Tiêu chuẩn quốc gia TCVN ISO/TS 14033:2015 (ISO/TS 14033:2012) về Quản lý môi trường - Thông tin môi trường định lượng - Hướng dẫn và ví dụ

TIÊU CHUẨN QUỐC GIA

TCVN ISO/TS 14033:2015

ISO/TS 14033:2012

QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG - THÔNG TIN MÔI TRƯỜNG ĐỊNH LƯỢNG - HƯỚNG DẪN VÀ VÍ DỤ

Environmental management - Quantitative environmental information - Guidelines and examples

Lời nói đầu

TCVN ISO/TS 14033:2015 hoàn toàn tương đương với ISO/TS 14033:2012;

TCVN ISO/TS 14033:2015 do Ban kỹ thuật tiêu chuẩn quốc gia TCVN/TC 207 Quản lý môi trường biên soạn, Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng thẩm định, Bộ Khoa học và Công nghệ công bố.

Lời giới thiệu

Tiêu chuẩn này cung cấp hướng dẫn cho việc thu thập và phân phối thông tin môi trường định lượng để hỗ trợ sử dụng các tiêu chuẩn về hệ thống quản lý môi trường. Mục đích của tiêu chuẩn này là giúp khắc phục tính phức tạp của các dữ liệu môi trường trong quá trình xử lý thành các yếu tố có thể quản lý được và dễ hiểu, nhằm giúp đỡ quá trình tập hợp và xử lý thông tin môi trường định lượng. Tiêu chuẩn này sử dụng cho những người làm việc với báo cáo môi trường, ví dụ như các kỹ sư và nhân viên kỹ thuật.

Cấu trúc của tiêu chuẩn này và các hướng dẫn đều gắn kết với các nguyên lý chung của cải tiến liên tục và do đó đi theo phương pháp tiếp cận lặp đi lặp lại. Tiêu chuẩn này được cấu trúc theo chu trình Lập kế hoạch (Plan), Thực hiện (Do), Kiểm tra (Check), Hành động (Act), (PCDA), (xem Hình 1). Trong tiêu chuẩn này PDCA nhằm vào áp dụng và cải tiến việc xử lý thông tin môi trường định lượng.

Tiêu chuẩn này nhấn mạnh đến vấn đề chung của chất lượng dữ liệu bằng việc đưa ra hướng dẫn rõ ràng về thu thập và cung cấp thông tin môi trường định lượng theo một cách có hệ thống. Chất lượng dữ liệu là kết quả được dự tính và tin tưởng do hướng dẫn của tiêu chuẩn này đưa ra, nhưng nó không được đề cập một cách rõ ràng, cụ thể trong toàn bộ nội dung của tiêu chuẩn này.

Phạm vi của tiêu chuẩn là từ quá trình lập kế hoạch, xác định và thu thập dữ liệu định lượng, cho đến thực hiện xử lý toán học. Tiêu chuẩn có thể được sử dụng để xem xét kết quả công việc trong thông tin môi trường định lượng cho một ứng dụng, một phần của phương pháp hay công cụ, chẳng hạn như đánh giá vòng đời hoặc chỉ số kết quả hoạt động môi trường. Tiêu chuẩn này không đưa vào những phương pháp hay công cụ cụ thể, nhưng chú trọng đến cách thu thập và cung cấp các dữ liệu định lượng cho các ứng dụng.

Tiêu chuẩn được xây dựng từ sự nhận thức các ứng dụng của thông tin môi trường định lượng dùng cho các loại hình đánh giá khác nhau trong phạm vi tổ chức. Chất lượng kết quả của các đánh giá như vậy rất phụ thuộc vào những thông tin cơ bản. Mọi loại ứng dụng được dự định và đánh giá có liên quan phụ thuộc vào quá trình xác định ban đầu những kỳ vọng liên quan đến kết quả tạo ra bằng cách sử dụng thông tin môi trường định lượng, trước khi thiết lập các tiêu chí thống kê và tiêu chí thiết kế bằng con số được dùng để thu thập dữ liệu.

Tiêu chuẩn này cũng được xây dựng với sự nhận thức từ nhiều ứng dụng của thông tin môi trường nhằm các so sánh định lượng, như quá trình phân mức và thực hiện so sánh, kiểm soát cải tiến liên tục (so sánh với năm trước đó), xác định định lượng của các lĩnh vực ưu tiên, đánh giá thẩm định con số và so sánh rủi ro, các quyết định về thiết kế, đầu tư hoặc mua sắm hàng hóa vật liệu. Tiêu chuẩn này hỗ trợ những so sánh định lượng bằng cách chú trọng vào các khía cạnh của quá trình lập kế hoạch thu thập và cung ứng liên quan đặc biệt đến việc đạt được các kết quả định lượng có thể so sánh.

Tiêu chuẩn này đưa ra hướng dẫn cho việc thu thập và cung cấp đa dạng thông tin và dữ liệu môi trường. Khi một tổ chức áp dụng tiêu chuẩn này cho các mục đích khác nhau trong phạm vi hệ thống quản lýcủa mình, hoặc cho các công cụ, mục đích hoặc ứng dụng riêng, lợi ích tối đa là thu được bằng cách theo các nguyên lý được mô tả trong Điều 5.

QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG - THÔNG TIN MÔI TRƯỜNG ĐỊNH LƯỢNG - HƯỚNG DẪN VÀ VÍ DỤ

Environmental management -Quantitative environmental information -Guidelines and examples

1  Phạm vi áp dụng

Tiêu chuẩn này hỗ trợ việc áp dụng các tiêu chuẩn và báo cáo về quản lý môi trường. Tiêu chuẩn này đưa ra hướng dẫn về cách thức thông tin và dữ liệu môi trường định lượng, và áp dụng phương pháp luận. Tiêu chuẩn này cung cấp hướng dẫn cho các tổ chức về nguyên lý chung, chính sách, chiến lược và những hoạt động cần thiết để có được thông tin môi trường định lượng cho các mục đích nội bộ và/hoặc bên ngoài. Những mục đích như vậy có thể là, ví dụ, để thiết lập thống kê thường nhật và hỗ trợ ban hành quyết định đối với các chính sách và chiến lược môi trường, đặc biệt tập trung vào mục đích so sánh thông tin môi trường định lượng. Thông tin này là có liên quan đến các tổ chức, hoạt động, phương tiện, công nghệ hoặc sản phẩm.

Tiêu chuẩn này chú trọng vào các vấn đề liên quan đến xác định, thu thập, xử lý, diễn giải và trình bày thông tin môi trường định lượng. Tiêu chuẩn đưa ra hướng dẫn về thiết lập độ chính xác, tính có thể xác minh được và độ tin cậy cho mục đích sử dụng dự định. Tiêu chuẩn ứng dụng những cách tiếp cận được xác nhận và thiết lập tốt cho việc chuẩn bị thông tin được chuyển đổi phù hợp cho các nhu cầu cụ thể của quản lý môi trường. Tiêu chuẩn được áp dụng cho tất cả các tổ chức, bất luận qui mô, loại hình, địa điểm, cơ cấu, hoạt động, sản phẩm, mức độ phát triển của họ và đang có hoặc không hệ thống quản lý môi trường.

Tiêu chuẩn này là phần bổ sung cho nội dung của các tiêu chuẩn khác về quản lý môi trường.

CHÚ THÍCH: Phụ lục A đưa ra các hướng dẫn, ví dụ có tính minh họa về áp dụng như thế nào các hướng dẫn và nghiên cứu tình huống cùng với các ví dụ.

2  Tài liệu viện dẫn

Các tài liệu viện dẫn sau rất cần thiết cho việc áp dụng tiêu chuẩn này. Đối với các tài liệu viện dẫn ghi năm công bố thì áp dụng phiên bản được nêu. Đối với các tài liệu viện dẫn không ghi năm công bố thì áp dụng phiên bản mới nhất, bao gồm cả các sửa đổi, bổ sung (nếu có).

TCVN ISO 14050, Quản lý môi trường - Thuật ngữ và định nghĩa.

3  Thuật ngữ và định nghĩa

Tiêu chuẩn này sử dụng các thuật ngữ và định nghĩa trong TCVN ISO 14050 và các thuật ngữ và định nghĩa sau đây.

3.1

Dữ liệu hoạt động (activity data)

Số đo định lượng của một hoạt động gây ra tác động môi trường.

