dịch vụ bảo vệ trẻ em đổi mới, sáng tạo, phù hợp với điều kiện, tình hình thực tiễn tại địa phương mang lại hiệu quả cao.20

5. Tiếp nhận khám, chữa bệnh, phòng ngừa và hỗ trợ, can thiệp của ngành y tế đối với trẻ em bị bạo lực, xâm hại tình dục

Để tăng cường năng lực y tế cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe cho trẻ em của các cơ sở y tế cấp xã, cấp huyện, Bộ Y tế đã xây dựng và ban hành tài liệu Hướng dẫn chăm sóc và hỗ trợ y tế cho người bị xâm hại tình dục, các cơ sở khám chữa bệnh sản, nhi21 và quy trình tạm thời Giám định pháp y đối với trẻ em bị hoặc nghi ngờ bị xâm hại tình dục và quy trình giám định pháp y đối với trẻ em bị hành hạ, ngược đãi, đánh đập22; tăng cường năng lực của nhân viên y tế về phòng, chống bạo lực, xâm hại tình dục trẻ em. Thường xuyên chú trọng cải thiện khả năng tiếp cận các dịch vụ y tế kịp thời, chất lượng cho trẻ em bị bạo lực, xâm hại tình dục. Lồng ghép hoạt động phòng ngừa bạo lực, xâm hại tình dục trẻ em vào hoạt động khám, chữa bệnh cho trẻ em và hoạt động tư vấn, hỗ trợ tâm lý trong bệnh viện. Bộ Y tế đã hướng dẫn các bệnh viện thành lập Phòng, Tổ công tác xã hội để hỗ trợ, hướng dẫn, tư vấn cho người bệnh, người nhà bệnh nhân trong quá trình khám, chữa bệnh, trong đó có cung cấp dịch vụ công tác xã hội cho trẻ em bị bạo lực, xâm hại, kết hợp chăm sóc sức khỏe với hỗ trợ về tâm lý cho trẻ em và người nhà trẻ em.

Hướng dẫn các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh ưu tiên khám bệnh, chữa bệnh cho trẻ em bị xâm hại23; tập huấn quy trình hướng dẫn hỗ trợ chăm sóc sức khỏe cho trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, trẻ em bị bạo lực, xâm hại tình dục tại các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh; tập huấn cho cán bộ y tế tại các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh về tiếp nhận, thăm khám, cung cấp các dịch vụ cận lâm sàng đối với trẻ em bị hành hạ, ngược đãi, trẻ em bị xâm hại tình dục; xây dựng tiêu chí chất lượng cung cấp dịch vụ công tác xã hội trong bệnh viện; hướng dẫn thực hiện và phát triển mô hình cung cấp dịch vụ bảo vệ trẻ em trong bệnh viện; hướng dẫn dịch vụ đáp ứng thực hiện quyền trẻ em có sự lồng ghép và phối hợp giữa các dịch vụ y tế, giáo dục, tư pháp và các dịch vụ an sinh xã hội, ưu tiên dịch vụ bảo vệ trẻ em; tổ chức giám định pháp y ưu tiên giám định đối với trẻ em là nạn nhân của các vụ xâm hại.

6. Tăng cường công tác điều tra thân thiện đối với trẻ em

Bộ Công an xây dựng “Tài liệu tập huấn công tác điều tra thân thiện với trẻ em”, “Tài liệu tuyên truyền, giáo dục phổ biến pháp luật và kỹ năng ứng phó với tội phạm xâm hại trẻ em, mua bán người” và tổ chức tập huấn (trực tiếp và trực tuyến) gần 20 lớp cho trên 1.000 cán bộ điều tra công an cấp cơ sở về kỹ năng điều tra thân thiện với người dưới 18 tuổi24. Đồng thời chỉ đạo Công an các địa phương tự tổ chức các lớp tập huấn cho lực lượng Công an cấp xã.

Các lớp tập huấn được trình bày với các chuyên đề cơ bản liên quan đến công tác điều tra thân thiện, gồm: i) Quy định của pháp luật về tư pháp người chưa thành niên; ii) Các quy định về trình tự tố tụng với người dưới 18 tuổi; iii) Tiếp nhận, giải quyết tin báo tố giác tội phạm trong các vụ xâm hại tình dục người dưới 16 tuổi; iv) Cách thức nhận diện tội phạm xâm hại tình dục trẻ em, tội phạm xâm hại trẻ em trên môi trường mạng và kỹ năng điều tra thân thiện với trẻ em; v) Giải đáp những khó khăn, vướng mắc và bài học kinh nghiệm trong công tác điều tra, đồng thời cấp chứng chỉ hoàn thành khóa tập huấn cho các học viên.

Năm 2022 Bộ Công an đã bổ sung 1.000 điều tra viên và cấp chứng chỉ kỹ năng điều tra thân thiện cho 1.400 điều tra viên, cán bộ thụ lý vụ việc liên quan đến người dưới 18 tuổi.

Từ năm 2020 đến nay, Bộ Công an đã triển khai xây dựng 39 mô hình “Phòng điều tra thân thiện với trẻ em và người chưa thành niên vi phạm pháp luật”25 ở 38 đơn vị và địa phương26 phục vụ quá trình xác minh, điều tra các vụ việc liên quan đến người dưới 18 tuổi. Đặc biệt, một số Công an địa phương ngoài mô hình Phòng điều tra thân thiện đã được Bộ Công an hỗ trợ xây dựng đã chủ động triển khai xây dựng mô hình tại cấp huyện27.

