Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 5576:1991 về hệ thống cấp thoát nước - Quy phạm quản lý kỹ thuật

TIÊU CHUẨN VIỆT NAM

TCVN 5576 : 1991

HỆ THỐNG CẤP THOÁT NƯỚC – QUY PHẠM QUẢN LÍ KĨ THUẬT
Water supply and drainage systems – Rules for technical management

1. Quy định chung

1.1. Tiêu chuẩn này áp dụng để quản lí kĩ thuật hệ thống cấp thoát nước đô thị. Ngoài tiêu chuẩn này còn phải tuân theo các tiêu chuẩn hiện hành có liên quan.

1.2. Nhiệm vụ của công tác quản lí kĩ thuật hệ thống cấp thoát nước đô thị là thực hiện các biện pháp phòng ngừa, đảm bảo vận hành khai thác các công trình cấp thoát nước một cách liên tục theo các chỉ tiêu kinh tế - kĩ thuật quy định.

1.3. Cán bộ và công nhân vận hành hệ thống cấp thoát nước cần phải nắm vững quy trình công nghệ và tính năng hoạt động của các công trình và nguyên tắc an toàn lao động khi quản lí hệ thống cấp thoát nước.

1.4. Các cơ quan trực tiếp quản lí hệ thống cấp thoát nước cần phải nghiên cứu chế độ làm việc của toàn bộ hệ thống, phân tích ưu nhược điểm của công trình, đặc tính kĩ thuật khi hoạt động của các công trình và so sánh với thiết kế. Kết quả nghiên cứu xem xét phải báo cáo lên cấp trên.

Các yêu cầu đối với các công trình và thiết bị trên hệ thống cấp thoát nước

1.5. Các ngôi nhà và công trình của hệ thống cấp thoát nước (trạm bơm, các công trình xử nước, bể chứa nước, đài nước…) phải được theo dõi kĩ trong năm quản lí đầu tiên để phát hiện các chỗ nứt, sụt lún, các điểm biến dạng…

Hàng tháng phải kiểm tra độ lún của công trình theo các mốc chuẩn cố định và tạm thời.

1.6. Từ năm quản lí thứ hai việc kiểm tra phải thực hiện theo kế hoạch căn cứ vào điều kiện địa phương và trạng thái công trình.

Các gian máy phải có sổ theo dõi trạng thái kết cấu ngôi nhà và công trình. Đặc biệt phải chú ý theo dõi độ lún và độ rạn nứt của hệ móng các thiết bị chính (bơm, động cơ điện).

Cần phải thường xuyên theo dõi trạng thái các gối đỡ của đường ống. Khi có hiện tượng sụt lún của ngôi nhà, giếng và công trình cần phải chú ý đến trạng thái mối nối mềm của đường ống qua tường.

1.7. Trong các công trình cấp thoát nước cần đảm bảo chế độ nhiệt độ ẩm tối ưu. Cần phải có hệ thống gió trong trạm bơm, nhà chuẩn bị phèn và hoá chất, dàn mưa, v.v… và các công trình đặc biệt khác.

Tổ chức các trạm điều độ

1.8. Để đảm bảo cho toàn bộ hệ thống cấp thoát nước làm việc liên tục và có hiệu quả nên có trạm điều độ.

Nhiệm vụ của trạm điều độ là:

a)   Lập tiến độ sản xuất;

b)  Chỉ đạo tập trung và quản lí thống nhất mọi mặt hoạt động của các tuyến ống

và các các công trình trên hệ thống cấp thoạt nước;

c)   Đảm bảo chế độ làm việc bình thường của toàn bộ hệ thống cấp thoát nước;

d)  Kiểm tra việc thực hiện các quy trình kĩ thuật và an toàn lao động khi quản lí, khai thác.

1.9. Dựa vào sơ đồ cấp thoát nước và công trình công nghệ nên sử dụng một trong hai loại trạm điều độ sau đây:

Điều  độ  một  cấp:  quản  lí  thống  nhất  hoạt  động  của  toàn  bộ  các  công  trình  và mạng lưới thuộc hệ thống cấp thoát nước khi tổng chiều dài mạng lưới đường ống dưới 50km.

Điều độ hai cấp: dùng khi hệ thống cấp thoát nước tổng chiều dài đường ống trên 50km trở lên bao gồm trạm điều độ trung tâm (trạm điều độ cấp I) và các trạm điều độ tại chỗ (trạm điều độ cấp II). Trạm điều độ tại chỗ quản lí trực tiếp các tuyến ống hoặc công trình riêng biệt.

1.10. Nhân viên trạm điều độ có nhiệm vụ sau:

Đảm bảo sự làm việc liên tục và ổn định của các tuyến ống và công trình; Lập sơ đồ làm việc của các thiết bị, công trình và chế độ xả nước;

Phân tích các sự cố hỏng hóc, và tham gia đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống và công trình cấp thoát nước;

Lập các báo cáo kĩ thuật về sự hoạt động của các thiết bị;

Nhân viên điều độ có quyền thay đổi sơ đồ làm việc của các thiết bị và công trình khi điều kiện hoạt động của chúng thay đổi sau khi đã được cấp trên phê duyệt.

Công tác quản lí hệ thống cấp thoát nước khi có sự cố

1.11. Để khắc phục sự cố và sửa chữa các thiết bị hư hỏng trên hệ thống cấp thoát nước cần phải lập các đội chuyên sửa chữa trực thuộc trạm điều độ. Đối với trạm bơm hoặc trạm xử lí nhỏ, đội xửa chữa có thể là các nhân viên vận hành này.

1.12. Kế hoạch sửa chữa hàng năm và sửa chữa lớn các công trình   của hệ thống cấp thoát nước do cơ sở sản xuất phối hợp với đội chuyên xửa chữa lập và phải được cơ quan quản lí hệ thống cấp thoát nước cấp trên duyệt.

1.13. Tất cả các máy móc và thiết bị dùng để xửa chữa hệ thống cấp thoát nước phải được bảo quản tốt và ở trạng thái sẵn sàng sử dụng được.

Quản lí các vùng bảo vệ vệ sinh nguồn nước  và công trình cấp nước

1.14. Các  biện  pháp  kĩ  thuật  để  bảo  vệ  nguồn  cấp  nước  và  công  trình  cấp  nước  phải được  lựa  chọn  theo  các  điều  kiện  địa  phương,  đặc  điểm  và  tình  trạng  vệ  sinh nguồn nước, các điều kiện địa chất thuỷ văn, địa chất công trình, các điều kiện quản lí, chất lượng nguồn nước cả các phương pháp xử lí nước.

1.15. Đối với khu vực một (khu vực bảo vệ nghiêm ngặt) của vùng bảo vệ vệ sinh nguồn nước mặt cần phải thực hiện các biện pháp sau đây:

a) Rào ngăn ranh giới khu vực, cấm người lạ mặt và gia súc đi lại;

b) Cấm xây dựng các công trình không cần thiết cho quản lí và vận hành nước trong khu vực trạm;

c) Không được sử dụng các loại phân bón và các loại hoá chất độc hại trong khu vực này;

d) Không được xả vào trong khu vực bất kì nước thải nào;

e) Không được tắm giặt, đánh cá, các loại thể dục thể thao… ở nguồn nước mặt khu vực một. Các loại tàu thuyền qua lại phải được phép của cơ quan y tế.

1.16. Đối với khu vực hai (Khu vực hạn chế) của vùng bảo vệ vệ sinh nguồn nước mặt cần phải thực hiện các biện pháp sau đây:

a)  Ngăn ngừa khả năng nhiễm bẩn trực tiếp vào nguồn nước bởi các loại nước thải, phế thải, nước bẩn do tàu bè qua lại và các hoạt động khác;

b)  Ngăn ngừa khả năng làm giảm chất lượng nguồn nước mặt do bón phân, xây dựng công trình, nhà máy, đập nước, phá rừng, v.v…

1.17. Khi sử dụng nguồn nước ngầm để cấp, vung bảo vệ vệ sinh cũng phải chia làm hai khu vực: Khu vực một là khu vực có công trình thu hoặc giếng khoan (có tính đến sự phát triển tương lai); còn khu vực hai là khu vực bao gồm trạm bơm, trạm sử lí và bể chứa.

Các biện pháp bảo vệ cho hai khu vực này xác định theo nguyên tắc như đối với nguồn nước mặt ở điều 1.15 và 1.16.

Chú thích: Trong mọi trường hợp cần phải có biện pháp ngăn ngừa sự nhiễm bẩn do nguồn nước ngầm qua.