3.2

Dữ liệu cơ bản (basic data)

Dữ liệu có được từ một quá trình thu thập dữ liệu

CHÚ THÍCH: Dữ liệu cơ bản bao gồm một hoặc một vài giá trị và đơn vị, tùy theo bản chất của khoản mục mà dữ liệu cơ bản thể hiện. Một số dữ liệu cơ bản có thể là không thứ nguyên và không có đơn vị, ví dụ chỉ số hoặc tỷ số.

3.3

Chất lượng dữ liệu (data quality)

Các đặc tính của dữ liệu có liên quan đến khả năng của chúng để thỏa mãn những yêu cầu được nêu ra.

[ISO 14044, định nghĩa 3.19].

3.4

Nguồn dữ liệu (data source)

Nguồn gốc xuất phát của thông tin

VÍ DỤ: tài liệu tham khảo, cơsở dữ liệu, các nguồn nhân văn, các công cụ.

3.5

Đối tượng vật chất (physical object)

Thực thể có thể xác định được trong thế giới thực được mô tả bằng dữ liệu cơ bản

VÍ DỤ: một nhà máy sản xuất hiện hành; một đầu ra của sự phát thải; nước thải hoặc cặn lắng; một hệ thống sinh thái tiềm tàng.

3.6

Hệ thống (system)

Nhóm hoặc các nhóm những đối tượng hoặc quá trình độc lập hoặc có liên hệ với nhau

3.7

Sự minh bạch (transparency)

Sự trình bày thông tin công khai, đầy đủ và có thể hiểu được

[ISO 14044, định nghĩa 3.7].

3.8

Dữ liệu định lượng (quantitative data)

Khoản mục dữ liệu bằng số cùng với đơn vị của nó

3.9

Thông tin định lượng (quantitative information))

Dữ liệu định lượng đã được xử lý hoặc phân tích trở thành có ý nghĩa cho một mục đích hoặc mục tiêu cụ thể

CHÚ THÍCH: Dữ liệu định lượng có thể bắt nguồn từ các nguồn dữ liệu cấp (bậc) một hoặc cấp hai. Xem 6.2.6 về các ví dụ của nguồn dữ liệu cấp một hoặc cấp hai.

4  Sử dụng thông tin môi trường định lượng

4.1 Khái quát

Thông tin môi trường định lượng được sử dụng cho các phép đo, tính toán, đánh giá, so sánh, báo cáo môi trường và cho trao đổi thông tin môi trường. Tiêu chuẩn này hỗ trợ sử dụng hoặc áp dụng thông tin môi trường định lượng trong tất cả các tiêu chuẩn về quản lý môi trường. Các ví dụ như chỉ số kết quả hoạt động môi trường, trao đổi thông tin môi trường, công bố môi trường, đánh giá vòng đời, báo cáo phát thải khí nhà kính, dấu vết các bon, dấu vết nước, hiệu quả sinh thái, báo cáo cho các cơ quan có thẩm quyền, báo cáo về tính bền vững và báo cáo về trách nhiệm xã hội.

Vai trò áp dụng trong mối quan hệ với tiêu chuẩn này được chỉ ra trong Hình 1. Yêu cầu của việc áp dụng là cơ sở cho các chi tiết kỹ thuật để dữ liệu và thông tin được thu thập và cung cấp như thế nào. Việc áp dụng cũng quy định ra ý định sử dụng và yêu cầu hoặc sự mong đợi liên quan đến tính tin cậy, độ chính xác và tính minh bạch. Tiêu chuẩn này cung cấp các hướng dẫn cụ thể khi việc áp dụng bao hàm so sánh giữa thông tin môi trường định lượng của các sản phẩm, quá trình hoặc hệ thống khác nhau

4.2 Sử dụng nội bộ thông tin môi trường định lượng

Tiêu chuẩn này cung cấp hướng dẫn cho việc thu thập và cung cấp thông tin môi trường định lượng để áp dụng nội bộ. Các áp dụng điển hình là như sau:

- quan trắc các chỉ số kết quả hoạt động môi trường; thu thập và cung cấp hàng ngày thông tin được lặp đi lặp lại của quá trình xử lý những nhiệm vụ được yêu cầu để lập tài liệu và hỗ trợ cải tiến liên tục hệ thống quản lý môi trường;

- đánh giá rủi ro về môi trường; thông tin môi trường định lượng về các hệ số rủi ro được xác định và các tác động có thể có như đã dự định hoặc bất thường;

- nghiên cứu đánh giá vòng đời sản phẩm và dịch vụ (LCA); quy trình thu thập dữ liệu cho thu thập và cung cấp dữ liệu của kiểm kê vòng đời (LCI) được yêu cầu để sử dụng nội bộ;

- tính toán chi phí dòng vật liệu (MFCA); thông tin định lượng của dòng vật liệu và năng lượng ở cấp độ quá trình của tổ chức được thu thập và cung cấp để cải thiện hiệu quả nguồn tài nguyên của các hệ thống sản xuất;

- hiểu biết kinh doanh; các phương pháp định lượng và công việc thường ngày để đánh giá kết quả hoạt động môi trường và những yêu cầu của nhu cầu thị trường nói chung được quy định.

Một cách lý tưởng, công việc thường ngày để thu thập và cung cấp những áp dụng khác nhau là được dựa trên một bộ chung các hướng dẫn nhằm đảm bảo tính nhất quán giữa các áp dụng và cũng để đảm bảo tính sử dụng tối đa của thông tin được thu thập và được cung cấp.

4.3 Sử dụng thông tin môi trường định lượng cho bên ngoài

Tiêu chuẩn này cũng cung cấp hướng dẫn cho việc thu thập và cung cấp thông tin môi trường định lượng để áp dụng ở bên ngoài là như sau:

- kế hoặc thương mại khí nhà kính (GHG) và báo cáo GHG;

- báo cáo hợp nhất môi trường và bền vững;

- báo cáo của chính phủ;

- trao đổi thông tin ra bên ngoài, như gắn nhãn sinh thái, công bố môi trường và các đánh giá vòng đời công khai khác, bằng việc đưa ra hướng dẫn quy định như thế nào các yêu cầu về tính minh bạch, độ chính xác và các khía cạnh khác là quan trọng khi truyền đạt các kết quả của những nghiên cứu phức tạp ra bên ngoài;

- báo cáo kết quả hoạt động môi trường, như lập ra các chi tiết kỹ thuật định lượng cho báo cáo về hiệu quả sinh thái của sản phẩm và dịch vụ của một công ty.

Mọi áp dụng ra bên ngoài mà sử dụng thông tin môi trường định lượng đòi hỏi sự thu thập và cung cấp hàng ngày nhất quán, tin cậy được và minh bạch. Những điều này là được dựa trên một bộ chung các hướng dẫn nhằm đảm bảo tính tin cậy và tính tái lập của các dữ liệu như vậy. Thông tin được thu thậpvà được cung cấp theo một bộ chung các hướng dẫn có thể được sử dụng dễ dàng hơn bởi các áp dụng ra bên ngoài, vìthế giảm hoặc tránh được sự thu thập dữ liệu trùng lặp.

4.4 Sử dụng thông tin môi trường định lượng để so sánh

Tiêu chuẩn này cũng cung cấp hướng dẫn khi thông tin môi trường định lượng được sử dụng để so sánh, như sau đây:

- So sánh phát thải khí CO₂ từ các nhà máy sản xuất khác nhau:

- So sánh hiệu quả sinh thái của các sản phẩm khác nhau;

- So sánh đánh giá tác động của vòng đời của các đơn vị chức năng khác nhau;

- So sánh tiêu thụ điện năng do các đơn vị sản xuất khác nhau tiêu thụ.

Khi thu thập và cung cấp các dữ liệu để nhằm so sánh, điều quan trọng là xem xét không chỉ áp dụng sát sườn, mà cũng còn là mọi quyết định được khái quát hóa và lặp lại được khi thu thập cùng dữ liệu hoặc dữ liệu tương tự cho hệ thống khác để so sánh.

Một trong những mục tiêu của thu thập dữ liệu có thể là để tiến hành các nghiên cứu so sánh, như sau đây:

a) So sánh của một hệ thống tại hai hoặc nhiều hơn các quãng thời gian khác nhau;

b) So sánh hiệu ứng của những thay đổi trong các hệ thống, lĩnh vực và dòng sản phẩm;

c) So sánh của các ranh giới vận hành và tổ chức khác nhau trong nội bộ hoặc ở bên ngoài.