Tính đến quý I/2023 đã có trên 1.200 lượt sử dụng mô hình Phòng điều tra thân thiện trong quá trình giải quyết các vụ việc liên quan đến người dưới 18 tuổi.

Bên cạnh đó, Bộ Công an đã tăng cường công tác phòng ngừa nghiệp vụ, đấu tranh quyết liệt với tội phạm xâm hại trẻ em; phối hợp với các cơ quan tiến hành tố tụng đẩy nhanh công tác điều tra, truy tố, xét xử nghiêm minh đối với tội phạm xâm hại trẻ em bảo đảm đúng người, đúng tội, tạo niềm tin đối với quần chúng nhân dân.

7. Xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành và hình thành mạng lưới xã hội về bảo vệ trẻ em, phòng, chống bạo lực, xâm hại tình dục trẻ em giữa các cơ quan, tổ chức liên quan, có sự tham gia của nhân viên bưu điện, bưu tá xã và các đoàn viên, hội viên Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội Liên hiệp Thanh niên, Hội Sinh viên, Hội Chữ thập đỏ, Hội Bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam và các tổ chức xã hội

Công tác phối hợp liên ngành trong bảo vệ trẻ em và phòng, chống xâm hại trẻ em được các bộ, ngành và địa phương quan tâm, chỉ đạo thực hiện

Bộ Lao động Thương binh và Xã hội phối hợp với các Bộ: Công an, Giáo dục và Đào tạo, Y tế xây dựng và ban hành Quy chế phối hợp về phòng, chống bạo lực, xâm hại tình dục trẻ em (Quy chế phối hợp số 2236/QCPH-LĐTBXH-GDĐT-YT-CA ngày 16/6/2023).

Ký thỏa thuận hợp tác với Tổng công ty Bưu điện Việt Nam (Vietnam Post) về bảo vệ trẻ em (Thỏa thuận số 607/TE-BĐVN ngày 24/11/2020); Ký Kế hoạch phối hợp với Ban Công tác xã hội, Trung ương Hội chữ thập đỏ Việt Nam về bảo đảm thực hiện quyền trẻ em và bảo vệ trẻ em giai đoạn 2021-2025 (Kế hoạch số 351/KHPH-TE-BCTXH ngày 19/7/2021)

17 tỉnh, thành phố đã xây dựng và ban hành quy chế, quy định quy trình phối hợp trong hỗ trợ, can thiệp, giải quyết đối với các trường hợp trẻ em bị xâm hại28 đáp ứng yêu cầu tăng cường hiệu lực, hiệu quả trong công tác phòng, chống xâm hại trẻ em.

Xây dựng 03 tài liệu cho đội ngũ cán bộ tham gia mạng lưới xã hội về bảo vệ trẻ em cho đội ngũ cán bộ tham gia mạng lưới xã hội về bảo vệ trẻ em, đặc biệt đã xây dựng và ban hành tài liệu hướng dẫn quy trình hỗ trợ, can thiệp trẻ em bị xâm hại, trẻ em có nguy cơ bị bạo lực, bóc lột, bỏ rơi và trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt trong bối cảnh đại dịch Covid-19.

Hình thành mạng lưới xã hội về bảo vệ trẻ em, phòng, chống bạo lực, xâm hại tình dục trẻ em giữa các cơ quan, tổ chức liên quan, có sự tham gia của nhân viên bưu điện, bưu tá xã và các đoàn viên, hội viên của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội Chữ thập đỏ Việt Nam, Hội Bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam và các tổ chức xã hội.

Việc nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ làm công tác bảo vệ trẻ em các cấp, cán bộ Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội Bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam, Hội Chữ thập đỏ, nhân viên bưu điện, bưu tá xã và các tổ chức tham gia vào mạng lưới bảo vệ trẻ em đã được các cơ quan, tổ chức quan tâm, mặc dù nguồn kinh phí bố trí cho công tác trẻ em còn hạn hẹp nhưng cơ quan quản lý nhà nước về trẻ em các cấp vẫn ưu tiên bố trí kinh phí cho việc tập huấn nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ của các tổ chức tham gia mạng lưới xã hội bảo vệ trẻ em29.

Nâng cao chất lượng hoạt động của tổ chức phối hợp liên ngành về bảo vệ trẻ em các cấp; ứng dụng công nghệ thông tin để tăng cường khả năng kết nối của Tổng đài điện thoại quốc gia bảo vệ trẻ em (số 111); duy trì việc thực hiện hiệu quả cơ chế thông tin, báo cáo ở tất cả các cấp về công tác bảo vệ trẻ em, phòng, chống bạo lực, xâm hại trẻ em.