2. Quản lí các công trình thu nước

Công trình thu nước mặt

2.1. Để đảm bảo cho công trình thu nước mặt hoạt động bình thường cần phải thường xuyên theo dõi quan sát diễn biến nguồn nước: mực nước, sự chuyển động phù sa,sự bồi  lở và  đáy sông, chất  lượng nước… Kết quả  phân tích nước  và  diễn biến nguồn nước phải được ghi vào sổ trực…

Khi phát hiện thấy chế độ thuỷ văn cũng như chất lượng nguồn nước thay đổi cấp phải nhanh chóng tìm ra nguyên nhân và biện pháp khắc phục.

2.2. Cần phải thường xuyên kiểm tra sự hoạt động của công trình thu: đo chiều sâu đáy sông tại họng thu nước, mức độ lắng cặn trong ống tự chảy hay ống xi phông, kết cấu giếng thu và các thiết bị trong giếng.

2.3. Các biện pháp kĩ thuật chủ yếu để quản lí công trình thu nước là:

Thau rửa các lưới chắn rác khỏi bị rong rêu và các vật nổi khác làm tắc;

Súc rửa ống tự chảy không cho lắng bùn;

Nạo vét bùn trong các giếng thu nước;

Phòng kĩ thuật của công ty cấp nước phải lập và hướng dẫn cho công nhân quy trình thực hiện các công tác này;

Thời gian kiểm tra, thau rửa và sửa chữa công trình thu nước quy định trong bảng 1.

Bảng 1

Công trình thu nước ngầm

2.4. Để đảm bảo cho công trình thu nước ngầm hoạt động bình thường cần phải có đủ các tài liệu sau:

Tình hình địa chất thủy văn khu vực;

Mặt cắt địa chất giếng khoan; Sổ nhật kí giếng khoan;

Biên bản thổi rửa giếng;

Các bản kiểm nghiệm nước;

Bản thiết kế giếng và quy định vùng bảo vệ vệ sinh.

Trong quá trình quản lí, nếu có sự sai khác so với thiết kế thì phải nêu rõ lí do và bổ sung vào các tài liệu kĩ thuật đã có.

2.5. Cần phải có nhật kí quản lí ghi các lần thử, các chỉ số khai thác chính, các sai sót trong quá trình hoạt động, các lần kiểm tra phân tích nước, các thay đổi điều kiện làm việc, nội dung các lần sửa chữa v.v…

2.6. Hàng năm trước mùa lũ cần tiến hành tổng kiểm tra giếng, máy móc thiết bị và đường ống.

Kết quả kiểm tra phải ghi vào sổ nhật kí. Trong khi tổng kiểm tra cần nghiên cứu đánh giá mức hao mòn và lí do thay đổi công suất máy, thay đổi điều kiện khai thác nguồn nước, tình trạng ống vách, miệng hút, chất lượng nước v.v… Trên cơ sở kết quả tổng kiểm tra cần đề ra các biện pháp và kế hoạch, sửa chữa cụ thể khôi phục lại chế độ làm việc bình thường của giếng.

2.7. Mỗi ca phải đo mực nước động bằng phao nổi hoặc bằng các phương pháp khác. Khi ngừng máy bơm cần đo mực nước tĩnh.

Phải thường xuyên kiểm tra công suất của từng giếng bằng đồng hồ đặt trên đường ống.

Các kết quả đo và sự hoạt động của giếng phải được ghi vào sổ trực ca.

2.8. Những  sai  sót  của  giếng  điều  biểu  hiện  ở  các  chỉ  tiêu sau:  công  suất,  các  mực nước tĩnh và động, lưu lượng giếng và chất lượng nước.

Trong trường hợp đặc biệt nếu công suất giếng bị giảm và chất lượng nước, giếng bị xấu đi thì cần phải tiến hành kiểm tra ngay. Trên cơ sở đó phải có biện pháp sửa chữa hoặc không cho phép sử dụng giếng.

Những  nguyên  nhân  chủ  yếu  xảy  ra  làm  giảm  công  suất  giếng  được  nêu  trong bảng 2.

Bảng 2

2.9. Nội dung của công tác sửa chữa nhỏ và sửa chữa lớn các giếng khoan được nêu trong bảng 3.

- Đối với giếng đã bị thoái hoá, không khai thác sử dụng được nữa thì cần phải lấp bỏ

Bảng 3

3. Quản lí mạng lưới cấp nước và các công trình trên mạng lưới cấp nước.

Yêu cầu chung

3.1. Các đường ống cấp nước trước khi đưa vào sử dụng phải được thử thuỷ lực thau rửa theo đúng các yêu cầu của tiêu chuẩn “Hệ thống cấp thoát nước bên ngoài. Quy phạm thi công nghiệm thu”, và phải đủ các điều kiện phục vụ cho công tác quản lí như hố ga, van các điểm xả v.v…

Khi bắt đầu cấp nước, phải dùng áp kế theo dõi áp lực ở đầu và cuối đoạn ống để kiểm tra điều kiện làm việc, đồng thời xác lập một chế độ công tác hợp lí cho khu vực mà đoạn này cung cấp.

Cơ quan quản lí phải phối hợp với cơ quan thi công và thiết kế tiến hành nghiệm thu và đưa vào sử dụng. Biên bản bàn giao cũng như hồ sơ thiết kế phải do cơ quan quản lí lưu giữ.

3.2. Khi nối đường ống mới vào đường ống có sẵn phải tuân theo các yêu cầu sau:

a)  Bảo đảm độ cứng và độ bền của mối nối;

b)  Đường  kính  ống  chính  và  đường  kính  ống  nhánh  cho  phép  được  quy  định trong bảng 4.

Bảng 4

Mạng lưới ống

3.3. Công tác quản lí mạng lưới đường ống bao gồm:

a) Thường xuyên kiểm tra và sửa chữa theo kế hoạch toàn bộ đường ống và các công trình thiết bị trên mạng lưới;

b) Phát hiện kịp thời các công trình làm việc không bình thường để có biện pháp sửa chữa hay thay thế;

c) Duy trì chế độ công tác tối ưu, đảm bảo áp lực công tác cao nhất phù hợp với điều kiện kinh tế kĩ thuật, giảm tổn thất và tiến hành sửa chữa khi cần thiết;

d) Định kì kiểm tra lượng Clo ít nhất là một tháng một lần trên đường ống phân phối, qua sự tiêu hao Clo dư xác định chế độ súc rửa đường ống;

e) Kiểm tra việc sử dụng nước của các đối tượng trên các đường ống vào nhà;

f) Phát hiện và giải quyết kịp thời các chỗ rò rỉ.

3.4. Công tác quản lí bao gồm hai nhóm công việc: nhóm bảo quản và nhóm sửa chữa mang lưới.

Bảo quản mạng lưới bao gồm các công việc quan sát định kì về tình trạng hoạt động của tất cả các thiết bị và công trình nằm trên mạng lưới để tiến hành sửa chữa phòng ngừa. Theo dõi chế độ hoạt động, do áp lực ở những điểm bất lợi nhất và thau rửa định kì mạng lưới.

Sửa chữa mạng lưới bao gồm cả việc sửa chữa đột suất lẫn sửa chữa nhỏ theo kế hoạch đã định (sửa chữa nhỏ và sửa chữa lớn). Sửa chữa nhỏ tiến hành theo những bản kê khai công việc được xác lập trong khi kiểm tra mạng lưới theo chu kì. Sửa chữa lớn bao gồm sửa chữa thay thế phục hồi từng đoạn ống và phụ tùng thiết bị, thau rửa và bảo vệ ống không bị ăn mòn, xửa chữa ống xi phông, đường hầm và các công việc khác.

3.5. Các mạng lưới lớn có chiều dài hơn 100 km khi quản lí phải phân ra từng vùng. Phân vùng quản lí dựa trên cơ sở sau:

a) Khoảng cách giữa hai điểm xa nhất của vùng không được lớn hơn 10 km;

b)   Chiều dài đường ống mỗi vùng không được lớn hơn 80 km. Đối với mạng lưới cấp nước có chiều dài đường ống nhỏ hơn 100 km chỉ tổ chức một đội quản lí chung.

3.6. Đội quản lí đường ống của thành phố (hoặc của từng vùng) có nhiệm vụ: Bảo đảm cho mạng lưới làm việc an toàn;

Nghiên cứu chế độ làm việc của từng vùng, toàn mạng lưới và dự kiến những điểm cần phát triển;

Phát hiện những chỗ cần sửa chữa hoặc thay thế;

Giám sát công tác lắp đặt các đoạn ống mới và nghiệm thu đưa vào sử dụng; Lắp đặt các đoạn ống vào nhà;

Lập bảng thống kê các cống và thiết bị trên mạng lưới;

Bổ sung các hồ sơ kĩ thuật về vùng mạng lưới mà mình quản lí.