5  Nguyên lý để tạo ra và cung cấp thông tin môi trường định lượng

5.1 Khái quát

Những nguyên lý này là căn bản để đảm bảo rằng thông tin môi trường định lượng đưa ra một sự tính toán đúng sự thực và hợp lý và được dùng như là hướng dẫn cho các quyết định liên quan với tiêu chuẩn này.

5.2 Sự phù hợp

Đảm bảo rằng các nguồn dữ liệu được chọn, ranh giới của hệ thống, các phương pháp đo và phương pháp đánh giá đáp ứng những yêu cầu của các bên hữu quan và sự áp dụng.

CHÚ THÍCH: Những yêu cầu này có thể thay đổi đối với các bên hữu quan khác nhau và các áp dụng khác nhau.

5.3 Tính tin cậy

Đưa ra thông tin môi trường định lượng có thật, chính xác và không hiểu sai cho các bên hữu quan.

5.4 Tính nhất quán

Xây dựng các dữ liệu và thông tin môi trường định lượng sử dụng các phương pháp và chỉ số được công nhận và có thể tái lập, thừa nhận những giới hạn toàn vẹn liên quan.

5.5 Có thể so sánh được

Đảm bảo là thông tin môi trường định lượng được tạo ra, được lựa chọn và được cung cấp theo một cách thức nhất quán, với các đơn vị đo thích hợp, do đó cho phép để so sánh.

VÍ DỤ: So sánh kết quả hoạt động môi trường của một tổ chức qua thời gian, so sánh kết quả hoạt động môi trường của các tổ chức khác nhau.

5.6 Minh bạch

Thực hiện các quá trình, quy trình, phương pháp, nguồn dữ liệu và các giả thiết để cung cấp và tạo ra thông tin định lượng có sẵn cho tất cả các bên hữu quan.

CHÚ THÍCH: Điều này nhằm đảm bảo sự diễn giải đúng đắn của các kết quả và để tạo ra các lý do rõ ràng cho mọi phép ngoại suy, đơn giản hóa hoặc lập mô hình được thực hiện, có tính đến tính bí mật của thông tin, nếu có yêu cầu, thêm vào đó, mọi sự không chắc chắn hoặc không đảm bảo là được phát hiện ra.

5.7 Hoàn thiện

Phản ánh tất cả thông tin môi trường định lượng cho mục đích sử dụng đã định, theo cách thức mà không cần thêm thông tin tương ứng nào khác.

5.8 Chính xác

Giảm thiểu độ không đảm bảo càng nhiều càng tốt và loại bỏ các xu hướng phóng đại hoặc sai lệch.

5.9 Thích hợp

Làm cho thông tin môi trường định lượng phù hợp và hoàn toàn có thể hiểu được cho các bên hữu quan, bằng cách sử dụng các định dạng, ngôn ngữ và phương tiện truyền thông đáp ứng những kỳ vọng và nhu cầu của họ.

6  Hướng dẫn

6.1  Khái quát

Các hướng dẫn trong tiêu chuẩn này dựa theo phương pháp luận đã được biết đến là Kế hoạch-Thực hiện-Kiểm tra-Hành động (Plan-Do-Check-Act, PDCA), được minh họa trong Hình 1

CHÚ THÍCH: Các số trong hình là theo các điều và mục trong tiêu chuẩn này

Hình 1 - Hướng dẫn cho thu thập và cung cấp thông tin môi trường định lượng theo phương pháp luận Kế hoạch-Thực hiện-Kiểm tra-Hành động (Plan-Do-Check-Act, PDCA),

Điều nhấn mạnh của hướng dẫn này là nằm ở các nhiệm vụ thuộc Kế hoạch và Thực hiện. Từng nhiệm vụ của Kế hoạch tương ứng với một nhiệm vụ trong Thực hiện. Điều này bao gồm thực hiện các vấn đề cụ thể xuống khắp toàn bộ kế hoạch và thu thập dữ liệu, lên đến việc cung cấp thông tin môi trường định lượng.

Mặc dù quá trình này có thể xuất hiện theo hướng đi thẳng, sự tổng hợp dữ liệu cho toàn hệ thống có thể yêu cầu các bước lặp đi lặp lại trong kế hoạch và thực hiện, như xác định ra các yêu cầu của dữ liệu cơ bản, thay đổi các hệ thống đo, và sử dụng các công cụ phân tích dữ liệu bổ sung. Ngay cả nếu không luôn luôn được thể hiện một cách rõ ràng, việc xử lý dữ liệu cấp hai hoặc dữ liệu khác từ bên ngoài là thuộc hướng dẫn này.

Các hướng dẫn như được mô tả trong Hình 1 hỗ trợ cho xem xét quá trình. Hướng dẫn này phân biệt ra ba giai đoạn (pha) kế tiếp nhau:

- các yêu cầu của mục tiêu;

- triển khai mục tiêu, và

- đáp ứng mục tiêu.

Sự tập trung của hướng dẫn là vào giai đoạn giữa, sự triển khai mục tiêu.Ở pha này, thông tin môi trường định lượng được chuẩn bị và phân phối theo các yêu cầu của mục tiêu. Mục đích của quá trình của hướng dẫn này là đáp ứng các mục tiêu bằng việc thực hiện liên tiếp kế hoạch thu thập thông tin và dữ liệu, liên tiếp thu thập, tập hợp và cung cấp thông tin môi trường định lượng. Mục tiêu là được đáp ứng bằng đi theo quá trình Kế hoạch-Thực hiện-Kiểm tra-Hành động nội bộ của pha này, nếu cần theo hình thức của một sự cải tiến liên tục.

Trong thực hành, hướng dẫn này có thể được tiếp cận từ ba quan điểm, như sau:

a) từ trên xuống, là hướng dẫn được cụ thể hóa để quy định thông tin môi trường định lượng cho một hoặc một số áp dụng xác định, khi đó nó làm cho hướng dẫn đi theo chiều từng bước tăng thêm chi tiết kỹ thuật (xem 6.2, Kế hoạch).

b) từ dưới lên: là hướng dẫn đi theo từng bước để tập hợp như thế nào dữ liệu cơ bản thành thông tin môi trường định lượng được nhằm cho các áp dụng đã cho (xem 6.3, Thực hiện);

c) từ quan điểm của hướng dẫn về kiểm tra và xem xét lại cái gì và như thế nào thông tin môi trường định lượng (xem 6.4, Kiểm tra).

Hướng dẫn này liên quan với việc áp dụng thông tin môi trường định lượng. Việc áp dụng lập ra các yêu cầu và xác định ra sử dụng dự định của thông tin. Hướng dẫn này không bao gồm việc áp dụng.

Trong 6.2 đến 6.5, hướng dẫn được trình bày từ trên xuống, bắt đầu với Kế hoạch. Hướng dẫn bổ sung và ví dụ vế áp dụng hướng dẫn được nêu trong Phụ lục A.

6.2  Kế hoạch

6.2.1 Nhận thức khái niệm toàn hệ thống

Nhận thức khái niệm toàn hệ thống liên quan đến sự hiểu biết về cơ sở để thu thập thông tin môi trường định lượng. Điều này gồm như sau đây:

- mục tiêu của thông tin và sử dụng được dự định;

- đối tượng được cung cấp thông tin;

- những ranh giới của hệ thống;

- các bên hữu quan và cử tọa mục tiêu;

- những yêu cầu đối với chất lượng của thông tin nói chung.

VÍ DỤ: Đối với một báo cáo bền vững chung, sử dụng năng lượng hàng năm cho tất cả các đơn vị sử dụng nhiệt được sưu tầm, từ cửa đến cửa. Sử dụng năng lượng hàng năm có thể được tính vừa theo tổng năng lượng sử dụng hành năm, bằng megajul, và theo các loại năng lượng được mua. Dữ liệu năng lượng sử dụng trong báo cáo bền vững cũng được dùng để truy lần hiệu quả hoạt động theo sau đó. Sử dụng năng lượng hàng năm cóthể được tính toán bằng tổng hợp lại tất cả các đơn vị sử dụng nhiệt. Định dạng công bố yêu cầu tính toán trung bình cho các đơn vị sử dụng nhiệt.

6.2.2 Phân chia các thành phần của hệ thống

Phân chia thành các thành phần của hệ thống có nghĩa là chia đối tượng (được mô tả trong 6.2.1) thành các thành phần có thể quản lý được. Điều này có thể được thực hiện lặp đi lặp lại nhằm đạt đến một mức khi các thông số có thể được lựa chọn.

