Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 7507:2016 (ISO 17637:2016) về Thử không phá hủy mối hàn - Kiểm tra bằng mắt thường mối hàn nóng chảy

TIÊU CHUẨN QUỐC GIA

TCVN 7507:2016

ISO 17637:2016

THỬ KHÔNG PHÁ HỦY MỐI HÀN - KIỂM TRA BẰNG MẮT THƯỜNG MỐI HÀN NÓNG CHẢY

Non-destructive testing of welds - Visual testing of fusion-welded joints

Lời nói đầu

TCVN 7507:2016 hoàn toàn tương đương với ISO 17637:2016.

TCVN 7507:2016 thay thế cho TCVN 7507:2005 (EN 970:1997).

TCVN 7507:2016 do Ban kỹ thuật tiêu chuẩn quốc gia TCVN/TC 135 Thử không phá hủy biên soạn, Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng đề nghị, Bộ Khoa học và Công nghệ công bố.

THỬ KHÔNG PHÁ HỦY MỐI HÀN - KIỂM TRA BẰNG MẮT THƯỜNG CÁC MỐI HÀN NÓNG CHẢY

Non-destructive testing of welds - Visual testing of fusion-welded joints

1  Phạm vi áp dụng

Tiêu chuẩn này quy định kiểm tra bằng mắt thường các mối hàn nóng chảy ở vật liệu kim loại. Tiêu chuẩn này cũng được áp dụng để kiểm tra bằng mắt thường mối nối trước khi hàn.

2  Tài liệu viện dẫn

Không có tài liệu viện dẫn nào trong tiêu chuẩn này.

3  Thuật ngữ và định nghĩa

Không có thuật ngữ và định nghĩa nào được liệt kê trong tiêu chuẩn này.

4  Điều kiện và thiết bị kiểm tra

Độ rọi tại bề mặt kiểm tra với ánh sáng trắng phải nhỏ nhất là 350 lx; đeo kính màu bảo vệ mắt (ví dụ các kính dâm bảo vệ mắt) thì độ rọi nhỏ nhất tăng lên. Tuy nhiên khuyến nghị là 500 lx

Để kiểm tra trực tiếp, phải có đủ không gian tiếp cận để đặt mắt trong phạm vi cách bề mặt cần kiểm tra 600 mm vả ở góc không nhỏ hơn 30° (xem Hình 1).

^a Phạm vi

Hình 1 - Tiếp cận để kiểm tra

Việc kiểm tra từ xa sử dụng gương, kính ngắm, sợi cáp quang hoặc camera phải được xem xét khi việc tiếp cận để kiểm tra phù hợp với Hình 1 là không có khả năng hoặc khi được quy định bởi một tiêu chuẩn áp dụng.

Có thể sử dụng một nguồn sáng bổ sung để tăng độ tương phản và sự nổi bật giữa các khuyết tật và nền.

Khi kết quả của kiểm tra bằng mắt là không kết luận được, nên bổ sung các phương pháp thử không phá hủy khác cho các kiểm tra bề mặt.

Các ví dụ về dụng cụ được sử dụng cho kiểm tra bằng mắt cho trong Phụ lục A.

5  Trình độ chuyên môn người kiểm tra

Việc kiểm tra bằng mắt các mối hàn và đánh giá các kết quả để chấp nhận cuối cùng phải được thực hiện bởi người có trình độ chuyên môn và có năng lực. Khuyến nghị là người kiểm tra được đánh giá trình độ phù hợp với TCVN 5868 (ISO 9712) hoặc ở một bậc thích hợp trong lĩnh vực công nghiệp liên quan.

6  Kiểm tra bằng mắt

6.1  Quy định chung

Tiêu chuẩn này không xác định phạm vi của kiểm tra bằng mắt. Tuy nhiên, việc này nên được xác định trước, ví dụ, bằng tham khảo tiêu chuẩn áp dụng hoặc tiêu chuẩn sản phẩm.

Người kiểm tra phải tiếp cận tài liệu kiểm tra và tài liệu chế tạo cần thiết như yêu cầu.