Chú thích: Trong trường hợp đặc biệt đội quản lí có nhiệm vụ bảo quản cả hệ thống trong nhà hoặc từng khu. Đội quản lí chia ra các tổ bảo dưỡng và sửa chữa đường ống với số lượng công nhân tuỳ theo khối lượng công việc được giao.

3.7. Tổ bảo dưỡng đường ống có ít nhất là 6 người. Tổ phải thường xuyên kiểm tra các đoạn ống đã đề ra trong kế hoạch quản lí mạng lưới. Có tính đến khối lượng và đặc tính công tác của từng ngày để đảm bảo cấp nước liên tục cho nơi tiêu thụ.

Tổ phải có tài liệu kĩ thuật cần thiết như mặt bằng mạng lưới tỉ lệ từ 1: 200 đến 1:500; đường kính, chiều dài ống, độ sâu chôn ống, vật liệu ống, đặc điểm ống dẫn vào nhà v.v… sổ nhật kí.

Tổ cũng phải  được  trang bị  các  phương tiện làm việc cần thiết  như bơm nước, dụng cụ làm việc, phương tiện chuyên chở nhanh gọn…

3.8. Tổ sửa chữa có nhiệm vụ phát hiện và nhanh chóng khắc phục các hư hỏng trên mạng lưới. Theo yêu cầu của điều độ viện trực ban, tổ sửa chữa phải có phương tiện vận chuyển nhanh và kịp thời triển khai công việc. Phải có nhóm trực ban cả ngày lẫn đêm kể cả những ngày nghỉ.

Khi có những công việc sửa chữa lớn phức tạp đội trưởng đội quản lí có thể điều động tập trung nhân lực cho tổ sửa chữa.

3.9. Tất cả những thay đổi trên mạng lưới để làm cơ sở cho công tác thống kê tài sản và phục vụ quản lí khai thác. Hàng năm phải kiểm tra lại các số liệu này.

Bể chứa nước và đài phun nước

3.10. Khu vực đặt bể chứa nước và đài chứa nước phải được bảo vệ nghiêm ngặt. Cửa vào bể chứa nước và đài nước phải khoá và kẹp chì. Bể và đài nước phải được trang bị lưới chằng ở cửa thông hơi, thước báo mực nước v.v… Khi niêm phong nắp bể  và  đài  phải  có mặt  nhân  viên bảo  vệ,  chìa  khoá  do  người  trực  tiếp  phụ trách giữ. Ban đêm phải có đủ ánh sáng bảo vệ.

Nội quy vào bể hoặc đài do nhà máy nước đề ra và có ý kiến của cơ quan y tế địa phương.

3.11. Hàng năm và khi có sự giảm đột ngột chất lượng nước phải xả hết nước để thau rửa và sát trùng bể hoặc đài nước. Mỗi lần thau rửa hoặc sửa chữa đài và bể phải làm biên bản ghi rõ thời gian mở khoá và tháo cặp chì, tên những người trực tiếp vào bể, thời gian thực hiện và phương pháp sát trùng.

Công nhân hoặc cán bộ kiểm tra vào bể hoặc đài làm việc phải mặc quần áo lao động đã sát trùng.

Sau khi kiểm tra thấy nước trong bể hoặc đài bảo đảm chất lượng yêu cầu mới được phép cấp nước vào mạng phân phối.

3.12. Công tác quản lí bể chứa nước và đài nước bao gồm:

a) Hàng ngày kiểm tra chất lượng nước;

b)   Thường xuyên theo dõi mức nước;

c) Kiểm tra tình trạng khoá ở nắp, ống tràn, ống thông hơi, ống van xả v.v…

Hàng năm phải thử bể chứa hoặc đài nước phát hiện sụt lún rò rỉ. Phải tính đến lượng nước rò rỉ và tìm biện pháp ngăn chặn kịp thời.

Đồng hồ đo nước và tính toán lưu lượng nước

3.13. Chọn kiểu và cỡ đồng hồ phải bảo đảm điều kiện là lưu lượng tối đa và tối thiểu của đường ống không vượt ra ngoài giới hạn chính xác của đồng hồ.

Lưu lượng giờ tối đa của đường ống thông thường lấy bằng 10% lưu lượng ngày đêm. Lưu lượng giờ tối thiểu lấy bằng 2%.

Đồng hồ trục đứng phải chọn sao cho tổn thất áp lực qua đó không quá 2,5m.

3.14. Để  quản  lí  đồng  hồ,  nhà  máy  nước  phải  có  bộ  phận  hoặc  xưởng  sửa  chữa,  thí nghiệm lắp đặt đồng hồ và nhóm kiểm tra ghi chép số liệu trên đồng hồ.

Quản  lí  chính  xác  hoạt  động  của  đồng  hồ  đòi  hỏi  phải  được  kiểm  tra  thường xuyên và phát hiện kịp thời những yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng đo.

3.15. Tất cả các đồng hồ đặt ở trạm bơm và ống dẫn phải được kiểm tra và kẹp chì với sự có mặt của bộ phận tính toán nước.

Hàng tháng từ 1 đến 2 lần bộ phận tính toán nước cùng với trạm trưởng  ghi lại số đo của đồng hồ để biết chính xác lượng nước cấp hàng tháng, hàng quý.

Hàng ngày trạm phải ghi số đo của đồng hồ và các biểu đồ tự ghi để làm tài liệu cho bộ phận tính toán nước.

Hàng năm nhà máy nước phải tổng kiểm tra các thiết bị tự ghi của đồng hồ và các thiết bị tính toán nước với sự có mặt của cơ quan quản lí cấp trên.

3.16. Khi không có đồng hồ cần làm hợp đồng cụ thể dựa trên số nhân khẩu, mức độ trang thiết bị vệ sinh v.v… để xác định lượng nước sử dụng.

3.17. Bộ phận tính toán nước phải phụ trách cả công tác kiểm tra việc sử dụng nước ở nơi tiêu thụ.

Trường hợp phát hiện ra những sai sót trong việc sử dụng, nhân viên kiểm tra phải yêu cầu đình chỉ và sửa chữa theo đúng các yêu cầu ghi trong hợp đồng.

4. Các công trình xử lí nước thiên nhiên

Yêu cầu chung

4.1. Nhà máy nước cần phải có nội quy, quy tắc và chỉ dẫn cụ thể về quản lí kĩ thuật từng  công  trình  xử  lí  nước  thiên  nhiên  phù  hợp  với  đặc  điểm,  điều  kiện  địa phương và được cơ quan quản lí cấp trên thông qua.

4.2. Các công trình xử lí nước mới được xây dựng phải được nghiệm thu theo các quy định của tiêu chuẩn quy phạm thi công nghiệm thu hệ thống cấp thoát nước hiện hành.

Các công trình xử lí nước phải được vận hành thử. Nếu chất lượng đạt tiêu chuẩn và công trình hoạt động bình thường thì mới cho công trình vào vận hành chính thức.

Phải có sự tham gia của cơ quan y tế địa phương khi cho công trình vận hành thử cũng như khi đưa công trình vào hoạt động chính thức.

4.3. Mỗi trạm xử lí cần có các tài liệu sau:

a)  Lí lịch máy móc thiết bị và từng công trình;

b)  Tài liệu quy định nhiệm thu công tác của từng tổ đội và phân xưởng;

c)  Các loại bản vẽ xây dựng, công nghệ, hệ thống điện và bản vẽ hoàn công;

d)  Biên bản bàn giao công trình;

e)  Các nguyên tắc an toàn lao động trong xử lí nước;

f)   Các hướng dẫn thao tác và vận hành công trình và thiết bị.

4.4. Tuỳ theo đặc điểm của từng trạm mà tổ chức các đội quản lí cho thích hợp. Cán bộ quản lí kĩ thuật trong trạm xử lí phải qua cá lớp đào tạo và có tay nghề vững.

Công  nhân  trực  tiếp  vận  hành  trong  trạm  phải  được  đào  tạo  chuyên  môn,  khi không có lí do chính đáng không được chuyển công nhân từ vị trí này sang vị trí khác.

4.5. Để hoạt động an toàn liên tục và có hiệu xuất cao các công trình và thiết bị xử lí nước cần phải có định kì kiểm tra bảo dưỡng kịp thời và sửa chữa. Trưởng phòng kĩ thuật hoặc kĩ sư công nghệ của trạm phải có trách nhiệm kiểm tra định kì tất cả các công trình của trạm. Cán bộ hoặc công nhân trực ban phải quan sát và kiểm tra sự làm việc và các thiết bị pha trộn phèn, pha Clo và amôniắc, hệ thống thông gió, dụng cụ kiểm tra và đo lường v.v…

Công tác sửa chữa nhỏ và sửa chữa lớn trong trạm xử lí được quy định trong bảng

5. Định kì sửa chữa lớn các thiết bị và công trình được quy định trong bảng 6.