Phân chia thành các thành phần của hệ thống có thể được thực hiện trên cơ sở các khía cạnh khác nhau, ví dụ:

- các hoạt động, các chức năng và quá trình do hệ thống đó thực hiện;

- các nét đặc trưng về vận hành, công nghệ, thời gian, địa lý hoặc các nét đặc trưng khác của hệ thống;

- những cấu trúc và ranh giới tổ chức, kinh tế hoặc trách nhiệm của hệ thống;

- các tính chất vật lý, ví dụ như biến đổi, vận chuyển, khả năng trở thành hàng hóa;

- các giống loài, hệ sinh thái, các loại phương tiện và vận chuyển vật liệu nội bộ trong phạm vi, vào, ra từ hệ thống, và

- các chỉ số, khía cạnh, đầu vào, đầu ra và hàng hóa của hệ thống.

Khi thực hiện phân chia hệ thống cho một áp dụng so sánh, điều cốt yếu là các thành phần của hệ thống đơn lẻ là có thể so sánh được theo chức năng với các thành phần của hệ thống được dự định để so sánh.

VÍ DỤ: Xác định từng đơn vị sử dụng nhiệt cụ thể và làm rõ ràng các ranh giới hệ thống tương ứng của chúng.

6.2.3 Lựa chọn thông số

Sự lựa chọn các thông số có nghĩa là mô tả các thực thể có thể định lượng được của một thành phần hệ thống mà nó thể hiện dữ liệu được định lượng. Những thông số được chọn là các thông số cần để thực hiện các tính toán và tổng hợp lại.

Các loại thông số khác nhau có thể được chọn từ các đặc tính của hệ thống, ví dụ:

- kỹ thuật: dữ liệu hoạt động, dữ liệu sản xuất, dữ liệu địa lý, dữ liệu năng lượng và dữ liệu phát thải;

- sinh thái học: dữ liệu đa dạng sinh học, dữ liệu sinh cảnh, dữ liệu dinh dưỡng và dữ liệu sinh học;

- kinh tế-xã hội: dữ liệu dân số, dữ liệu sức khỏe, dữ liệu tình trạng phát triển và dữ liệu kinh tế;

- các yếu tố khác.

Khi lựa chọn các thông số để áp dụng so sánh, điều chủ yếu là mức ý nghĩa môi trường của từng thông số có thể so sánh được với mức ý nghĩa môi trường của các thông số của bất kỳ hệ thống nào dự định để so sánh.

VÍ DỤ: Khi xem xét sổ sách, người ta phát hiện năng lượng mua chủ yếu là điện năng và khí thiên nhiên cho tất cả các đơn vị sử dụng nhiệt. Vì thế, quyết định được đưa ra để thu thập dữ liệu cho cả hai thông số: điện và khí thiên nhiên.

6.2.4 Mô tả dữ liệu cơ bản

Định rõ dữ liệu cơ bản có nghĩa là mô tả các dữ liệu cần để định lượng từng thông số được chọn như được mô tả trong 6.2.3. Điều này bao gồm như sau đây:

- dữ liệu cơ bản nào là cần để có được giá trị định lượng cho thông số:

- dữ liệu cơ bản được chuyển đổi như thế nào thành giá trị định lượng cho thông số;

- phạm vi độ chính xác và tính đại diện thống kê.

Dữ liệu cơ bản được xác định nhằm đáp ứng các yêu cầu chất lượng và số lượng của các mục tiêu của thông tin được dự định. Điều này cũng bao gồm sự lựa chọn các hướng dẫn thống kê hoặc con số thích hợp cho phép phân tích và tổng hợp sau đó thành các dữ liệu có ích.

Dữ liệu cơ bản phụ thuộc vào đối tượng nào, tính chất nào và mức độ chính xác nào được dự định. Khi xác định dữ liệu cơ bản để áp dụng so sánh, điều quan trọng là mọi dữ liệu cơ bản có thể so sánh được xác định tương đương nhau cho mọi hệ thống dự định để so sánh.

VÍ DỤ: Dữ liệu cơ bản cần là dữ liệu tiêu thụ điện năng. Dữ liệu tiêu thụ điện năng từ các quãng thời gian khác nhau được gộp lại thành giá trị tiêu thụ của toàn năm. Do có sự dao động cao trong tiêu thụ điện năng, cần sử dụng tần suất lấy mẫu có xác suất cao nhất

6.2.5 Xác định các phương pháp đo

Sự xác định các phương pháp đo liên quan đến cách thức để có các dữ liệu cơ bản với mức độ chính xác và tính đại diện thống kê được yêu cầu, như được mô tả trong 6.2.4.

Phương pháp đo phụ thuộc vào đối tượng mà từ đó dữ liệu được thu thập, vào dữ liệu tính chất có liên hệ với dữ liệu được thu thập, và vào mức độ chính xác được yêu cầu của dữ liệu cơ bản. Phương pháp đo cần phải phù hợp về sự xác định của dữ liệu cơ bản. Các phương pháp có thể được lựa chọn dựa trên các tiêu chuẩn sẵn có, tài liệu tham khảo và/hoặc tư vấn của chuyên gia.

Khi xác định các phương pháp đo cho ứng dụng so sánh, điều quan trọng là những phép đo này cho ra những kết quả có thể so sánh được cho các hệ thống được dự định để so sánh.

Một phần của sự xác định phương pháp đo là đảm bảo chất lượng dữ liệu đi kèm với phương pháp đo, ví dụ như xác lập đường nền, hiệu chuẩn hoặc kiểm định thiết bị hoặc hệ thống đo và kiểm tra xác nhận dữ liệu được thu thập.

VÍ DỤ: Xác định các điểm đo khi các công tơ điện cần được lắp đặt tại từng đơn vị sử dụng nhiệt. Đồng hồ đo có thể được lắp với một chức năng ghi lại được kết nối với một cơ sở dữ liệu để ghi dữ liệu.

6.2.6 Các nguồn dữ liệu sơ cấp và thứ cấp

Sự thu thập dữ liệu cụ thể cho một nhiệm vụ sát sườn là được nói đến như là nguồn dữ liệu sơ cấp (cấp một). Dữ liệu được thu thập cho nhiệm vụ khác, nhưng nó lại dùng được cho nhiệm vụ sát sườn, được nói đến như là nguồn dữ liệu thứ cấp (cấp hai).

Nguồn dữ liệu cấp một có thể được thu thập, ví dụ, bằng số đọc của các đồng hồ đo và các biểu đồ, thu thập các hóa đơn chứng từ điện năng và nguyên liệu, thu thập các mẫu phòng thí nghiệm/thực hiện phép phân tích phòng thí nghiệm hoặc bằng các mô hình tính toán sản xuất/vận hành. Nguồn dữ liệu cấp hai có thể được thu thập bằng tài liệu tham khảo và cơ sở dữ liệu hoặc bằng sự tư vấn của các chuyên gia.

Đối với dữ liệu cấp hai, câu hỏi chủ yếu là chọn dữ liệu nào mà nó đủ đại diện cho mục đích sử dụng được dự định. Đối với nguồn dữ liệu cấp hai, có thể cần có đánh giá tính tin cậy của nguồn dữ liệu, tính thích hợp của dữ liệu và tính đầy đủ của dữ liệu cho mục đích đó.

VÍ DỤ 1: Ví dụ về chọn nguồn dữ liệu cấp hai là tiêu thụ nhiên liệu mà có thể được dẫn xuất ra từ tài liệu tham khảo cung cấp cho dữ liệu về ước tính kỹ thuật của tiêu thụ nhiên liệu ở các mức hiệu quả khác nhau đối với loại hình công nghệ đó.

Đối với dữ liệu cấp một, có một vài thông số chủ chốt phụ thuộc vào dữ liệu để thu thập, như sau đây:

- sự lựa chọn phương pháp luận;

- địa điểm để đo;

- sự lựa chọn thực thể để lấy mẫu;

- tần suất lấy mẫu.

VÍ DỤ 2: Ví dụ về chọn nguồn dữ liệu cấp một là tiêu thụ nhiên liệu mà có thể dẫn xuất ra từ dữ liệu kinh tế cho nhiên liệu - các hóa đơn hoặc từ các phép đo dòng nhiên liệu.

6.3  Thực hiện

6.3.1 Lập ra các phương pháp đo

Phương pháp đo được lập ra theo Kế hoạch trong 6.2.5. Đôi khi phương tiện đo cần thiết và dùng hàng ngày là đã có sẵn và chỉ cần được xác định. Trong một vài trường hợp, có thể cần thực hiện việc làm cho các hệ thống đo hiện có phù hợp.