8. Công tác thanh tra, kiểm tra, xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về bảo vệ trẻ em, phòng ngừa bạo lực, xâm hại tình dục trẻ em

1. Công tác thanh tra, kiểm tra chuyên đề và liên ngành về phòng, chống xâm hại trẻ em đã được các bộ, ngành, địa phương nghiêm túc triển khai thực hiện, Ủy ban quốc gia về trẻ em năm 2021-2022 đã kiểm tra liên ngành tại 06 địa phương30. Ban hành bộ tài liệu thanh tra, kiểm tra31 và tổ chức thanh tra, kiểm tra việc thực hiện chính sách, pháp luật về trẻ em, phòng, chống xâm hại trẻ em32. Kết quả đã thực hiện 7.372 cuộc thanh tra, kiểm tra việc thực hiện chính sách, pháp luật về trẻ em và phòng, chống xâm hại trẻ em ở các cấp, trong đó riêng Thanh tra Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội thực hiện 06 cuộc thanh tra33, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội các tỉnh, thành phố thực hiện 59 cuộc thanh tra, kiểm tra, Ủy ban nhân dân cấp huyện thực hiện 470 cuộc kiểm tra và Ủy ban nhân dân cấp xã thực hiện 6.837 cuộc tự kiểm tra; đã phát hiện 770 sai phạm, thiếu sót; thu hồi nộp ngân sách nhà nước số tiền 196.619.320 đồng; kiến nghị cho trẻ em là đối tượng bảo trợ xã hội được truy lĩnh số tiền 310.083.410 đồng.

Một số bộ, ngành đã lồng ghép nội dung về kiểm tra công tác phòng, chống xâm hại trẻ em trong các hoạt động kiểm tra, thanh tra của bộ, ngành34 để nắm bắt tình hình, khó khăn, vướng mắc trong triển khai thực hiện và điều chỉnh các giải pháp phòng, chống xâm hại trẻ em phù hợp với tình hình thực tiễn. Thực hiện kiểm tra thông qua: yêu cầu địa phương báo cáo việc thực hiện các nhiệm vụ về phòng, chống xâm hại trẻ em; báo cáo định kỳ 6 tháng, báo cáo năm về lĩnh vực trẻ em; chủ động nắm bắt tình hình từ các nguồn thông tin khác nhau để kịp thời chỉ đạo và xử lý nghiêm các hành vi xâm hại trẻ em.

Công tác thanh tra, kiểm tra được thực hiện có trọng tâm, trọng điểm; đảm bảo đúng thẩm quyền, nội dung, đối tượng, trình tự, thủ tục quy định tại Luật Thanh tra và các văn bản hướng dẫn thi hành. Qua công tác thanh tra, kiểm tra cho thấy, cơ bản các cơ quan, đơn vị được thanh tra, kiểm tra đã tổ chức triển khai, thực hiện đầy đủ các văn bản, các quy định về bảo vệ trẻ em, phòng, chống xâm hại trẻ em; đánh giá kết quả thực hiện, tồn tại, khó khăn; giải đáp các vướng mắc; kiến nghị cụ thể đối với cấp có thẩm quyền, đồng thời tham mưu với cơ quan chức năng chỉ đạo, hướng dẫn phù hợp về công tác bảo vệ trẻ em, bảo đảm tốt hơn quyền của trẻ em và tăng cường hiệu quả phòng, chống xâm hại trẻ em.

2. Hàng năm, Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức các đoàn kiểm tra, khảo sát về tình hình an ninh trật tự, công tác phòng, chống bạo lực học đường và vi phạm đạo đức nhà giáo ở một số địa phương. Qua kiểm tra khảo sát, đã kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc ở địa phương. Đồng thời, nắm bắt và giới thiệu nhân rộng các mô hình làm tốt, hiệu quả cho các địa phương có các điều kiện tương tự. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã xây dựng và tập huấn triển khai hệ thống phòng ngừa bạo lực học đường trên cơ sở dữ liệu ngành Giáo dục. Các Sở giáo dục và đào tạo đã lồng ghép kiểm tra, giám sát việc thực hiện phòng, chống bạo lực học đường vào các nội dung khác trong các đợt kiểm tra định kỳ, đột xuất đối với các cơ sở giáo dục. Theo số liệu thống kê từ các báo cáo, hằng năm các địa phương đã tổ chức trên 3.000 đoàn kiểm tra các cơ sở giáo dục thuộc địa bàn quản lý. Các đoàn kiểm tra liên ngành nhằm xem xét, đánh giá toàn diện ở cơ sở cũng được chú trọng, mỗi năm có trên 900 đoàn kiểm tra liên ngành được thành lập. Các trường cũng thực hiện việc tự kiểm tra đánh giá hoặc đánh giá chéo giữa các trường nhằm tìm ra được những ưu điểm, hạn chế để từ đó tìm cách khắc phục.

3. Bộ Công an đã tham mưu Thủ tướng Chính phủ ban hành và tổ chức triển khai Quyết định số 06/QĐ-TTg ngày 06/01/2022 phê duyệt Đề án phát triển ứng dụng dữ liệu dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022-2025, tầm nhìn đến năm 2030; nghiên cứu, khai thác các phần mềm, ứng dụng trên nền tảng Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư phục vụ quản lý nhà nước trên nhiều lĩnh vực, trong đó có công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm, vi phạm pháp luật xâm hại trẻ em, phối hợp với Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội kết nối, liên thông thành công cơ sở dữ liệu về trẻ em.

III. Kinh phí triển khai thực hiện Kế hoạch hành động

Hàng năm, Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị về xây dựng Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và dự toán ngân sách nhà nước, chỉ đạo Bộ Tài chính quy định về tổ chức thực hiện dự toán ngân sách nhà nước tạo hành lang pháp lý để các bộ, ngành, địa phương bố trí ngân sách thực hiện công tác chăm sóc, bảo vệ và giáo dục trẻ em. Cụ thể:

- Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội được bố trí 5 tỷ đồng (năm 2021: 2 tỷ đồng; năm 2022: 1,5 tỷ đồng; năm 2023:1,5 tỷ đồng).