Bảng 5

Bảng 6

4.6. Khi vận hành khai thác nước cần có các sổ ghi chép như sau:

Nhật kí công tác chung của trạm, hàng ngày ghi lượng nước xử lí, nước dùng cho bản thân trạm, số lượng tiêu thụ và liều lượng hoá chất, chi phí điện năng,số máy móc, công trình hoạt động, sửa chữa hoặc tẩy rửa và các số liệu khác có liên quan đến hoạt động của trạm;

Nhật kí phân tích ghi kết quản kiểm nghiệm nước, đặc tính các loại hoá chất v.v…;

Nhật kí kho ghi lượng xuất nhập nguyên vật liệu, thiết bị máy móc và công trình;

Sổ theo dõi quá trình bảo dưỡng, sửa chữa thường kì và sửa chữa lớn từng máy móc thiết bị.

4.7. Mỗi trạm xử lí nước phải đặt các dụng cụ đo lường để kiểm tra hoạt động của công trình và tự động định lượng hoá chất và kiểm tra các chỉ tiêu sau:

Lưu lượng cấp nước vào trạm, lượng nước đã xử lí, lưu lượng nước của từng công trình, lượng nước rửa lọc, lượng nước dùng cho bản thân trạm và lượng nước cấp vào mạng lưới;

Mực nước trong các công trình và bể chứa;

Tổn thất áp lực trên các công trình và từng đoạn ống;

Lượng hoá chất sử dụng;

Chất lượng nước.

Có thể do tổn thất áp lực trong các bể lọc bằng ống đo áp hay áp kế vi phân; Đo mực nước bằng phao hoặc cũng bằng áp kế vi phân.

4.8. Khi kiểm tra phải bảo đảm sự hoạt động bình thường của các quá trình công nghệ và thông báo kịp thời về sự thay đổi chất lượng nươc nguồn và chất lượng nước sử lí.

Phân công trách nhiệm kiểm tra như sau:

Kiểm tra lí hoá và vi trùng do phòng thí nghiệm đảm nhận;

Kiểm tra kĩ thuật do trưởng phòng kĩ thuật và trạm trưởng đảm nhận.

Thiết bị hoá chất

4.9. Loại và liều lượng hóa chất sử dụng do cơ quan thiết kế quy định. Trong quá trình quản  lí,  cần  thiết  có  thể  thay  đổi  loại  hoá  chất  nhưng  phải  được  thủ  trưởng  cơ quan quản lí cấp nước kí duyệt.

Việc xác định thời kì dùng các loại hoá chất khác nhau trình tự và vị trí cho hoá chất  do  phòng  kĩ  thuật  và  phòng  thí  nghiệm  chịu  trách  nhiệm  tiến  hành.  Liều lượng phải dựa vào cơ sở thí nghiệm và điều chỉnh hợp lí trong quá trình sản xuất.

4.10. Phải có biện pháp và kế hoạch bảo quản tốt các hoá chất dự trữ.

Việc bốc dỡ và sắp xếp các hoá chất rắn trong kho cần phải bảo đảm an toàn lao động. Clorua vôi phải được chứa trong kho thoáng khô và mát. ít nhất 3 tháng một lần phải kiểm tra hoạt động của vôi sống và clorua vôi.

Bảo quản hoá chất lỏng trong kho phải theo đúng chỉ dẫn của nhà máy sản xuất. Khi sử dụng các bình tiêu chuẩn hoặc thùng dự trữ của nhà máy nước, công nhân phục  vụ  phải  định  kì  kiểm  tra  súc  rửa,  sơn  và  sửa  chữa  van  vòi  v.v…  theo  kế hoạch đã định.

4.11. Khi pha chế hoá chất cần phải tuân theo các chỉ dẫn riêng cho từng loại hoá chất. Nồng  độ  dung  dịch  hoá  chất  được  kiểm  tra  theo  trọng  lượng  riêng  bằng  các phương pháp hoá học.

Nơi pha chế hoá chất phải đủ ánh sáng và thoáng mát;

Liều lượng dung dịch hoá chất phải được kiểm tra từng giờ.

Việc cấp dung dịch không được gián đoạn hoặc thay đổi đột ngột;

Hàng quý phải kiểm tra các phụ tùng thiết bị qua bộ phận pha trộn dung dịch.

4.12. Hoá chất lỏng được lấy bằng các thiết bị chuyên dùng. Trường hợp sử dụng clo thì phải dùng cloratơ áp lực hoặc cloratơ chân không.

Trong khi cloratơ hoạt động, lượng clo phải ổn định. Mỗi ca phải kiểm hai lần. ở chỗ đặt cloratơ và kho dự trữ phải có đầy đủ trang thiết bị cấp cứu.

4.13. Để sử lí nước có hoá chất lỏng cần phải có thiết bị dự trữ kể cả cân định lượng. Ngoài ra các thiết bị phải đủ phương tiện sửa chữa và phụ tùng thay thế.

Các công trình làm trong sơ bộ nước mặt

4.14. Hoá chất pha thành dung dịch phải được trộn thật đều với nước cần xử lí và liều lượng hoá chất phản ứng phải được xác định trên kết quả thí nghiệm hoặc kinh nghiệm quản lí của trạm hoặc các trạm khác có điều kiện làm việc tương tự và phải tuân theo tiêu chuẩn “Cấp nước đô thị. Tiêu chuẩn thiết kế” hiện hành.

4.15. Hóa chất được dẫn vào nước xử lí ở các giai đoạn sau:

Khi clo hoá sơ bộ thì cho vào đường ống hút của máy bơm đợt 1 hay ống dẫn đến trạm xử lí;

Phèn cho vào bể trộn hoặc ngăn đầu bể trộn;

Vôi để kiềm hoá cho vào cùng với phèn ở bể trộn;

Clo khử trùng cho vào đoạn ống từ bể lọc đến bể chứa nước sạch hoặc vào ống hút máy bơm.

4.16. Quá trình kết tủa hyđroxyt nhôm hoặc hyđroxyt sắt được tiến hành trong bể phản ứng. Nội dung quản lí bể phản ứng bao gồm:

Theo dõi  sự làm việc của  bể:  tốc  độ chuyển động của nước, quá  trình phản ứng, hiệu quả tạo bóng cặn v.v…;

Kiểm tra không để bóng cặn trong bể;

Kiểm tra vận tốc thực tế và thời gian nước lưu lại trong bể;

Mỗi năm phải tháo sạch bể một lần để kiểm tra và nạo vét bể chỉnh lí các thiết bị để nâng cao hiệu suất làm việc của bể.

4.17. Các loại bể lắng phải vận hành sao cho lượng cặn trong nước sau khi lắng không qua 20mg/l. Tối thiểu mỗi ngày phải một lần kiểm tra chỉ tiêu này để kịp thời hiệu chỉnh các thông số lắng đảm bảo bể lọc làm việc có hiệu quả.

Nhiệm vụ quản lí bể lắng bao gồm:

Quan sát chế độ làm việc chung của bể;

Mỗi quý một lần phải kiểm tra sự phan phối nước giữa các bể;

Theo dõi chế độ lưu bùn, cặn trong bể và ảnh hưởng của chúng đến chất lượng nước, nhất là trong mùa lũ.

4.18. Khi quản lí bể lắng trong, bể lắng trong có lớp cặn lơ lửng cần phải quan sát chế độ phân phối đều nước trên toàn bộ diện tích ngăn lắng, các dàn ống thu nước, việc xả bùn thừa vào ngăn chứa nước, các đường ống dẫn v.v… Chiều dày lớp cặn lơ lửng phải giữ không đổi trong khoảng 2 đến 2,5m.

Tốc độ nước dâng trong vùng lắng và hệ số phân phối giữa ngăn lắng và ngăn chứa cặn được kiểm tra theo bảng 7.

Có thể sả cặn bằng ngăn chứa cặn một cách liên tục hay định kì mà không ngừng bể lăng trong.

Bảng 7

4.19. Các lớp vật liệu lọc, chiều dày lớp lọc và tốc độ lọc trong các loại bể lọc nhanh được lấy theo tiêu chuẩn “Cấp nước đô thị. Tiêu chuẩn thiết kế” hiện hành.