Bất kỳ kiểm tra bằng mắt nào trước, trong và sau khi hoàn thành mối hàn nên được thực hiện khi mà sự tiếp cận về mặt vật lý vẫn có thể thực hiện được. Điều này có thể bao gồm cả kiểm tra bằng mắt các xử lý bề mặt.

6.2  Kiểm tra bằng mắt việc chuẩn bị mối nối

Khi có yêu cầu kiểm tra bằng mắt trước khi hàn, mối nối phải được kiểm tra nhằm đảm bảo:

a) hình dạng và các kích thước của việc chuẩn bị mối hàn đáp ứng các yêu cầu của đặc tính kỹ thuật quy trình hàn;

b) các mặt nóng chảy và các bề mặt liền kề là sạch và bất kỳ xử lý bề mặt yêu cầu nào đã được thực hiện phù hợp với tiêu chuẩn áp dụng hoặc tiêu chuẩn sản phẩm;

c) các phần cần hàn đã được cố định một cách chính xác với nhau theo các bản vẽ hoặc các hướng dẫn.

6.3  Kiểm tra bằng mắt trong khi hàn

Khi có yêu cầu, mối hàn phải được kiểm tra trong quá trình hàn nhằm đảm bảo:

a) mỗi đường hàn hoặc mỗi lớp kim loại hàn được làm sạch trước khi hàn đường tiếp theo, chú ý đặc biệt đến các tiếp giáp giữa kim loại hàn và mặt nóng chảy;

b) không có các khuyết tật có thể nhìn thấy được, như các vết nứt hoặc rỗng; nếu nhìn thấy các khuyết tật này thì phải báo cáo để có thể thực hiện hành động khắc phục trước khi đông kết kim loại hàn tiếp theo;

c) dạng chuyển tiếp giữa các đường hàn và giữa mối hàn và vật liệu cơ bản được tạo hình sao cho sự nung chảy tốt có thể được hoàn thành khi hàn đường tiếp theo;

d) chiều sâu và hình dạng của rãnh hàn được dũi đi là phù hợp với WPS hoặc được so sánh với hình dạng rãnh ban đầu để đảm bảo việc loại bỏ hoàn toàn kim loại hàn theo quy định;

e) sau bất kỳ sửa chữa/hành động khắc phục cần thiết nào, mối hàn phù hợp với các yêu cầu ban đầu của WPS.

6.4  Kiểm tra bằng mắt mối hàn đã hoàn thiện

6.4.1  Quy định chung

Phải kiểm tra mối hàn hoàn thiện để xác định xem có đáp ứng được hay không các yêu cầu của tiêu chuẩn áp dụng hoặc tiêu chuẩn sản phẩm hoặc các tiêu chí chấp nhận khác theo thỏa thuận, như TCVN 7472 (ISO 5817) hoặc TCVN 7474 (ISO 10042). Các mối hàn hoàn thiện ít nhất phải được kiểm tra phù hợp với các yêu cầu cho trong 6.4.2 đến 6.4.5.

6.4.2  Làm sạch và chỉnh sửa

Mối hàn phải được kiểm tra để đảm bảo:

a) toàn bộ các xỉ đã được loại bỏ bằng tay hoặc biện pháp cơ khí để tránh che khuất các khuyết tật;

b) không có các vết dụng cụ hoặc các vết do thổi;

c) khi có yêu cầu chỉnh sửa mối hàn, cần tránh sự quá nhiệt của mối nối do mài và tránh để lại các vết mài cũng như sự không bằng phẳng;

d) đối với các mối hàn góc và các mối hàn giáp mép cần được chỉnh sửa cho bằng phẳng, mối nối hòa vào một cách trơn chu với kim loại cơ bản mà không bị lõm.

Nếu nhìn thấy các khuyết tật (do chỉnh sửa hoặc khác) thì chúng phải được báo cáo để có thể thực hiện hành động khắc phục.