- Bộ Công an bố trí kinh phí hằng năm cho công tác phòng, chống xâm hại trẻ em từ NSNN theo từng kế hoạch, chương trình công tác của công an các đơn vị, địa phương (năm 2021: 11,775 tỷ đồng; năm 2022: 14,64 tỷ đồng; năm 2023: 12,94 tỷ đồng).

- 63/63 địa phương đã bố trí kinh phí cho hoạt động bảo vệ, chăm sóc trẻ em, trong đó có phòng, chống xâm hại trẻ em, một số địa phương bố trí kinh phí tăng hằng năm35; tỉnh Quảng Ninh bố trí kinh phí riêng để thực hiện công tác phòng, chống xâm hại trẻ em giai đoạn 2021-2023 số tiền 5,131 tỷ đồng (Phụ lục số IV).

IV. Đánh giá kết quả đạt được so với mục tiêu đầu kỳ

1. Kết quả chính, chỉ tiêu đạt được so với đầu kỳ

Sự vào cuộc quyết liệt, kịp thời của các cơ quan chức năng cấp trung ương và chính quyền một số địa phương trong chỉ đạo, giải quyết các vụ việc xâm hại trẻ em đã từng bước củng cố niềm tin của người dân, tạo sự ủng hộ từ dư luận xã hội, đẩy mạnh và nâng cao hiệu lực, hiệu quả của công tác phòng, chống xâm hại trẻ em. Công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, kiến thức, kỹ năng về phòng, chống xâm hại trẻ em được Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương chủ động triển khai với nhiều nội dung, hình thức phong phú, cụ thể và phù hợp hơn với các nhóm đối tượng. Nhận thức của cán bộ làm công tác bảo vệ trẻ em các cấp, cha, mẹ, trẻ em nói riêng và xã hội nói chung về phòng ngừa, hỗ trợ, can thiệp trẻ em bị xâm hại và xử lý các vụ việc bạo lực, xâm hại trẻ em có sự chuyển biến tích cực. Năng lực của cán bộ cung cấp dịch vụ được nâng cao hơn, Công tác hỗ trợ, can thiệp, bảo vệ đối với trẻ em là nạn nhân bị xâm hại từng bước được tuân thủ chặt chẽ theo quy định của pháp luật.

Tuy nhiên, tình hình xâm hại trẻ em tiếp tục diễn biến phức tạp, chưa phòng ngừa, kiểm soát và kéo giảm so với mục tiêu đặt ra36, vẫn còn xảy ra các vụ việc bạo lực trẻ em trong gia đình, bạo lực học đường, xâm hại trẻ em gây bức xúc trong dư luận xã hội. Từ năm 2020 đến hết tháng 9 năm 2023 cả nước phát hiện 7.483 vụ, 8.788 đối tượng, xâm hại 7.883 trẻ em, trong đó xâm tình dục trẻ em chiếm trên 80% số vụ xâm hại trẻ em; có cả trẻ em dưới 6 tuổi bị xâm hại. Đáng chú ý là một số vụ việc trẻ em bị xâm hại gây hậu quả nghiêm trọng (trẻ em nữ mang thai, chết, tự tử) do người có trách nhiệm chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ em là thủ phạm (cha, mẹ ruột, cha dượng, mẹ kế, giáo viên, bảo mẫu trong các cơ sở trông giữ trẻ). Đặc biệt gần đây xảy ra một số vụ bắt cóc trẻ em có tính chất manh động, nhằm mục đích tống tiền, có vụ việc gây hậu quả nghiêm trọng (giết trẻ em), gây mất an ninh, an toàn và bức xúc dư luận xã hội; liên tiếp xảy ra một số vụ việc bạo lực học đường gây hậu quả nghiêm trọng.

Kết quả thực hiện chỉ tiêu

Mục tiêu 1: Theo báo cáo chưa đầy đủ của các địa phương thì trên 50% trẻ em/học sinh được hướng dẫn, giáo dục kiến thức, kỹ năng sống và kỹ năng tự bảo vệ trước các hành vi bạo lực, xâm hại tình dục với nội dung phù hợp với lứa tuổi, (mục tiêu phấn đấu là 100%).

Mục tiêu 2: Khoảng 75% cán bộ làm công tác bảo vệ trẻ em các cấp, cộng tác viên, tình nguyện viên được nâng cao năng lực về bảo vệ trẻ em; dịch vụ bảo vệ trẻ em, đặc biệt là dịch vụ bảo vệ trẻ em trong trường hợp khẩn cấp được củng cố và phát triển ở tất cả các tỉnh, thành phố. Kết quả: Năm 2020: 48,309 cán bộ, cộng tác viên, tình nguyện viên được nâng cao năng lực (ước đạt 71,5%); năm 2021: 44,690 cán bộ (ước đạt 73,3%); năm 2022: 50,392 (ước đạt 75,6%) (mục tiêu phấn đấu là 100%).

Mục tiêu 3: 100% cơ quan quản lý giáo dục, cơ sở giáo dục tổ chức truyền thông nâng cao nhận thức, năng lực, đạo đức nghề nghiệp, trách nhiệm về phòng ngừa bạo lực học đường, xâm hại tình dục trẻ em. Tổng số cán bộ quản lý, nhà giáo, nhân viên trong cơ sở giáo dục được truyền thông về phòng ngừa bạo lực học đường, xâm hại tình dục trẻ em là 2.024.876 người đạt khoảng 63% (năm 2020: 635,769; Năm 2021: 685,178, Năm 2022:703,929) (mục tiêu phấn đấu là toàn thể cán bộ quản lý, nhà giáo, nhân viên trong cơ sở giáo dục).