4.20. Trước khi đổ vào bể phải rửa sơ bộ vật liệu lọc. Chiều dày lớp lọc trong tất cả các loại bể không được nhỏ hơn 0,7m. Lớp sỏi đỡ phải xếp theo từng cỡ hạt có đường kính giảm dần từ dưới lên trên. Sau khi xếp phải khử trùng vật liệu lọc bằng cách ngâm trong nước clo có nồng độ từ 20 đến 30 g/m3  trong một ngày đêm.

Hàng tháng phải kiểm tra bề mặt lớp cát lọc. Sáu tháng một lần phải kiểm tra độ phẳng các lớp đỡ trong khi rửa, đo lượng cát hao hụt và đổ thêm cát mới. Hàng năm phải thử độ nhiễm bẩn của cát và có kế hoạch thay cát.

4.21. Tốc độ lọc phải được giữ không đổi trong suốt chu kì lọc. Trong trường hợp cần thiết muốn thay đổi tốc độ cần phải làm từ từ không được phép thay đổi đột ngột.

Khi bắt đầu một chu kì phải giữ tốc độ ở giá trị từ 2 đến 3m/h. Sau đó khoảng 10 đến 15 phút tăng dần tốc độ theo quy định trong tiêu chuẩn “Cấp nước đô thị. Tiêu chuẩn thiết kế” hiện hành.

Có thể giữ độ ổn định của tốc độ lọc và sự làm việc bình thường của bể lắng các thiết bị điều chỉnh tự động. Tối thiểu 6 tháng 1 lần phải kiểm tra tủ điện, dụng cụ điều chỉnh và thiết bị đo lường. Không được để mức nước của bể lọc xuống dưới mức quy định như trong thiết kế.

4.22. Cường độ, thời gian và chu kì rửa lọc được lấy theo thiết kế hoặc tuân theo tiêu chuẩn “Cấp nước đô thị. Tiêu chuẩn thiết kế” hiện hành. Chu kì rửa bể lọc được xác định theo một trong hai điều kiện sau đây:

Tổn thất áp lực trong bể là cự đại (biểu thị khả năng không giữ được tốc độ theo quy định);

Chất lượng nước sau khi lọc bị giảm xuống.

4.23. Quy trình rửa bể lọc phải do phòng kĩ thuật của nhà máy nước lập. Nhân viên quản lí phải theo dõi quá trình rửa và ghi vào sổ trực các số liệu quan sát và đo lường sau đây:

Cường độ rửa;

Thời gian rửa chung;

Thời gian của từng công đoạn rửa;

Độ phân phối nước;

Chế độ làm việc của máng thoát nước;

Độ nở cát;

Chất lượng sau rửa lọc.

4.24. Đối với bể lọc tiếp xúc có thể rửa bằng nước sạch hoặc nước nguồn chưa làm sạch với độ đục dưới 10mg/l và chỉ số côli dưới 1000 con côli/l. Quy trình và cường độ rửa được lấy theo thiết kế và tuân theo các quy định trong tiêu chuẩn “Cấp nước đô thị. Tiêu chuẩn thiết kế” hiện hành.

4.25. Đối với bể lọc chậm, tốc độ lọc phụ thuộc vào hàm lượng cặn của nước nguồn và được lấy theo tiêu chuẩn “Cấp nước đô thị. Tiêu chuẩn thiết kế” hiện hành.

Phương pháp rửa bể lọc chậm do thiết kế quy định và phòng kĩ thuật nhà máy nước lập quy trình cụ thể để hướng dẫn cho công nhân quản lí.

Nội dung công tác quản lí bể lọc chậm bao gồm:

Theo dõi sự hình thành và tình trạng màng lọc cũng như lớp cát trên mặt;

Rửa kịp thời lớp cát bẩn trên mặt;

Chuẩn bị sẵn cát để cho thêm khi cần thiết; Kiểm tra chất lượng đã lọc;

Đảm bảo phân phối đều trên các bể và sự làm việc bình thường của hệ thống thu nước.

4.26. Khi sửa chữa bể để cho thêm cát hoặc thay cát lọc cần phải kiểm tra lại toàn bộ các bộ phận và phụ tùng thiết bị của bể. Các hư hỏng cần phải sửa chữa ngay và phải dùng vòi phun rửa sạch bể.

Sau  mỗi  lần  sửa  chữa  bể  phải  khử  trùng  bằng  clo  với  nồng  độ  20  đến  50mg/l ngâm  trong  24  giờ.  Sau  đó  rửa  bằng  nước  sạch  cho  đến  khi  nước  rửa  chỉ  còn 0,3mg/l clo dư.

Công trình khử sắt

4.27. Khử sắt trong nước ngầm được tiến hành theo các phương pháp do thiết kế quy định và  phải  tuân theo tiêu chuẩn “Cấp nước  đô thị.  Tiêu chuẩn thiết  kế” hiện hành.

4.28. Quản lí các bể lắng, bể lọc v.v… trong hệ thống khử sắt cũng như các quy định đã nêu ở mục trên. Quản lí trạm nén khí và máy quạt gió phải tuân theo các quy định của thiết kế và nhà máy chế tạo.

Đối vơi giàn khử sắt bằng làm thoáng tự nhiên phải bảo đảm độ thăng bằng của máng răng cưa hoặc dàn ống khoan lỗ để phân phối đều nước. Mỗi tuần ít nhất một lân phải kiểm tra, cọ rửa sạch rong rêu, cặn sắt trên máng gỗ, thông lỗ phun, dùng vòi phun với áp lực nước từ 10 N/m2  trở lên để cọ rửa sàn tung hoặc các tầng thanh xỉ.

Công trình khử trùng

4.29. Nước cấp cho sinh hoạt phải được khử trùng trước khi bơm vào mạng lưới phân phối. Biện pháp khử trùng do cơ quan thiết kế quy định và phải tuân theo tiêu chuẩn “Cấp nước độ thị. Tiêu chuẩn thiết kế” hiện hành

4.30. Các thiết bị pha chế clo phải đặt ở nơi thoáng mát cuối hướng gió chủ đạo, tránh gây nguy hiểm cho nhân viên quản lí và các thiết bị và các công trình lân cận.

Quản lí các thiết bị pha chế clo, nhất là cloratơ phải theo đúng chỉ dẫn của nhà máy chế tạo và các quy định khác về an toàn lao động..

5. Quản lí hệ thống thoát nước

Yêu cầu chung

5.1. Quản lí kĩ thuật hệ thống thoát nước phải bảo đảm thu nhận liên tục nước phải từ các điểm thải nước và dẫn chúng về trạm làm sạch hoặc thải ra sông hồ.

Nước thải sản xuất chỉ được thu nhận vào hệ thống thoát nước thành phố khi đã đảm bảo các yêu cầu quy định trong tiêu chuẩn “Thoát nước đô thị. Tiêu chuẩn thiết kế” hiện hành.

Các loại nước thải có chứa vi trùng gây bệnh và các chất đồng vị phóng xạ phải được khử trùng và làm sạch bảo đảm yêu cầu về bảo vệ môi trường.

Có thể cho phép xả vào mạng lưới thoát nước thành phố nước thải công nghiệp và khi hoà trộn với nước thải sinh hoạt, nồng độ các chất độc hại không phá huỷ quá trình xử lí sinh học và các quy định về an toàn lao động và vệ sinh công nghiệp.

Không được xả trực tiếp các loại các loại nước thải sản xuất có lưu lượng và nồng độ chất bẩn dao động vào mạng lưới thoát nước thành phố.

Nước thải sản xuất không đáp ứng các yêu cầu trên phải được xử lí sơ bộ trước khi xả vào mạng lưới  thoát nước thành phố.

5.2. Không được đổ vào mạng lưới thoát nước thành phố các loại rác có kích thước lớn hơn 10mm, các loại gạch, ngói, vôi vữa… trong quá trình xây dựng, các tro xỉ, vải, sợi v.v… và không được chắn đăng bắt cá, trồng rau v.v…làm hạn chế dòng chảy trên các kênh mương thoát nước.

5.3. Mạng lưới thoát nước đô thị do các xí nghiệp thoát nước hoặc cơ quan quản lí công trình đô thị trực tiếp quản lí.

Mạng lưới thoát nước của nhà máy, xí nghiệp có thể do phân xưởng cơ điện quản lí.

Số lượng công nhân trực tiếp quản lí và sửa chữa mạng lưới thoát nước tuỳ theo cơ chế tổ chức và tình hình thực tế quy định.