Ước tính mức ý nghĩa của mọi lệch hướng của Kế hoạch, và nếu cần thìsử dụng các giá trị hiệu chỉnh hoặc lập ra sự hiệu chỉnh hàng ngày.

VÍ DỤ 1: Đồng hồ ghi điện năng tần số cao được lắp đặt trên một dây cáp chỉ cấp điện cho đơn vị sản xuất được nghiên cứu. Dữ liệu ghi được lưu giữ trong cơ sở dữ liệu, với mức tiêu thụ điện ghi được của từng nửa giây, từng giá trị đo được cung cấp với một dữ liệu và thời gian kèm theo.

VÍ DỤ 2: Một dụng cụ đo đo một tác nhân ô nhiễm cần được di chuyển một khoảng cách nhất định đến phía dưới vị trí được dự định. Kết quả là, đầu đo đo được nồng độ thấp hơn mức chất ô nhiễm được dự định do sự phaloãng. Giá trị hiệu chỉnh được đưa vào để chuyển đổi nồng độ đo được thành nồng độ thực tại điểm đo được dự định.

6.3.2 Thu thập dữ liệu cơ bản

Dữ liệu cơ bản được thu thập theo phương pháp đo. Các nhiễu loạn trong phép đo và ước lượng của mức ý nghĩa của những nhiễu loạn này được thể hiện theo độ không đảm bảo đo.

VÍ DỤ: Các giá trị lấy mẫu của tiêu thụ điện tức thời được lưu giữ trong cơ sở dữ liệu. Tiêu thụ điện tổng cộng được tính toán bằng tích phân các giá trịlấy mẫu qua quãng thời gian của một năm.

6.3.3 Hợp nhất các thông số

Các thông số được hợp nhất theo Kế hoạch, như được mô tả trong 6.2.3. Nếu xử lý dữ liệu khác với Kế hoạch, thì sai lệch được giải thích cùng với ước lượng, đánh giá hoặc phân tích mức ý nghĩa của nó. Mức ý nghĩa được ước lượng lặp đi lặp lại, bắt đầu với một phép phân tích định lượng mà sau đó có thể một phép phân tích thống kê kỹ về độ không đảm bảo.

VÍ DỤ 1: Dự định lấy dữ liệu tiêu thụ điện năng của tháng trước đây, nhưng phép đo trong tháng trước đây là bị sai lỗi, cho nên được quyết định là sử dụng dữ liệu đo của năm trước đây cho cùng tháng làm nguồn dữ liệu. Một ước lượng sai số được thực hiện dựa trên những thay đổi của khối lượng sản xuất và các thông số ảnh hưởng khác, ví dụ nhiệt độ bên ngoài. Mức ý nghĩa của sai số này được coi là phù hợp. Vì vậy, giá trị hiệu chỉnh bằng cộng hoặc trừ phần trăm nào đó được áp dụng.

VÍ DỤ 2: Chuyển đổi mét khối thành mét khối chuẩn.

6.3.4 Tổng hợp thành phần của hệ thống

Các thành phần của hệ thống được tổng hợp lại theo Kế hoạch, được mô tả trong 6.3.2. Để tổng hợp các thành phần của hệ thống, các thông số được hợp nhất như được mô tả trong 6.3.3 là có liên quan với các thông số của từng thành phần của hệ thống, như được mô tả trong 6.2.2.

Những thông số được chọn theo 6.2.3 mà có các nguồn gốc khác nhau có thể không có mối quan hệ được xác định với từng thông số khác. Sự tổng hợp nhằm vào xác định mối quan hệ này để mô tả rõ ràng thành phần hệ thống thu được. Mối quan hệ giữa các thông số có thể được thiết lập trên cơ sở của các mối quan hệ cơ học hoặc mối quan hệ vật lý hoặc hóa học khác, sự đồng hóa của thời gian, hợp lý hoặc mối quan hệ nhân quả tương ứng.

Nếu có các sai lệch so với Kế hoạch, ví dụ như thiếu các dữ liệu về thành phần hệ thống, thì ước tính mức ý nghĩa và thực hiện các biện pháp tương ứng. Ví dụ về các biện pháp tương ứng có thể là để chấp nhận thiếu hoặc để thực hiện một ước lượng gần đúng, cả hai được kèm theo một số đo độ không đảm bảo.

VÍ DỤ: Báo cáo về sử dụng năng lượng trong một năm cho một đơn vị sử dụng nhiệt. Dòng vào của khí thiên nhiên được đo thông qua dữ liệu trong đơn hàng. Tiêu thụ điện được đo bằng công tơ điện được lắp tại đơn vị sử dụng nhiệt đó. Có hai dữ liệu được đo khác nhau được tổng hợp thành thành phần hệ thống của một năm vận hành về mặt tiêu thụ điện năng cho năm đó và tiêu thụ khí thiên nhiên cho cùng năm.

6.3.5 Tổng hợp toàn bộ hệ thống

Toàn hệ thống được tổng hợp theo các mục tiêu, như được mô tả trong 6.2.1. Các thành phần hệ thống được tổng hợp theo loại tổng hợp thích hợp.

Nếu có các sai lệch so với Kế hoạch, ví dụ như thiếu các dữ liệu về thành phần hệ thống, thì ước tính mức ý nghĩa và thực hiện các biện pháp tương ứng. Ví dụ về các biện pháp tương ứng có thể là để chấp nhận thiếu hoặc để thực hiện một ước lượng gần đúng, cả hai được kèm theo một số đo độ không đảm bảo. Phụ thuộc vào độ lớn của mức ý nghĩa, các biện pháp tương ứng có thể là chưa đủ. Thay vào đó kế hoạch phải được hiệu chỉnh cho phù hợp với các yếu tố thực tế.

VÍ DỤ: Sử dụng năng lượng hàng năm cho tất cả các đơn vị sử dụng nhiệt được tổng hợp bằng tổng hợp điện năng và tổng hợp khí thiên nhiên, từ đó sử dụng năng lượng hàng năm được dẫn xuất ra. Trung bình hàng năm này được thể hiện cả về mặt tiêu thụ điện năng và cả tiêu thụ khí thiên nhiên tách rời, và về mặt sử dụng năng lượng tổng cộng tính theo megajul.

6.4  Kiểm tra

Mục đích của các cuộc xem xét lại là để đảm bảo Kế hoạch và Thực hiện đi theo cùng cách tiếp cận và phương pháp luận cho từng điều kiện của các điều kiện khác nhau được so sánh, có thể được thực hiện tại từng nhiệm vụ, hoặc có thể bao hàm một số nhiệm vụ thông qua quá trình công việc. Xem xét lại như vậy đề cập đến lập kế hoạch (xem 6.2, Kế hoạch) và thu thập, xử lý và cung cấp dữ liệu (xem 6.3, Thực hiện) cũng như quan trắc, so sánh và đánh giá (xem 6.4, Kiểm tra).

Xem xét lại của giai đoạn kế hoạch có thể kiểm tra xem các quy định là đúng về mặt áp dụng hay không. Xem xét lại của thu thập, xử lý và cung cấp dữ liệu có thể kiểm tra xem các quy định được xác định ra trong kế hoạch đã được thực hiện theo hay không.

Nếu xem xét lại cho ra một kết luận là thu thập và cung cấp thông tin được thực hiện phù hợp với các quy định, thì lúc đó thông tin môi trường định lượng có thể được đưa ra theo mục tiêu. Ngược lại, cần đến việc lập kế hoạch mới.

Mọi sự tuân thủ theo đảm bảo chất lượng có thể hỗ trợ cho sự xem xét lại toàn bộ quá trình thu thập và cung cấp của thông tin môi trường định lượng. Những cải tiến được xác định và được áp dụng là cả của các cải tiến của phương pháp và quá trình và cả của thông tin và dữ liệu như là kết quả từ các lần lặp đi lặp lại.

6.5  Hành động

Dựa trên kết quả của Kiểm tra, hành động cần thiết được thực thi để cải tiến liên tục quá trình thu thập và cung cấp.