Mục tiêu 4: 75% cơ sở y tế cấp xã, cấp huyện được tăng cường năng lực y tế cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe cho trẻ em (mục tiêu 100%).

Mục tiêu 5: Khoảng 40% cán bộ công an làm công tác điều tra các vụ việc bạo lực, xâm hại tình dục trẻ em được nâng cao năng lực thực hiện hoạt động điều tra thân thiện với trẻ em (mục tiêu 100%); 60% các tỉnh, thành phố thành lập Phòng điều tra thân thiện với trẻ em (mục tiêu 40%).

2. Tồn tại, khó khăn, hạn chế

- Một số chính quyền địa phương còn chậm, chưa quyết liệt trong kiểm tra, giám sát và xử lý các hành vi bạo lực, xâm hại tình dục trẻ em. Công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật, kiến thức về quyền trẻ em, bảo vệ trẻ em, giáo dục kỹ năng sống cho trẻ em ở một số nơi hiệu quả chưa cao.

- Việc cung cấp, kết nối các dịch vụ bảo vệ trẻ em vẫn còn lúng túng, chưa kịp thời; mạng lưới cung cấp dịch vụ bảo vệ trẻ em có thời điểm bị gián đoạn.

- Giảm nghèo chưa thật sự bền vững, đời sống đối tượng bảo trợ xã hội còn khó khăn, mức trợ cấp xã hội còn thấp; chênh lệch giàu - nghèo, chênh lệch về tiếp cận các dịch vụ cơ bản giữa các vùng, nhóm dân cư chưa được thu hẹp.

- Nhiều địa phương chưa có chính sách cho trẻ em là nạn nhân của bạo lực, xâm hại, chủ yếu dùng nguồn xã hội hóa.

- Một số văn bản hướng dẫn chưa cụ thể và chậm được rà soát, bổ sung, sửa đổi gây khó khăn cho địa phương khi thực hiện nhiệm vụ37. Ngân sách hàng năm của các tỉnh, thành phố phân bổ cho cấp huyện và cấp xã không có hoặc rất thấp, chủ yếu là giao nhiệm vụ.

- Thực hiện Nghị định số 33/2023/NĐ-CP ngày 10/6/2023 của Chính phủ quy định về cán bộ, công chức cấp xã và người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, ở thôn, tổ dân phố thì hiện nay chỉ bố trí 01 công chức văn hóa xã hội thực hiện các nhiệm vụ lĩnh vực văn hóa, xã hội (trong đó có lĩnh vực trẻ em) nên ảnh hưởng rất lớn đến việc triển khai công tác trẻ em nói chung và phòng, chống xâm hại trẻ em nói riêng ở xã, phường, thị trấn.

3. Nguyên nhân

- Kinh tế toàn cầu có nhiều biến động khó lường; tác động tiêu cực của đại dịch COVID-19; biến đổi khí hậu, thiên tai xảy ra thường xuyên, với cường độ và ảnh hưởng ngày càng mạnh; cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 diễn biến nhanh và những vấn đề an ninh phi truyền thống tác động sâu rộng, đa chiều đến xã hội, trẻ em (lao động, việc làm và thu nhập, nguy cơ mất an toàn cho trẻ em, xâm hại, bạo lực trẻ em trên môi trường mạng, vấn đề sức khỏe tâm thần và tâm lý xã hội).

- Đối tượng xâm hại lợi dụng mối quan hệ lệ thuộc về gia đình; mối quan hệ gần gũi giữa người chăm sóc, người nuôi dưỡng với trẻ em, giữa thầy, cô giáo với học sinh; giữa người thân thích, họ hàng, hàng xóm, người quen biết với trẻ em hoặc lợi dụng mạng xã hội, lấy hình ảnh, thông tin giả mạo để dụ dỗ, lừa gạt hoặc gây sức ép đối với trẻ em để thực hiện hành vi xâm hại.

- Sự thiếu hiểu biết về pháp luật, suy thoái về đạo đức, lối sống của một bộ phận người dân, tác động tiêu cực từ mạng xã hội, sự gắn bó giữa các thành viên trong gia đình, cha mẹ thiếu quan tâm, buông lỏng việc quản lý con cái. Cha, mẹ, giáo viên, người chăm sóc trẻ em và trẻ em chưa được hướng dẫn, giáo dục để có nhận thức, kiến thức đầy đủ, cập nhập về bảo vệ trẻ em, đặc biệt các kiến thức về sức khỏe sinh sản, phòng ngừa xâm hại tình dục cho trẻ em hoặc hướng dẫn trẻ em tự bảo vệ bản thân.

- Việc thông tin, thông báo, tố giác các trường hợp trẻ em bị xâm hại, trẻ em có nguy cơ bị xâm hại mặc dù đã có những chuyển biến tích cực nhưng vẫn còn một bộ phận thờ ơ, vô cảm, hoặc thiếu kiến thức, kỹ năng, không thông tin, thông báo kịp thời tới cơ quan chức năng, cơ quan có thẩm quyền bảo vệ trẻ em dẫn đến một số vụ việc kéo dài, gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng.