5.4. Nội dung các công tác quản lí kĩ thuật mạng lưới thoát nước bao gồm: Theo dõi sự làm việc và trạng thái mạng lưới, tẩy rửa mạng lưới; Khắc phục tắc cống bất ngờ;

Sửa chữa thường kì và sửa chữa lớn;

Khắc phục sự cố;

Kiểm tra việc xây dựng và nghiệm thu hệ thống thoát nước mới và các công trình;

Xem xét và duyệt đồ án thoát nước của các ngôi nhà, khu nhà và các công trình;

Tiến hành các biện pháp bảo đảm thoát nước về mùa mưa; Lập các hồ sơ và báo cáo kĩ thuật;

Nghiên cứu lập kế hoạch cải tạo và phát triển hệ thống thoát nước thành phố.

Mạng lưới thoát nước

5.5. Công tác quản lí kĩ thuật mạng lưới thoát nước bao gồm:

a) Kiểm tra hiện trạng mạng lưới theo tuyến cống nhằm phát hiện sự sụt lún, các dấu hiệu hư hỏng giếng, cống, sự tắc cống tràn nước bể mặt vào giếng cống, việc xả nước thải không đúng quy định;

b) Mở nắp giếng thăm và xem xét trạng thái bên trong giếng như: mực nước, sự tắc giếng do gạch đá rác rưởi v.v… Về mùa khô mỗi tháng một lần phải xem xét hiện trạng mạng lưới thoát nước.

Về mùa mưa phải thường xuyên kiểm tra công tác này.

Khi xem xét bên ngoài hiện trạng lưới thoát nước, công nhân không được phép xuống giếng.

5.6. Khi kiểm tra mạng lưới thoát nước nếu phát hiện ra những  hỏng hóc trong đường ống, trong giếng và những sự cố khác thì phải có biện pháp khắc phục kịp thời.

Mỗi quý một lần phải tiến hành kiểm tra mạng lưới thoát nước. Công tác này phải được thực hiện trước mùa mưa bão. Đội kiểm tra kĩ thuật mạng lưới thoát nước phải được trang bị các dụng cụ cần thiết như: xẻng, xà beng, dấu chắn đường, đèn pin, thắt lưng bảo hiểm, thuốc cấp cứu v.v…

Đối với tuyến cống chính hai năm một lần phải tiến hành kiểm tra bên trong bằng cách chui vào cống để nắm được trạng thái kĩ thuật và điều kiện thuỷ động lực trong quá trình làm việc của họ.

Thông rửa mạng lưới thoát nước

5.7. Phải thường xuyên thông rửa mạng lưới thoát nước như nạo vét cặn lắng, rác rưởi, gạch đá v.v… để đảm bảo cho mạng lưới làm việc bình thường. Việc thông rửa các tuyến cống thoát nước phải dựa theo tình hình cụ thể, kinh nghiệm quản lí mà định kì hạn thông rửa.

Kế hoạch thông rửa mạng lưới thoát nước hàng năm phải được lập theo từng lưu vực. Tuần tự thông rửa phải từ thượng lưu đến hạ lưu.

5.8. Các đường ống tự chảy đường kính 700mm nên thông tắc bằng quả cầu hoặc đĩa cao  su.  Đường  kính  của  quả  cầu  phải  nhỏ  hơn  đường  kính  của  ống  từ  50  đến 100mm lưu lượng nước thải trong đường ống phải đủ sao cho mực nước lớn hơn 0,5  đường  kính  ống.  Nếu  lưu  lượng  nước  không  đủ  thì  cấp  thêm  nước  từ  bên ngoài  vào.  Nếu  trong  ống  nén  cặn  quá  chặt hoặc  quá nhiều gạch đá thì  có thể dùng các dụng cụ chuyên dùng như cuộn dây thép gai, gầu móc, để xới cặn hoặc kéo bớt gạch đá đi.

5.9. Đối với các ống có đường kính lớn 700mm có thể dùng các biện pháp sau: gầu múc, quả cầu sắt, cào kéo. Trường hợp đặc biệt đối với các cống lớn cho phép công nhân chui vào cống để dọn nhưng với điều kiện phải được trang bị bảo hộ lao động đầy đủ.

Đối  với  các  tuyến  ống  có  đường  kính  nhỏ,  cặn  nén  chặt  nên  sử  dụng  các  xe chuyên dùng có bơm áp lực lớn để thao tác.

5.10. Các  phương  pháp  thông  tắc  mạng  lưới  thoát  nước  được  chọn  theo  bảng  8.  Các thiết bị chuyên dùng được sử dụng theo hướng dẫn của nhà máy chế tạo.

Bảng 8

Chú thích: Thông thường sử dụng xe ôtô chuyên dùng đối với các loại cống đường kính dưới 700mm, mức cặn bằng 1/3 đường kính hoặc với các loại lớn mức cặn nhỏ.

Sông mương thoát nước và hồ điều hoà

5.11. Các  sông mương và  hồ nước  được  sử dụng  để  thoát  nước  trong hệ  thống thoát nước chung hoặc hệ thống thoát nước mưa.

Việc sử dụng sông, mương và hồ thoát nước vào các mục đích khác như nuôi cá, tưới ruộng, thể thao phải được sự đồng ý của cơ quan quản lí thoát nước và cơ quan y tế.

5.12. Mực nước trong các sông mương và hồ không được lớn hơn mực nước cao nhất của cống xả nước thải vào sông hồ. Phải có mia đo mực nước trong sông hồ và cốgn xả. Luôn luôn kiểm tra tình trạng miệng cống xả. Nếu bờ sông hồ tại miệng cống xả bị xói lở thì phải có biện pháp kè lại đá, gạch hoặc xây hố tiêu năng.

5.13. Không  được  chắn  đăng,  đắp  đập  nuôi  cá  hoặc  làm  bất  cứ  việc  gì  hạn  chế  đến dòng chảy trên sông mương và hồ thoát nước. Phải làm sạch đất đá hoặc chướng ngại vật trên sông mương sau khi xây dựng các cầu cống qua sông.

Việc nuôi bèo trồng cỏ để tăng cường quá trình tự làm sạch nước của sông hồ phải nghiên cứu kĩ. Phải thu hoạch khối bèo kịp thời để chống nhiễm bẩn sông hồ và chống gây lắng đọng cản trở dòng chảy.

5.14. Về mùa khô mỗi tháng một lần phải kiểm tra tình trạng thoát nước trên sông.

Trước mùa mưa phải làm sạch các vật cản dòng chảy trên sông và bảo đảm cho mực nước mưa phải thường xuyên kiểm tra tình trạng thoát nước của các sông, mương và hồ sau mỗi trận mưa.

Cơ quan quản lí thoát nước phải có đầy đủ các số liệu về chế độ thuỷ văn đặc tính hoá sinh vật và khả năng tự làm sạch của sông, mương và hồ thoát nước qua các mùa.

Các nguyên tắc cơ bản về an toàn lao động khi quản lí mạng lưới thoát nước

5.15. Đường  kính  hoặc  chiều  rộng  phần  công  tác  của  các  loại  giếng  trên  mạng  lưới thoát nước không được nhỏ hơn 1,0m. Các mốc thang lên xuống phải bằng thép có đường kính từ 200mm trở lên và xây trắc vào thành giếng.

Nắp giếng phải chắc và có lỗ hoặc móc sắt để câu mở dễ dàng.

5.16. Các  đội  công  tác  thực  hiện  các  nhiệm  vụ  quản  lí  và  sửa  chữa  mạng  lưới  thoát nước phải có số lượng từ 3 người trở lên, không phụ thuộc vào khối lượng công việc. Đội phải được trang bị hộp thuốc cấp cứu và các dụng cụ thiết bị bảo hộ lao động cần thiết và các dấu chắn đường theo quy định. Cán bộ quản lí phải thường xuyên kiểm tra và bổ sung các dụng cụ thiết bị này.

5.17. Nắp giếng phải được mở bằng xà beng hoặc nắp giá di động. Không được mở nắp giếng bằng nâng tay.

Khi xuống giếng để kiểm tra và sửa chữa mạng lưới thoát nước, đội công tác phải gồm 3 người trở lên. Một người xuống giếng, một người hỗ trợ trên mặt đất và một người cần thiết thay thế cho người dưới giếng.

Trước khi xuống giếng phải kiểm tra trong đó có khí độc hay không. Chỉ được phép xuống giếng khi khí độc thoát hết hoặc có thiết bị phòng chống khí độc.

Người có các vết sây sát không được tiếp xúc với bùn hoặc nước thải. Không được đứng dưới thiết bị nâng khi đang kéo vật nặng.

6. Các công trình làm sạch nước thải

Điều kiện làm việc của các công trình làm sạch nước thải

6.1. Để các công trình làm sạch nước thải làm việc bình thường phải đảm bảo đúng chế độ bảo dưỡng và theo dõi thường xuyên quy trình công nghệ các công trình.