Phụ lục A

(Tham khảo)

Các hướng dẫn, ví dụ bổ sung và các nghiên cứu tình huống

A.1  Ví dụ minh họa về áp dụng hướng dẫn này

A1.1 Ví dụ về triển khai mục tiêu trong 6.2 và 6.3

Điều mục này cung cấp các ví dụ minh họa chung cho các giai đoạn khác nhau của việc triển khai các mục tiêu theo cơ cấu được trình bày trong Điều 6. Các ví dụ được nhóm thành đôi Kế hoạch-Thực hiện ở cùng cấp độ chiều thẳng đứng, như được trình bày trong khuôn khổ Hình 1. Điều này có nghĩa là các ví dụ trong 6.2.1 và 6.3.5 lập thành cặp đôi đầu tiên, các ví dụ trong 6.2.2 và 6.3.4 lập thành cặp đôi thứ hai., v.v. với cặp đôi cuối cùng là 6.2.5 và 6.3.1. Phần lời đưa ra ví dụ về loại hoạt động thông tin nào được lập kế hoạch và được thực hiện ở từng cấp độ.

A1.2 Nhận thức khái niệm toàn hệ thống (xem 6.2.1) và tổng hợp toàn hệ thống (xem 6.3.5)

A1.2.1 Mục này cho ví dụ về các khía cạnh để cân nhắc xem xét khi thực hiện nhận thức khái niệm toàn hệ thống để thu thập và cung cấp thông tin định lượng về nó, cũng như các ví dụ về các khía cạnh để cân nhắc xem xét khi tổng hợp cuối cùng toàn hệ thống để đưa ra thông tin định lượng về nó.

A.1.2.2Ví dụ về cử tọa mục tiêu của thông tin là như sau đây:

- cơ quan có thẩm quyền;

- khách hàng;

- điều phối viên môi trường;

- người xem xét lại của bên thứ ba;

- người thiết kế sản phẩm

A.1.2.3 Ví dụ về sử dụng được dự định của thông tin là như sau đây:

- báo cáo hoặc quyết định nội bộ;

- báo cáo cho cơ quan có thẩm quyền;

- công bố thị trường

- phát triển kiến thức.

A1.2.4Ví dụ về đối tượng mà thông tin được cung cấp là như sau đây:

- các tính chất định lượng của một hệ thống hoặc quá trình, như đơn vị sản xuất hoặc vòng đời sản phẩm;

- các tính chất định lượng của các loài cụ thể trong một hệ sinh thái;

- lượng hoặc dòng của chất, như là các đầu vào và đầu ra;

- các tính chất định lượng của một tổ chức;

- quá trình trung bình của ngành;

- các mô hình đa phương tiện để đánh giá tác động;

- các đơn vị chức năng hoặc giá trị;

- giá thành;

- hiệu quả sinh thái;

- sản phẩm hoặc dịch vụ;

- dữ liệu thời gian, ngành và theo địa lý được tính trung bình.

A.1.2.5Ví dụ về ranh giới của hệ thống là như sau:

- đơn vị tổ chức;

- địa điểm sản xuất

- quá trình sản xuất;

- vòng đời sản phẩm;

- vòng đời sản phẩm, từ lúc bắt đầu cho đến kết thúc, và

- ống nước thải.

A.1.2.6Ví dụ về các yêu cầu định lượng đặc thù là như sau đây:

- mô tả và định lượng một hệ thống:

- định lượng và vị trí của các điểm nóng và các khía cạnh có ý nghĩa;

- định lượng của tổng phát thải CO₂ cho một tổ chức;

- định lượng của quá trình trung bình của ngành, trong đó có quy định kỹ thuật của các đầu vào và đầu ra có ý nghĩa;

- định lượng của các khối lượng khác nhau theo dữ liệu quá trình riêng rẽ từ các đơn vị sản xuất khác nhau khi tạo thành một trung bình sản xuất theo ngành mới;

- định lượng của thống kê vòng đời sản phẩm từ lúc bắt đầu đến lúc thải bỏ kể cả lưu đồ dòng của vòng đời sản phẩm từ lúc bắt đầu đến lúc thải bỏ cùng với dữ liệu đặc thù theo địa điểm cho tất cả các quá trình tạo thành;

- so sánh các hệ thống khác nhau:

- đưa ra thông tin so sánh định lượng về hệ thống A và hệ thống B;

- định lượng quá trình kết quả hoạt động môi trường của quá trình A tốt bao nhiêu hoặc xấu bao nhiêu trong so sánh với quá trình B;

- đưa ra thông tin định lượng về bao nhiêu loài được tìm thấy trong một hệ sinh thái được nghiên cứu trong một giai đoạn cụ thể;

- đưa ra sự định lượng của phát thải, của dòng, của trạng thái của mọi chất lượng khác.

A.1.2.7 Ví dụ về các yêu cầu đối với chất lượng chung của thông tin là như sau đây:

- các yêu cầu về tính tin cậy;

- các yêu cầu xem xét lại;

- các nhu cầu lập thành bộ tài liệu;

- độ chính xác của con số;

- dữ liệu mới có cần được thu thập từ các phép đo vật lý hay không hoặc dữ liệu chung có thể được sử dụng hay không;

A.1.2.8Ví dụ về các tổng hợp dẫn đến một kết quả định lượng là như sau đây:

- trung bình theo thời gian: dữ liệu về một quá trình từ các quãng thời gian khác nhau được tổng hợp thành trung bình qua một quãng thời gian chung hơn;

- trung bình theo loại sản phẩm: hàm lượng vật liệu của các sản phẩm khác nhau nhưng tương tự nhau được tổng hợp thành hàm lượng vật liệu trung bình cho một loại sản phẩm chung.

A.1.2.9Ví dụ về các tổng hợp dẫn đến một kết quả theo loại là như sau đây:

- dựa trên so sánh định lượng, kết quả là sự ưu tiên định lượng ấn định cho hệ thống nào là tốt hơn;

- dựa trên so sánh định lượng, kết quả được ưu tiên xếp hạng của các khía cạnh môi trường khác nhau.

A.1.2.10Ví dụ về các tổng hợp mô hình hệ thống định lượng là như sau:

- tổng hợp kết hợp, khi dữ liệu được tính trung bình theo thời gian và theo lĩnh vực ngành, và kiểm kê vòng đời được dựa trên dữ liệu được tính trung bình theo thời gian, theo lĩnh vực ngành và có tính địa lý, được dùng để lập mô hình một hệ thống toàn bộ;

- tổng hợp một hệ sinh thái đầy đủ, có thể cần thiết để kết hợp các mô hình khác nhau của các môi trường khác nhau, như không khí, nước và đất thành một mô hình nhiều thành phần môi trường kết hợp;

- định lượng tính hiệu quả sinh thái của sản phẩm hoặc dịch vụ, giá trị định lượng của giá trị chức năng của sản phẩm hoặc dịch vụ được phân chia với một định lượng của chi phí môi trường bên ngoài của cùng sản phẩm hoặc hệ thống.

A.1.2.11 Ví dụ về mô hình hệ thống mới (một vài hệ thống liên quan lẫn nhau được tổng hợp thành một hệ thống mới) là như sau:

- kiểm kê vòng đời: các quá trình khác nhau được liên kết thông qua đầu vào và đầu ra của chúng thành một quá trình được tổng hợp lớn hơn;

- mô hình nhiều thành phần môi trường: các mô hình môi trường hệ sinh thái khác nhau về thành phần được liên kết lại thành một mô hình nhiều thành phần kết hợp;

- trung bình theo lĩnh vực ngành: dữ liệu từ các quá trình khác nhau được tổng hợp trong phạm vi cùng ngành thành trung bình cho các quá trình thuộc phạm vi ngành đó;

- cục, ban, công ty, v.v. được kết tạp thành một mô hình tổ chức.

A.1.2.12 Mọi sự kết hợp của A.1.2.1 đếnA.1.2.11 là có thể.

A.1.2.13So sánh, bằng phép trừ hoặc tỷ số, như là:

- thay đổi hệ sinh thái: trạng thái của hệ sinh thái được so sánh tại hai quãng thời gian khác nhau bằng phép trừ;

- hiệu quả hệ sinh thái: các giá trị thu được bởi một hệ sinh thái được so sánh với các chi phí bên ngoài gây ra do cùng hệ.

A.1.3 Phân chia các thành phần hệ thống (xem 6.2.2) và tổng hợp các thành phần hệ thống (xem 6.3.4)

Mục này cho ví dụ về các khía cạnh để xem xét khi phân chia sự thu thập dữ liệu thành các nhiệm vụ nhỏ hơn có thể quản lý được, và khi kết hợp các hạng mục dữ liệu được thu thập thành các thành phần hệ thống để tổng hợp.