6.4.3  Profin và kích thước

Mối hàn phải được kiểm tra để đảm bảo:

a) profin của mặt mối hàn và chiều cao của bất kỳ kim loại mối hàn lồi vượt quá nào đáp ứng các yêu cầu của tiêu chuẩn chấp nhận (xem 6.4.1);

b) bề mặt của mối hàn là bình thường: mẫu và bước của vân hàn thể hiện đều đặn và hình dạng bên ngoài thỏa đáng; khoảng cách giữa lớp hàn cuối cùng và kim loại cơ bản hoặc vị trí của các đường hàn đã được đo khi có yêu cầu bởi WPS;

c) chiều rộng mối hàn phải đồng đều trên toàn bộ mối nối và đáp ứng các yêu cầu cho trong bản vẽ mối hàn hoặc trong tiêu chí chấp nhận (xem 6.4.1); trong trường hợp các mối hàn giáp mép việc chuẩn bị mối hàn phải được kiểm tra nhằm đảm bảo rằng nó đã được thực hiện một cách đầy đủ và đáp ứng các yêu cầu của bản vẽ hoặc tiêu chí chấp nhận (xem 6.4.1).

6.4.4  Chân mối hàn và bề mặt mối hàn

Các phần có thể tiếp cận được bằng mắt của mối hàn, tức là chân mối hàn đối với mối hàn giáp mép một phía và các bề mặt mối hàn, phải được kiểm tra về các sai lệch so với tiêu chí chấp nhận (xem 6.4.1).

Mối hàn phải được kiểm tra để đảm bảo:

a) trong trường hợp các mối hàn giáp mép một phía, độ thấu, lõm chân mối hàn và bất kỳ cháy thủng hoặc rãnh co ngót phải nằm trong các giới hạn được quy định trong tiêu chí chấp nhận trên toàn bộ mối nối;

b) bất kỳ cháy cạnh nào nằm trong phạm vi các giới hạn được biểu thị trong tiêu chí chấp nhận;

c) bất kỳ khuyết tật nào như các vết nứt hoặc rỗ, được phát hiện bằng sử dụng sự hỗ trợ của dụng cụ quang học khi cần thiết, trong bề mặt mối hàn hoặc trong các vùng ảnh hưởng nhiệt tuân theo các tiêu chí chấp nhận thích hợp;

d) bất kỳ phụ kiện được hàn tạm thời vào vật thử để làm dễ dàng việc chế tạo hoặc lắp ghép và chúng gây tổn hại đến chức năng của vật thử hoặc khả năng để kiểm tra nó được loại bỏ sao cho vật thử không bị hư hỏng; vùng mà phụ kiện được gắn cố định vào phải được kiểm tra để đảm bảo không có các vết nứt;

e) bất kỳ vết gây hồ quang nào nằm trong các giới hạn của tiêu chí chấp nhận.

6.4.5  Xử lý nhiệt sau hàn

Thử nghiệm cuối cùng phải được thực hiện sau khi xử lý nhiệt.

6.5  Kiểm tra bằng mắt các mối hàn đã được sửa chữa

6.5.1  Quy định chung

Khi các mối hàn không tuân theo toàn bộ hoặc một phần các tiêu chí chấp nhận và cần thiết phải sửa chữa, thì mối hàn phải được kiểm tra phù hợp với 6.5.2 và 6.5.3 trước khi hàn lại.

Bất kể mối hàn nào đã sửa chữa phải được kiểm tra lại với cùng các yêu cầu như mối hàn ban đầu.

6.5.2  Mối hàn được loại bỏ một phần

Rãnh khoét phải đủ sâu và dài để loại bỏ tất cả các khuyết tật. Rãnh khoét phải là dạng vát côn từ chân rãnh khoét đến bề mặt của kim loại hàn tại cả các mặt mút và các mặt bên của rãnh cắt. Chiều rộng và profin của rãnh cắt phải sao cho có đủ không gian tiếp cận cho việc hàn lại.

6.5.3  Mối hàn được loại bỏ toàn bộ

Khi một mối hàn có vết hỏng đã được loại bỏ toàn bộ, cần hoặc không cần một một đoạn mới để chèn vào hình dạng và kích thước của việc chuẩn bị mối hàn phải đáp ứng các yêu cầu quy định đối với mối hàn ban đầu.