Chất lượng nước thải sau quá trình làm sạch phải bảo đảm theo các tiêu chuẩn hiện hành. Công nhân trực tiếp vận hành các công trình phải có trình độ chuyên môn và tinh thần trách nhiệm cao.

6.2. Các nguyên nhân chính phá hoại sự làm việc bình thường của các trạm làm sạch nước thải là;

Các công trình làm việc quá tải;

Các loại tạp chất cơ học lớn (cát, rác…) trôi vào hệ thống thoát nước; Mất điện;

Mưa to;

Không đảm bảo chế độ sửa chữa (sửa chữa thường kì và sửa chữa lớn) đúng thời hạn;

Công nhân quản lí không thực hiện đúng nguyên tắc quản lí kĩ thuật công trình và an toàn lao động.

6.3. Hỗn hợp nước thải sinh hoạt và nước thải sản xuất khi cùng làm sạch sinh học phải tuân theo tiêu chuẩn “Thoát nước đô thị. Tiêu chuẩn thiết kế”.

Nồng độ các chất độc hại không được vượt qua các giá trị đã được quy định trong tiêu chuẩn “Thoát nước đô thị. Tiêu chuẩn thiết kế”.

Hỗn hợp nước thải sinh hoạt và nước thải sản xuất sau khi làm sạch xả vào sông hồ không được làm cho nồng độ các chất độc hại trong nước sông hồ vượt quá giới hạn cho phép.

Nếu hỗn hợp nước thải sinh hoạt và nước thải sản xuất không đáp ứng các yêu cầu trên thì phải làm sạch sơ bộ nước thải sản xuất ngay trong nhà máy trước khi xả vào hệ thống thoát nước thành phố.

6.4. Để trạm làm sạch nước thải hoạt động liên tục và bình thường cần xác lập và duy trì chế độ làm việc tối ưu cho từng công trình đồng thời kiểm tra kĩ thuật chặt chẽ từng quy trình công nghệ của trạm.

Phải vận hành các máy móc thiết bị trong trạm làm sạch nước thải theo hướng dẫn của các nhà máy chế tạo.

Để tạo hệ sinh vật trong bùn hoạt tính hoặc màng sinh vật nên đưa các công trình hoạt động về mùa hè khi nhiệt độ nước thải không dưới 20⁰C.

Các biện pháp bảo đảm chế độ làm việc của trạm làm sạch nước thải

6.5. Phải lập hồ sơ công nghệ cho toàn bộ trạm và cho từng công trình làm sạch nước thải. Trong hồ sơ ghi rõ các số liệu kĩ thuật, công suất thiết kế và công xuất thực tế vận hành của từng công trình.

Trên cơ sở hồ sơ công nghệ này, cần xác lập tải trọng giới hạn và chế độ quản lí của các công trình.

6.6. Để ngăn ngừa hiện tượng quá tải phá huỷ chế độ làm việc bình thường của các công  trình  cần  phải  thường  xuyên  kiểm  tra  lưu  lượng  và  thành  phần,  tính  chất nước thải đưa vào công trình.

Khi các công trình làm sạch nước thải làm việc quá tải do lưu lượng hoặc nồng độ chất bẩn lớn cần phải báo cáo với cơ quan quản lí cấp trên và cơ quan y tế chó biện pháp khắc phục.

Số lượng công trình ngừng làm việc để sửa chữa được xác định dựa vào chế độ vượt tải cho phép của các công trình còn lại.

6.7. Tất cả các công trình, trang bị thiết bị của trạm làm sạch nước thải phải được giữ gìn sạch sẽ.

Phải bảo đảm các điều kiện vệ sinh cần thiết cho cán bộ công nhân quản lí trạm.

Công tác kiểm tra sự làm việc của trạm làm sạch nước thải

6.8. Cần  tổ  chức  đo  lưu  lượng  nước  thải  chảy  về  trạm  làm  sạch  theo  các  giờ  trong ngày và theo từng ngày.

Các thiết bị đo lưu lượng bao gồm:

a) Đồng hồ đo nước, thiết bị đo lưu lượng kiểu mang dùng cho các loại nước thải ít bẩn.

b) Các loại đập tràn, máng đo lưu lượng gắn thước đo hoặc thiết bị tự ghi liên tục áp lực trên mặt đập hay mực nước trong máng.

Cần kiểm tra thường xuyên độ chính xác của thiết bị đo bằng các phương pháp khác nhau (phương pháp thể tích, phương pháp điện hoá dùng lưu tốc kế quay…). Sai số của thiết bị đó không quá  5%.

6.9. Hiệu xuất làm việc của từng công trình cũng như của toàn bộ trạm làm sạch nước thải được xác định bằng cách so sánh thành phần nước thải trước và sau khi ra khỏi công trình. Các chỉ tiêu cơ bản đặc trưng cho nước thải là:

a) Lượng căn theo thể tích, mg/l;

b) Hàm lượng căn lơ lửng ở 105⁰C, g/l;

c) Nhiệt độ nước, ⁰C;

d) Độ trong, cm;

e) Độ màu, độ;

f) Màu sắc;

g) Hàm lượng clorua, mg/l;

h) Hàm lượng nitơ và toàn phần, mg/l;

i) Hàm lượng nitơrit, mg/l;

j) Hàm lượng nitơ của muối amôn, mg/l;

k) Hàm lượng nitơrit, mg/l;

l) Hàm lượng nitơrat, mg/l;

m)  Nhu cẩu ô xi hoá theo phương pháp bicromat kali (NOH), mg/l;

n) Nhu cầu ô xi sinh hoá sau 5 ngày và sau 20 ngày (NOS5NOS20);

o) Độ pH của nước.

Trong các trường hợp đặc biệt cần tiến hành phần tích thêm các chỉ tiêu sau:

a) Hàm lượng sunphat, mg/l;

b) Hàm lượng kali, mg/l;

c) Hàm lượng photphat, mg/l;

d) Lượng tinh căn khô, mg/l;

e) Tổn thất khi nung;

f) Mức độ hoạt tính phóng xạ;

g) Các chỉ tiêu vi trùng học.

Nếu có nước thải sản xuất đổ vào hệ thống thoát nước thành phố thỉ cần phải tiến hành kiểm tra phân tích các chỉ tiêu đặc trưng cho các loại nước thải này; hàm lượng dầu mỡ xianua, crôm, phenol…

6.10. Các chỉ tiêu đặc trưng cho chất lượng làm việc của công trình là:

Đối với các loại bể lắng: lượng căn trôi theo nước và độ trong của nước đã lắng.

Đối với bể aeroten và bể lọc sinh học: lượng chất hữu cơ được chuyển hoá thành dạng nitơ trong nước, nhu cầu ôxy trong sinh học và nhu cầu oxy hoá của nước đã làm sạch.

Phải phân tích được các số liệu sau:

Hàng tháng phải phân tích các chỉ tiêu cơ bản của nước thải theo từng giờ;

Hàng tuần phải phân tích các chỉ tiêu cơ bản của nước thải;

Hàng  tháng  nên  kiểm  tra  sự  nhiễm  bẩn  các  sông  hồ  theo các  chỉ  tiêu  đăc trưng  của  nước  thải  (độ  pH,  hàm  lượng  căn  lơ  lửng,  hàm  lượng  ôxy  hoà tan…).

Lấy mẫu và bảo quản mẫu nước thải được tiến hành theo quy định trong phụ lục 1.

Song chắn rác

6.11. Phải thường xuyên lấy rác ra khỏi song chắn để nước thải qua được dễ dàng. Vận tốc  dòng  chảy  giữ  các  thanh  của  song  chắn  rác  không  được  vượt  quá  0,8  đến 1,0m/s.

Nếu vớt rác bằng phương pháp thủ công thì phải dùng các loại cào rác. Nếu vớt rác bằng cơ giới thì công nhân vận hành phải thường xuyên theo dõi máy cào rác để loại trừ những rác lớn còn mắc lại trên băng tải.

6.12. Rác sau khi được nghiền bằng máy được xả vào trước song chắn hoặc bơm về bể mêtan. Lượng nước cần thiết để chuyển rác nghiền là 10m3  cho một tấn rác.

Khi không có máy nghiền thì rác vớt lên phải cho vào thùng hoặc xô có lỗ hỏ đáy để làm ráo nước. Sau đó rác phải được đưa vào các thùng kín và xử lí bằng cách đào hố ủ hoặc phơi đốt…

Để ngăn ngừa hôi thối và ruồi muỗi phải rắc clorua vôi lên rác vớt. Rác đưa về điểm xử lí tập trung không được để quá 3 đên 4 ngày.