Ví dụ liên quan đến phân chia các thành phần là như sau:

- tạo ra một mô hình thích hợp của đầu vào và đầu ra cho một đơn vị sản xuất, dữ liệu về mua nguyên liệu khác nhau,hóa đơn điện năng, hóa đơn quản lý chất thải và dữ liệu sản xuất cần để được kết hợp với dữ liệu phòng thí nghiệm về phát thải thải ra và dữ liệu bán hàng.

- tạo ra dấu vết cacbon thích hợp của mô hình sản phẩm từ lúc bắt đầu cho đến cửa, các phát thải khí cacbon đioxit và tương đương cacbon đioxit từ từng quá trình suốt toàn chuỗi cung ứng cần để được liên kết thành một chuỗi mà cùng tạo nên hệ thống thu được.

A.1.4 Lựa chọn thông số (xem 6.2.3) và hợp nhất thông số (xem 6.3.3)

Mục này cho ví dụ về các khía cạnh để xem xét khi lựa chọn các thông số để thu thập dữ liệu về từng thành phần hệ thống, cũng như hợp nhất như thế nào dữ liệu thu thập được thành các thông số được định lượng của thành phần hệ thống.

Dữ liệu cơ bản bắt nguồn từ các nguồn dữ liệu khác nhau. Một số được thu thập như là dữ liệu và đơn vị định lượng, ví dụ như lượng của một phát thải cụ thể hoặc lượng của tất cả đầu vào và đầu ra củamột quá trình sản xuất, trong khi đó các dữ liệu khác đi đến ở dạng mà cần được hợp nhất để trở nên có nghĩa và phù hợp. Ví dụ của loại dữ liệu này là các hóa đơn thanh toán điện năng mà cần được diễn đạt lại làm dòng đầu vào của điện năng, bộ ghi dữ liệu phép đo thô cần được chuyển đổi thành dữ liệu bằng số, và các dữ liệu được hình thành nên từ kết hợp các nguồn tài liệu tham khảo và các cơ sở dữ liệu khác nhau.

Giải thích này có thể ở hình thức của tham khảo theo các phương pháp tiêu chuẩn. Phương pháp luận được dùng có thể đưa vào sự kết hợp của một số kết quả đo, hoặc sự lựa chọn chỉ một phần của dữ liệu thu thập được, nhằm thu được thông số được dự định. Ví dụ của điều này là việc sử dụng dữ liệu trung bình và loại bỏ dữ liệu rơi ra ngoài phạm vi giá trị được quy định.

a) Ví dụ về sự lựa chọn các thông số là như sau đây:

- khi xác định các thông số có ý nghĩa về môi trường cho một loại của các sản phẩm, như đưa chất thải hạt nhân và khí thải CO₂ vào trong kiểm kê của một nhà máy thủy điện, để thực hiện so sánh được kết quả định lượng với các cách thức khác tạo ra năng lượng điện.

- chỉ có các phát thải khí nhà kính là thích hợp khi áp dụng liên quan đến GHG hoặc dấu vết các bon, trong khi một tập hợp đầy đủ khí thải là thích hợp để tiến hành LCA hoặc lập báo cáo phát thải.

- tổng lượng chất thải nguy hại thích hợp cho các báo cáo chính thức được so sánh với tổng lượng chìcủa dầu thải;

- tổng lượng kim loại nặng được sử dụng trong một thiết bị được so sánh với tổng lượng của cađimi;

- tổng lượng chất thải xây dựng và phá dỡ vượt quá lượng các vật liệu xây dựng.

b) Ví dụ về hợp nhất là như sau đây:

- một số ước lượng định lượng có thể lựa chọn về khí thải từ một loại lò nung cụ thể: ấn định xác suất khác nhau hoặc các trọng số thích hợp cho từng ước lượng và tạo ra trung bình trọng số làm dữ liệu định lượng cho khí thải;

- một số mô hình hệ thống định lượng có thể lựa chọn mô tả sử dụng nguồn tài nguyên, phát sinh khí thải, chất thải và sản xuất từ một loại của quá trình công nghiệp: ấn định xác suất khác nhau hoặc trọng số thích hợp cho từng môhình hệ thống, và cũng có thể cho các dữ liệu đầu vào và đầu ra và tạo ra một mô hình hệ thống mới dựa trên trung bình trọng số phức hợp của dữ liệu cơ bản.

- một số báo cáo đếm số lượng của chim từ một khu vực địa lý cụ thể: ấn định các trọng số khác nhau liên quan theo tình huống, địa điểm và thời gian cho từng báo cáo đếm số lượng của chim và tạo ra một dữ liệu định lượng kết hợp dựa trên trung bình trọng số, có tính đến đếm trùng lặp trong khu vực địa lý và các mức hoạt động khác nhau trong thời gian ban ngày và ban đêm.

c) Ví dụ về các khía cạnh được chi tiết để xem xét trong quá trình hợp nhất là như sau đây:

- các tính toán dựa trên dữ liệu hoạt động được nhân với các hệ số khí thải hoặc hệ số loại bỏ, đó là:

- sử dụng các mô hình;

- mối tương quan đặc thù theo phương tiện, và

- phương pháp cân bằng vật chất;

- phép đo, hoặc là

- liên tục, hoặc

- ngắt quãng;

- kết hợp của phép đo và tính toán.

A.1.5 Xác định ra dữ liệu cơ bản (xem, 6.2.4) và thu thập dữ liệu cơ bản (xem 6.3.2)

Mục này đưa ra ví dụ về các khía cạnh để xem xét khi xác định và thu thập dữ liệu cơ bản, vừa cả dữ liệu cơ bản đơn lẻ và cả dữ liệu tạo thành từ một vài dữ liệu có liên quan lẫn nhau như dữ liệu về các đơn vị sản xuất.

Bảng A.1 - Ví dụ về thu thập dữ liệu giá trị đơn

Bảng A.2 - Ví dụ về dữ liệu theo quy cách

Bảng A.3 - Ví dụ về dữ liệu công nghệ

Bảng A.4 - Ví dụ về dữ liệu sinh thái học

Bảng A.5 - Ví dụ về dữ liệu kinh tế - xã hội

Ví dụ về sai lệch so với kế hoạch có thể xẩy ra khi tiến hành thu thập dữ liệu cơ bản là như sau đây:

- bộ ghi dữ liệu tự động có thể sai hỏng, tạo ra một phần của các dãy thời gian bị mất;

- các phương tiện đo có thể bị nghiêng, do đó giá trị có thể bị sai số:

- dữ liệu kinh tế gắn với thời gian, như ngày giao hàng, biên lai trả tiền, có thể không đồng bộ với thời gian vật lý;

- có thể khó để diễn giải tính đại diện của dữ liệu từ cơ sở dữ liệu kiểm kê vòng đời, một phần là do sự phức tạp của dữ liệu và một phần do chất lượng của bộ tài liệu của dữ liệu.

- có thể khó để diễn giải tính đại diện và độ đúng của dữ liệu được tạo ra bằng các mô hình tính toán và phần mềm máy tính, một phần là do tính phức tạp và lập tài liệu của mô hình tính toán và mã phần mềm, một phần do mức chính xác của các thông số đầu vào mô hình và phần mềm đó;

- chuyên gia tư vấn có thể cung cấp dữ liệu cơ bản tiêu biểu và sai lệch tiêu biểu, nhưng dữ liệu có thể không phản ánh tình huống thực tế;

- quá trình thu thập không theo độ chính xác được quy định hoặc các yêu cầu thống kê.