7  Hồ sơ kiểm tra

Khi có yêu cầu các hồ sơ kiểm tra, ít nhất các thông tin sau cần được nêu trong báo cáo:

a) tên của nhà sản xuất chi tiết hàn;

b) tên tổ chức kiểm tra, nếu khác so với a);

c) nhận biết vật được kiểm tra;

d) vật liệu;

e) kiểu mối nối;

f) chiều dày vật liệu;

g) quá trình hàn;

h) tiêu chí chấp nhận;

i) các khuyết tật vượt quá tiêu chí chấp nhận và vị trí của chúng;

j) phạm vi kiểm tra tham chiếu theo các bản vẽ phù hợp;

k) các dụng cụ kiểm tra được sử dụng;

l) kết quả kiểm tra tham chiếu theo tiêu chí chấp nhận;

m) tên của người kiểm tra và ngày kiểm tra,

Các mối hàn đã được kiểm tra và được chấp thuận nên được ghi nhãn hoặc được nhận biết một cách thích hợp.

Nếu yêu cầu có hồ sơ kiểm tra bằng mắt mối hàn thì nên chụp các bức ảnh hoặc làm các bản vẽ phác chính xác hoặc cả hai loại với bất kỳ khuyết tật nào được chỉ ra rõ ràng.

Phụ lục A

(Tham khảo)

Các ví dụ về dụng cụ kiểm tra

A.1  Dưới đây là danh sách các dụng cụ điển hình dùng để thực hiện các kiểm tra bằng mắt các liên kết hàn:

A.1.1  Thước kẻ hoặc thước dây, có độ chia 1 mm hoặc nhỏ hơn.

A.1.2  Thước cặp, phù hợp với ISO 13385.

A.1.3  Bộ căn lá, có đủ số lượng để đo các kích thước từ 0,1 mm đến 3 mm với bước đo tối đa là 0,1 mm.

A.1.4  Dưỡng đo bán kính.

A.1.5  Kính lúp, có độ phóng đại x 2 đến x 5; kính lúp tốt nhất là nên có thang đo (xem ISO 3058).

A.1.6  Các đèn.

A.2  Cũng có thể cần đến các dụng cụ sau:

A.2.1  Thiết bị đo profin, với đường kính hoặc chiều rộng dây ≤ 1 mm, từng đầu dây được vê tròn.

A.2.2  Vật liệu để lấy dấu mối hàn, ví dụ nhựa đông cứng nguội hoặc đất sét.

A.2.3  Đối với việc kiểm tra bằng mắt các mối hàn có khả năng tiếp cận bị hạn chế, có thể sử dụng gương, đèn nội soi, kính ngắm, sợi quang học hoặc camera-TV.

A.2.4  Các dụng cụ đo khác, như các dưỡng đo hàn được thiết kế đặc biệt, các dưỡng đo chiều cao/chiều sâu, thước kẻ thẳng hoặc thước góc.

A.3  Các dụng cụ và các dưỡng đo điển hình được liệt kê chi tiết trong Bảng A.1.

CHÚ THÍCH: Các dụng cụ và các dưỡng này được bao gồm như là các ví dụ về dụng cụ kiểm tra. Một trong số thiết kế đó có thể được đăng ký thiết kế hoặc được đăng ký bản quyền.

Bảng A.1 - Dụng cụ đo và dưỡng đo mối hàn - Dải đo và độ chính xác giá trị đọc

Thư mục tài liệu tham khảo

[1] TCVN 5879 (ISO 3058), Thử không phá hủy - Phương tiện kiểm tra bằng mắt - Chọn kính phóng đại có độ phóng đại nhỏ

[2] TCVN 7472 (ISO 5817) Hàn - Các liên kết hàn nóng chảy ở thép, niken, titan và các hợp kim của chúng (trừ hàn chùm tia) - Mức chất lượng đối với khuyết tật

[3] TCVN 5868 (ISO 9712), Thử không phá hủy - Trình độ chuyên môn và cấp chứng chỉ cá nhân NDT

[4] TCVN 7474 (ISO 10042), Liên kết hàn hồ quang nhôm và các hợp kim nhôm - Chỉ dẫn mức chất lượng cho khuyết tật

[5] ISO 13385 (all parts), Geometrical product specifications (GPS) - Dimensional measuring equipment (Đặc tính hình học sản phẩm (GPS) - Dụng cụ đo kích thước)

[6] TCVN 11764 (ISO 17635), Thử không phá hủy mối hàn - Quy tắc chung đối với các vật liệu kim loại.