- Thiếu những quy định cụ thể về trách nhiệm người đứng đầu các cơ quan, đơn vị, cơ sở giáo dục, cộng đồng cư dân, các cấp quản lý, các quy định về trình tự, thủ tục chưa đầy đủ; chưa có cơ chế khuyến khích các tổ chức, doanh nghiệp tham gia cung cấp dịch vụ bảo vệ trẻ em; chưa có đội ngũ nhân viên công tác xã hội chuyên nghiệp.

- Công tác phối hợp cung cấp, kết nối các dịch vụ bảo vệ trẻ em ở một số địa phương vẫn còn lúng túng; chưa có sự lồng ghép một số dịch vụ bảo vệ trẻ em để hỗ trợ trẻ em bị xâm hại và gia đình các em; phối hợp liên ngành về bảo vệ trẻ em, xử lý các vụ việc xâm hại trẻ em trong trường học, gia đình ở một số nơi chậm phát hiện, xử lý; phối hợp trong công tác gia đình và công tác trẻ em có mặt chưa hiệu quả.

- Nhiều lãnh đạo địa phương chưa quan tâm trong việc bố trí nguồn lực (kinh phía và nhân lực38).

Phần 2

PHƯƠNG HƯỚNG, GIẢI PHÁP THỰC HIỆN KẾ HOẠCH HÀNH ĐỘNG TRONG THỜI GIAN TỚI

I. Dự báo tình hình bạo lực, xâm hại trẻ em

Từ năm 2020 đến tháng 9 năm 2023 cả nước có 7.883 trẻ em bị bạo lực, xâm hại dưới các hình thức khác nhau (bình quân một tháng có 170 em, một ngày có gần 6 em bị bạo lực, xâm hại; trẻ em gái chiếm tới 86%, trẻ em trai 14%) ảnh hưởng đến tâm lý, sức khỏe, tính mạng của trẻ em và hiện nay tình hình bạo lực, xâm hại trẻ em vẫn diễn biến phức tạp, chưa có xu hướng giảm do nhiều thách thức:

1. Tình trạng di dân, bao gồm cả di dân tới làm việc tại các khu công nghiệp, khu đô thị của người lao động kéo theo trẻ em di cư và tình trạng di cư tự do trong nước, di cư quốc tế. Những người di cư ít có thời gian, điều kiện chăm sóc con cái, thậm chí một số người phải để con ở quê nhờ ông, bà chăm sóc. Việc thiếu sự chăm sóc trực tiếp của cha, mẹ dẫn đến nguy cơ cao hơn trẻ em bị bạo lực, xâm hại do thiếu người bảo vệ và trẻ em thiếu kỹ năng tự bảo vệ trước các nguy cơ bị bạo lực, xâm hại.

2. Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin - truyền thông trong thời gian tới và số lượng người tiếp cận với công nghệ thông tin - truyền thông cũng sẽ tăng lên nhanh chóng, bên cạnh các lợi ích mà công nghệ thông tin - truyền thông mang lại cũng có không ít các tác động ảnh hưởng tiêu cực đến trẻ em, đặc biệt là các trang mạng xã hội đăng tải, phát tán nội dung, hình ảnh độc hại, kích động bạo lực, tình dục; sử dụng mạng xã hội để xâm hại trẻ em. Ngành kinh tế du lịch phát triển mạnh, bao gồm cả du lịch trong nước và nước ngoài, kết hợp với ứng dụng công nghệ thông tin - truyền thông, mạng xã hội, nguy cơ cao về du lịch tình dục trẻ em.

3. Biến đổi khí hậu, thảm họa thiên tai diễn biến phức tạp sẽ ảnh hưởng đến kinh tế của nhiều gia đình, tình trạng tái nghèo, khó khăn về kinh tế cũng làm gia tăng tình trạng trẻ em bị bạo lực, xâm hại.

4. Các thách thức mang tính truyền thống: Nhân lực và tài chính cho công tác phòng, chống bạo lực, xâm hại trẻ em chưa được quan tâm bố trí đúng mức dẫn đến thiếu nhân lực và tài chính cho các hoạt động phòng, chống bạo lực xâm hại trẻ em. Người làm công tác trẻ em cấp xã chỉ có một người kiêm nhiệm, chưa hiểu biết sâu về phòng ngừa, can thiệp, hỗ trợ trẻ em bị bạo lực, xâm hại và không đủ quỹ thời gian tìm hiểu các văn bản chính sách, quy trình can thiệp hỗ trợ, thực hiện các hoạt động trợ giúp trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt. Kinh phí thực hiện công tác trẻ em cấp xã không được bố trí nên việc trợ giúp các em bị bạo lực, xâm hại và tổ chức các hoạt động thực hiện quyền trẻ em gặp khó khăn, điều này cũng có thể dẫn đến gia tăng nguy cơ trẻ em bị bạo lực, xâm hại.

II. Giải pháp thực hiện Kế hoạch hành động trong những năm tiếp theo

Thực hiện đầy đủ các giải pháp đã quy định trong Quyết định số 1863/QĐ- TTg và tập trung hơn nữa các giải pháp sau đây:

1. Nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cấp ủy đảng, chính quyền địa phương, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các bộ, ngành trong lãnh đạo, chỉ đạo công tác bảo vệ trẻ em, đặc biệt phòng ngừa, xử lý kịp thời, hiệu quả các trường hợp bạo lực, xâm hại tình dục trẻ em, làm rõ trách nhiệm của chính quyền địa phương trong việc phân bổ ngân sách, bố trí hợp lý người làm công tác bảo vệ trẻ em cấp xã và mạng lưới cộng tác viên bảo vệ trẻ em, trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, đơn vị trong việc xử lý kịp thời tình trạng bạo lực, xâm hại trẻ em theo quy định của Luật Trẻ em. Đẩy mạnh công tác hỗ trợ, can thiệp đối với trẻ em là nạn nhân bạo lực, xâm hại tình dục.