A.1.6 Xác định các phương pháp đo (xem 6.2.5) và lập phương pháp đo (xem 6.3.1)

a) Kiểm kê môi trường của một nhà máy chế tạo: Xác định ra tiêu thụ điện cho một đơn vị sản phẩm, dữ liệu định lượng cho tiêu thụ điện của một máy chế tạo có liên quan với số các đơn vị được sản xuất ra trong cùng quãng thời gian mà tiêu thụ điện được đo. Cũng như vậy áp dụng cho tất cả dữ liệu vềnguồn tài nguyên, về phát thải và dữ liệu chất thải. Tất cả dữ liệu định lượng đều được gắn kết trên cơ sở đồng bộ theo thời gian hoặc các mối liên hệ vật lý.

b) Kiểm kê môi trường của một đơn vị tổ chức: Nguyên lý để tiến hành một kiểm kê môi trường của một tổ chức là khác với kiểm kê môi trường của một xí nghiệp chế tạo bởi tầm quan trọng của các nguyên nhân kinh tế và tổ chức chứ không phải là các nguyên nhân vật lý.

c) Dữ liệu quá trình để sử dụng trong nghiên cứu đánh giá vòng đời: Chuẩn hóa tất cả dữ liệu đầu vào và đầu ra theo một đơn vị của một sản phẩm được quá trình đó cung cấp. Nếu tất cả hoặc một số củadữ liệu đầu vào và đầu ra có quan hệ với sản xuất của các sản phẩm khác, phân bổ dữ liệu đầu vào và đầu ra theo quy tắc phân bổ được quy định.

d) Hệ sinh thái: Mô tả về dữ liệu đo được sử dụng như thế nào để mô tả chịu tải, tăng nồng độ và tính nhạy cảm môi trường của một hệ sinh thái;

e) Kết quả hoạt động môi trường của vòng đời trên lượng sản xuất hàng năm của năm 2007;

f) Vết cácbon của các sản phẩm trong lĩnh vực kinh doanh 2008;

g) Kết quả hoạt động môi trường trên các loại tác động được lựa chọn từ một sản phẩm hoặc chức năng cụ thể.

A.2  Nghiên cứu tình huống với các ví dụ hoàn chỉnh

Thông tin môi trường định lượng có thể được truyền đạt thông qua một số loại báo cáo có các tiếp cận phân tán trong quá trình xem xét các khíacạnh, như các ranh giới hệ thống, nguồn dữ liệu, sử dụng được dự định của thông tin môi trường định lượng hoặc tập hợp dữ liệu và quá trình tính toán. Để đưa ra một số ví dụ, chúng ta có thể xem xét ba loại báo cáo chính. Những loại này là những báo cáo hợp nhất, các báo cáo được tiêu chuẩn hóa, và các báo cáo không theo thể thức.

Bảng A.6 chỉ ra các nét đặc trưng chính của từng loại báo cáo về các khía cạnh được đề cập.

Bảng A.7 đưa ra một ví dụ chung.

Bảng A.6 - Các nét đặc trưng chính của các loại báo cáo

Xem xét các đặc tính được gợi ý trong Bảng A.6 và A.7, một số ví dụ thực hành đã được lựa chọn khi các nghiên cứu tình huống đề cập được hết các loại quá trình khác nhau. Những ví dụ này cố gắng để minh họa những khác thường của từng quá trình khi thu thập, tính toán và trao đổi thông tin môi trường định lượng.

Các nghiên cứu tình huống được trình bày trong Điều A.3 đi theo cấu trúc được nêu ở dưới đây:

- loại báo cáo

- các điểm đặc trưng của dữ liệu;

- các nguồn dữ liệu;

- các trách nhiệm và nhiệm vụ trong quá trình;

- kết quả của quá trình;

- các ý kiến nhận xét.

Bảng A.7 - Các ví dụ chung

A.3  Nghiên cứu tình huống: các nguồn dữ liệu cho thông tin môi trường định lượng trong ngành xây dựng

Các ví dụ sau đây chỉ ra cách thức để thu thập thông tin môi trường định lượng trong ngành xây dựng trong hai bối cảnh khác nhau: một công trường đơn lẻ (trong Bảng A.8) và toàn công ty (trong Bảng A.9). Những ví dụ này có thể đi theo cùng khuôn mẫu và đụng chạm với các vấn đề chung, nhưng để cung cấp một bức tranh hoàn chỉnh hơn cho tình huống này, hai ví dụ trong các bối cảnh khác nhau với các vấn đề khác nhau được đưa ra.

Bảng A.8 - Các nguồn dữ liệu cho thông tin môi trường định lượ-ng trong ngành xây dựng:Công trường đơn lẻ

Bảng A.9 - Ngành xây dựng: Toàn công ty

A.4  Ví dụ được giới hạn/đơn giản hóa về áp dụng hệ thống hạch toán môi trường

Ví dụ trong Bảng A.10 cho biết một ví dụ được đơn giản hóa về áp dụng hệ thống hạch toán môi trường tại một công ty điện năng và sưởi ấm, sử dụng các công cụ phần mềm tập hợp và hạch toán cơ sở dữ liệu. Các con số và cả các hệ số không phải là số thực.

Bảng A.10 -Ví dụ được đơn giản hóa về áp dụng hệ thống hạch toán môi trường

A.5  Nghiên cứu tình huống: Nguồn dữ liệu cho thông tin môi trường định lượng khi thực hiện một phân tích vòng đời

Ví dụ trong Bảng A.11 cho biết cách thức để thu thập và xử lý thông tin môi trường định lượng trong ngành xây dựng theo quan điểm toàn công ty.

Bảng A.11 - Nguồn dữ liệu cho thông tin môi trường định lượng khi thực hiện một phân tíchvòng đời

A.6  Nghiên cứu tình huống: Nguồn dữ liệu cho thông tin môi trường định lượng trong công nghiệp dầu - Thăm dò và sản xuất dầu trên bờ

Các ví dụ sau đây cho biết cách thức để thu thập và xử lý thông tin môi trường định lượng trong công nghiệp dầu trong ngành thăm dò và sản xuất dầu (E&P), cụ thể là các hoạt động trên bờ ở hai bối cảnh khác nhau: một mỏ dầu riêng lẻ (xem Bảng A.12) và một đơn vị kinh doanh E&P tại một công ty (xem Bảng A.13).

Bảng A.12 - Vận hành mỏ dầu đặc thủ trên bờ, gồm cả các giếng dầu, phương tiện trạm gom dầu và hệ thống bơm nước để thu hồi thứ cấp

Bảng A.13 - Đơn vị kinh doanh E&P trên bờ

Thư mục tài liệu tham khảo

[1] TCVN ISO 9001 (ISO 9001), Hệ thống quản lý chất lượng - Các yêu cầu;

[2] ISO 10012, Measurement management systems - Requirements for measurement processes and measuring equipment;

[3] ISO/TR 10013, Guidelines for quality management system documentation;

[4] ISO/TR 10017, Guidance on statistical techniques for ISO 9001:2000;

[5] TCVN ISO 14001 (ISO 14001), Hệ thống quản lý môi trường - Các yêu cầu và hướng dẫn sử dụng;

[6] TCVN ISO 14004 (ISO 14004), Hệ thống quản lý môi trường - Hướng dẫn chung về nguyên tắc, hệ thống chung và kỹ thuật hỗ trợ;

[7]  TCVN ISO 14025 (ISO 14025), Nhãn môi trường và công bố môi trường - Công bố môi trường kiểu III - Nguyên lý và thủ tục;

[8] TCVN ISO 14031 (ISO 14031), Quản lý môi trường - Đánh giá kết quả thực hiện về môi trường - Hướng dẫn;

[9] TCVN ISO 14040 (ISO 14040), Quản lý môi trường - Đánh giá vòng đời của sản phẩm - Nguyên tắc và khuôn khổ;

[10] TCVN ISO 14044 (ISO 14044), Quản lý môi trường - Đánh giá vòng đời sản phẩm - Yêu cầu và hướng dẫn;

[11] TCVN ISO 14045 (ISO 14045), Quản lý Môi trường - Đánh giá hiệu suất sinh thái của hệ thống sản phẩm - Nguyên tắc, yêu cầu và các hướng dẫn;

[12] ISO 14046, Life cycle assessment - Water footprint - Requirements and guidelines

[13] TCVN ISO 14051 (ISO 14051), Quản lý Môi trường - Hạch toán chi phí dòng vật liệu - Khuôn khổ chung;

[14] TCVN ISO 14063 (ISO 14063), Quản lý môi trường - Trao đổi thông tin môi trường - Hướng dẫn và ví dụ;

[15] ISO 14067¹⁾, Carbon footprint of products - Requirements and guidelines for quantification and communication

[16] TCVN ISO 19011 (ISO 19011), Hướng dẫn đánh giá hệ thống quản lý;

[17] TCVN ISO 26000 (ISO 26000), Hướng dẫn về trách nhiệm xã hội.

MỤC LỤC

Lời nói đầu

Lời giới thiệu

1 Phạm vi áp dụng

2 Tài liệu viện dẫn

3 Thuật ngữ và định nghĩa

4 Sử dụng thông tin môi trường định lượng

5 Nguyên lý để tạo ra và cung cấp thông tin môi trường định lượng

6 Hướng dẫn

Phụ lục A (tham khảo) Các hướng dẫn, ví dụ bổ sung và các nghiên cứu tình huống

Thư mục tài liệu tham khảo