2. Rà soát, tham mưu sửa đổi, bổ sung, ban hành mới theo thẩm quyền hoặc trình cơ quan có thẩm quyền ban hành chính sách, pháp luật về: bảo vệ trẻ em, phòng ngừa bạo lực, xâm hại tình dục trẻ em, bảo vệ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng. Nghiên cứu, rà soát, sửa đổi, bổ sung các văn bản liên quan đến hỗ trợ cho trẻ em bị bạo lực, xâm hại.

3. Phát huy vai trò, trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc tuyên truyền nâng cao nhận thức, giáo dục pháp luật, kiến thức, kỹ năng tạo lập môi trường sống an toàn, phòng, chống bạo lực, xâm hại trẻ em; kịp thời thông tin, thông báo, tố giác các hành vi vi phạm quyền trẻ em trong đó có bạo lực, xâm hại trẻ em.

4. Phát triển dịch vụ bảo vệ trẻ em trên các lĩnh vực: phúc lợi xã hội, y tế, giáo dục và tư pháp; chú trọng cung cấp dịch vụ bảo vệ trẻ em tại gia đình, cơ sở giáo dục và cơ sở y tế. Tăng cường nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ cung cấp dịch vụ bảo vệ trẻ em của các cấp, các ngành, các cơ quan nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội.

5. Ban hành tiêu chuẩn, quy chuẩn cung cấp dịch vụ bảo vệ trẻ em, định mức kinh tế - kỹ thuật dịch vụ bảo vệ trẻ em; khuyến khích khu vực tư nhân tham gia cung cấp dịch vụ bảo vệ trẻ em. Thúc đẩy phát triển cơ sở cung cấp dịch vụ bảo vệ trẻ em - trung tâm công tác xã hội ở cấp huyện hay cụm huyện: Thí điểm xây dựng mô hình trung tâm công tác xã hội hoặc văn phòng tư vấn hỗ trợ tâm lý trẻ em cấp huyện, cụm huyện để hỗ trợ cho đội ngũ người làm công tác trẻ em cấp xã thực hiện quy trình can thiệp, hỗ trợ trẻ em bị bạo lực, xâm hại được kịp thời (bao gồm: lập hồ sơ, đánh giá, lập kế hoạch can thiệp hỗ trợ, lượng giá, chuyển gửi, tiếp cận chính sách trợ giúp...).

6. Nâng cao chất lượng hoạt động của tổ chức phối hợp liên ngành về bảo vệ trẻ em các cấp, đặc biệt là phối hợp liên ngành trong quy trình can thiệp, hỗ trợ trẻ em bị bạo lực, xâm hại, tháo gỡ các nút thắt về cơ chế phối hợp, chia sẻ thông tin trong quá trình điều tra của ngành công an với ngành Lao động - Thương binh và Xã hội trong việc đánh giá và cung cấp dịch vụ can thiệp, hỗ trợ. Phối hợp chặt chẽ với Viện kiểm sát nhân dân, Tòa án nhân dân các cấp đưa ra truy tố, xét xử các vụ án bạo lực, xâm hại trẻ em để xử lý nghiêm minh, kịp thời, đúng quy định pháp luật đối với các hành vi, vụ việc bạo lực, xâm hại trẻ em, nâng cao tính răn đe và phòng ngừa tội phạm.

7. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện chính sách, pháp luật về trẻ em; hoàn thiện việc kết nối, liên thông cơ sở dữ liệu trẻ em với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và các cơ sở dữ liệu chuyên ngành để quản lý, kiểm soát được tình hình di cư và nhóm trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt; tăng cường số hóa, trao đổi thông tin giữa các cơ quan trong công tác bảo vệ trẻ em và phòng, chống xâm hại trẻ em. Tăng cường hoạt động hợp tác quốc tế, hội nhập trong lĩnh vực bảo vệ trẻ em; trao đổi kinh nghiệm, ứng dụng kỹ thuật, công nghệ tiên tiến trong các biện pháp bảo vệ trẻ em.

8. Tiếp tục xây dựng, phát triển phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc, mạng lưới xã hội bảo vệ trẻ em, các khu dân cư, trường học an ninh, an toàn, các thiết chế gia đình văn hóa, các mô hình tự phòng, tự quản, tự bảo vệ ở cơ sở... để phòng ngừa, kịp thời phát hiện các hành vi vi phạm quyền trẻ em nói chung và bạo lực, xâm hại trẻ em nói riêng trên địa bàn dân cư, gia đình, không để phát sinh thành các vụ việc, vụ án phức tạp; ứng dụng công nghệ thông tin, quảng bá Tổng đài điện thoại quốc gia bảo vệ trẻ em (số 111) và các dịch vụ bảo vệ trẻ em để duy trì, kết nối hiệu quả thông tin, báo cáo ở tất cả các cấp về công tác bảo vệ trẻ em, phòng, chống bạo lực, xâm hại trẻ em.

Phần 3

KIẾN NGHỊ, ĐỀ XUẤT

1. Đối với Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp

Tăng cường công tác giám sát thường xuyên, liên tục tại địa phương việc thực hiện các chính sách pháp luật về phòng, chống bạo lực, xâm hại tình dục trẻ em. Tổ chức giám sát chuyên đề và thảo luận, chất vấn chuyên đề về công tác phòng chống bạo lực, xâm trẻ em, đặc biệt giám sát về thực hiện trách nhiệm của Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh được quy định trong Luật Trẻ em.

2. Đối với Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ

Chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương quan tâm ưu tiên bố trí nhân lực và tài chính cho công tác trẻ em nói chung trong đó có công tác phòng, chống bạo lực, xâm hại trẻ em.

3. Các bộ, ngành liên quan

Bộ Tài chính ban hành Thông tư thay thế Thông tư 98/TT-BTC ngày 29/9/2017 của Bộ trưởng Bộ Tài chính quy định việc quản lý và sử dụng kinh phí sự nghiệp thực hiện Chương trình mục tiêu Phát triển hệ thống trợ giúp xã hội giai đoạn 2016-2020.

Chỉ đạo triển khai quy chế phối hợp liên ngành trong phòng, chống bạo lực và xâm hại tình dục trẻ em nhằm tăng cường trách nhiệm và sự phối hợp trong công tác chỉ đạo, điều hành đối với công tác phòng, chống bạo lực, xâm hại trẻ em nói riêng và công tác bảo vệ trẻ em nói chung.

Tăng cường số hóa, trao đổi thông tin giữa các cơ quan trong công tác phòng, chống xâm hại trẻ em và tuyên truyền, phổ biến pháp luật, giáo dục kiến thức, kỹ năng phòng ngừa xâm hại trẻ em.

4. Chính quyền địa phương các cấp

Bố trí nguồn lực (nhân lực và tài chính) hợp lý cho công tác bảo vệ trẻ em, phòng chống bạo lực, xâm hại trẻ em bảo đảm có ngân sách và nhân lực để bảo vệ trẻ em, phòng, chống xâm hại trẻ em hiệu quả.

Quan tâm chỉ đạo công tác bảo vệ trẻ em, phòng chống bạo lực, xâm hại trẻ em; giáo dục, đạo đức, lối sống cho thanh niên, thiếu niên, nhi đồng.

Chỉ đạo triển khai việc bảo đảm quy định về: cộng đồng an toàn, thân thiện với trẻ em; môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện, phòng, chống bạo lực học đường; bảo đảm an ninh trật tự, an toàn trong cơ sở giáo dục.

5. Các tổ chức chính trị xã hội

Tổ chức việc kết nối, thu thập thông tin, kiến nghị chuyển đến các cơ quan nhà nước để xử lý theo thẩm quyền.

Vận động thành viên hỗ trợ, tham gia xây dựng cộng đồng an toàn, thân thiện với trẻ em, môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện, phòng, chống bạo lực học đường.

Tham gia cung cấp dịch vụ bảo vệ trẻ em theo quy định của pháp luật.

6. Cơ quan truyền thông

Tuyên truyền các mô hình tốt, tấm gương sáng về phòng, chống bạo lực, xâm hại trẻ em; tăng cường truyền thông về các kiến thức, kỹ năng phòng ngừa, hỗ trợ các trường hợp trẻ em có nguy cơ hoặc bị xâm hại; tạo dư luận xã hội lên án mạnh mẽ, lên tiếng tố cáo các hành vi bạo lực, xâm hại trẻ em.

Trên đây là Báo cáo kết quả 03 năm triển khai thực hiện Quyết định số 1863/QĐ-TTg ngày 23/12/2019 của Thủ tướng Chính phủ ban hành kế hoạch hành động quốc gia phòng, chống bạo lực, xâm hại trẻ em giai đoạn 2020-2025./.

PHỤ LỤC I

DANH MỤC CÁC VĂN BẢN VỀ BẢO VỆ TRẺ EM, PHÒNG, CHỐNG XÂM HẠI TRẺ EM

A. Văn bản của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các bộ, ngành trung ương ban hành

PHỤ LỤC II

DANH MỤC CÁC VĂN BẢN VỀ BẢO VỆ TRẺ EM, PHÒNG, CHỐNG XÂM HẠI TRẺ EM CỦA ĐỊA PHƯƠNG

Nguồn: Báo cáo của các địa phương

Văn bản do Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh ban hành

PHỤ LỤC III

SỐ LIỆU TIẾP NHẬN THÔNG TIN, THÔNG BÁO VÀ HỖ TRỢ, CAN THIỆP TRẺ EM BỊ XÂM HẠI TỪ TỔNG ĐÀI ĐIỆN THOẠI QUỐC GIA BẢO VỆ TRẺ EM (SỐ 111)

Nguồn: Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội

PHỤ LỤC IV

NGÂN SÁCH ĐỊA PHƯƠNG BỐ TRÍ THỰC HIỆN CÔNG TÁC TRẺ EM VÀ BẢO VỆ TRẺ EM THÔNG QUA SỞ LAO ĐỘNG - THƯƠNG BINH VÀ XÃ HỘI

Nguồn: Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội

ĐVT: triệu đồng

PHỤ LỤC SỐ V

TỔNG HỢP THỰC TRẠNG TỔ CHỨC, NHÂN LỰC, KINH PHÍ THỰC HIỆN CÔNG TÁC TRẺ EM TẠI ĐỊA PHƯƠNG NĂM 2023

Nguồn: Báo cáo của các tỉnh, thành phố