6.13. Kiểm tra và theo dõi sự làm việc của máy cào rác theo các hướng dẫn cụ thể. Nếu máy cáo rác làm việc không bình thường thì phải tắt máy, đóng van khoá và cho nước  thải  chuyển  qua  song  chắn  rác  dự  trữ.  Cần  phải  nhanh  chóng  tìm  hiểu nguyên nhân và khắc phục sự cố trên song chắn rác.

6.14. Công nhân vận hành song chắn phải được trang bị quần áo lao động riêng và phải có mặt liên tục tại vị trí làm việc. Hàng ngày công nhân vận hành phải theo dõi chế độ làm việc của song chắn và ghi vào sổ trực theo mẫu ở bảng 9.

Bảng 9

Bể lắng cát

6.15. Bể lắng cát phải giữ lại các tạp chất cơ học trước khi nước thải chảy vào bể lắng lần thứ nhất.

Để bể lắng cát làm việc bình thường phải bảo đảm chế độ dòng chảy sau đây:

Vận tốc dòng chảy trong bể lắng cát ngang phải từ 0,15 đến 0,3 m/s (tương ứng với lưu lượng nhỏ nhất và lớn nhất). Nếu bể lắng cát có nhiều ngăn thì phải đóng mở một số ngăn để đảm bảo vận tốc này.

Vận tốc dòng chảy trong bể lắng cát đứng phải từ 0,3 m/s đến 0,4m/s.

Đối với bể xả cát thủ công phải thực hiện xả khô bể và lấy cát ra mỗi ngàymột lần .

Cát được cào về hố tập chung sau đó dùng gầu múc đi .

Đối với bể xả cát cơ giới (thiết bị thuỷ lực, bơm hút cát…) cát được lấy ra khỏi bể khi hố tập chung đầy cát. Thời gian lấy cát không được quá 2 ngày.

6.16. Trong quá trình vận hành bể lắng cát xuất hiện các sự cố sau đây:

Cát bị trôi khỏi bể do vận tốc dòng chảy lớn hoặc cát dữ lại trong bể có hàm lượng hữu cơ lớn do vận tốc dòng chảy nhỏ;

Phân  phối  và  thu  nước  trong  bể  lắng  cát  không  đều  làm  cho  dung  tích  sử dụng vận tốc dòng chảy thay đổi .

Để khắc phục sự cố này phải thường xuyên kiểm tra lưu lượng nước thải lớp cặn giữ lại trong bể và sửa chữa lại các thiết bị phân phối và thu nước .

6.17. Hàng ngày phải đo lượng cát giữ trong bể. Mỗi tháng một lần phải xác định các chỉ tiêu chất lượng cát như độ ẩm, độ tro, cỡ hạt…

Công nhân vận hành phải chú ý theo dõi lượng nước thải chảy kịp thời mở các ngăn lắng cát.

Hằng ngày công nhân vận hành bể phải ghi vào sổ trực tình hình hoạt động của bể theo mẫu ghi ở bảng 10.

Bảng 10

Bể lắng lần thứ nhất

6.18. Để bể lắng lần thứ nhất làm việc bình thường phải đảm bảo các điều kiện quy định trong tiêu chuẩn “Thoát nước đô thị. Tiêu chuẩn thiết kế ”.

6.19. Công nhân vận hành bể phải nắm được quy trình xả cặn ra khỏi bể theo quy định kì sau:

Từ 1 đến 2 lần trong một ngày đối với bể lắng đứng và bể lắng ngang; từ 1 đến 2 lần trong ca đối với bể lắng li tâm.

Cần được xả bằng phương pháp cơ giới (bơm bùn) hoặc bằng áp lực thuỷ tĩnh với áp lực nhỏ hơn 1,5m.

Khi  xả  cặn  phải  mở  từ  khoá  van  ống  xả  để  tránh  hiện  tượng  nước  theo  ống  ra ngoài. Không nên cho vào bể khi xả cặn.

Trong điều kiện bình thường độ ẩm của cặn lắng là 93 đến 95% khi xả cặn bằng bơm và 95 đến 97% xả cặn bằng áp lực thuỷ tĩnh.

Ngoài ra còn phải biết được các nguyên nhân khác phá huỷ chế độ làm việc của bể như: có quá nhiều cặn, các chất nổi khó xả cặn… để kịp thời có biện pháp khắc phục.

6.20. Công nhân vận hành bể phải theo dõi sự phân phối nước vào từng bể lắng và thu hồi chất nổ và xả cặn, phải thường xuyên tẩy rửa giếng bùn và máng tập trung nước.

Các trang thiết bị cơ khí của bể lắng được vận hành theo hướng dẫn của nhà máy chế  tạo,  công  nhân  vận  hành  phải  thường  xuyên  kiểm  tra  bôi  dầu  mỡ  và  bảo dưỡng các trang thiết bị này.

Các bể lắng có trang thiết bị cơ giới từ 2 đến 3 năm phải được xả khô để xem xét bên trong và tẩy rửa xửa chữa.

Hàng ngày công nhân vận hành phải ghi vào sổ trực tình hình làm việc của bể lắng theo mẫu ở bảng 11.

Bảng 11

Bể lắng hai vỏ

6.21. Để bể lắng hai vỏ làm việc bình thường và liên tục phải thường xuyên làm sạch máng và khe lắng và phải tạo được hệ sinh vật trong ngăn bùn. Bể lắng hai vỏ sẽ hoạt động bình thường sau khi đã tạo được hệ sinh vật trong ngăn bùn với thời gian ít nhất là 3 tháng.

Khi lớp cặn trong ngăn bùn chỉ cách khe hở máng lắng 1m thỉ sả cặn chín đợt đầu ra khỏi bể. Cứ sau 10 ngày thì xả một lần. Cănj chín có độ ẩm là 90% và độ tro cao.

6.22. Khi quá trình lên men không ổn định phải thực hiện một trong các biện pháp sau đây:

a) Thay cặn lên men không ổn định bằng căn chín của ngăn bùn hoạt động tốt.

b) Cho  bể  ngừng  hoạt  động  một  thời  gian  và  bổ  sung  vôi  vữa  vào,  sau  đó khuấy trộn đều.

Đối với bể lắng hai vỏ kép để cặn phân phối đều trong hai bể, định kì hai ngày một lần phải thay đổi chức năng cửa cửa vào và cửa ra của máng lắng.

Hiệu xuất lắng của bể hai vỏ được xác định giống đối với bể lắng lần thứ nhất.

Hàng ngày công nhân vận hành phải ghi vào sổ trực tình hình hoạt động bình thường của bể lắng hai vỏ theo mẫu ở bảng 12.

Bảng 12

Bể lọc sinh vật

6.23. Để bể lọc sinh vật làm việc có hiệu quả cần phải có thời gian đưa bể vào hoạt động và tạo máng sinh vật trên bề mặt hai vật liệu lọc. Trong thời gian này phải tưới nước đều với nhiệt độ trên 20⁰C. Thời gian một chu kì tưới từ 5 đến 6 phút. Lưu lượng tưới tăng từ 01 đến 0,25 lưu lượng nước tính toán cho đến khi trong nước thải sau bể lọc xuất hiện nitơrat và hiệu suất làm sạch ổn định. Sau đó tăng dần lưu lượng nước tưới cho đến khi đạt lưu lượng tính toán.

6.24. Để bể lọc sinh vật làm việc bình thường cần phải:

Thường xuyên xem xét và tẩy rửa thiết bị phân phối nước;

Thường xuyên xem xét khoảng không ở đáy bể, các kênh gió và máng thu nước, trong trường hợp bị tắc bẩn cần phải rửa bằng nước bằng hệ thống cấp nước vào và thông rửa bể.

Loại trừ lớp bùn thối rữa trên bề mặt lớp vật liệu lọc trên bằng cách súc ra rửa sạch và sau đó xếp lại vào. Thường xuyên bổ sung vật liệu thiếu hụt trong quá trình này.

Kiểm  tra  lượng  không  khí  cấp  xử  lí.  Nếu  trong  mẫu  nước  độ  pH  không giảm và hàm lượng ôxy hoà tan không thay đổi thì sự thông gió cho bể là bảo đảm yêu cầu.

6.25. Khi chế độ làm việc của bể lọc bị phá huỷ đột ngột cần phải ngừng cấp nước thải sản xuất và tạm giảm tải trọng của bể.

Nếu sự vận chuyển của nước thải và không khí qua lớp vật liệu lọc không ổn định cần phải lấy vật liệu ra xem xét, rửa sạch kiểm tra cỡ hạt bổ sung và xếp vào bể.

6.26. Bể lọc sinh vật cao tải có thể được tưới theo định kì hay liên tục. Trạng thái và chế độ làm việc và hệ thống cấp khí và phân phối khí phải được kiểm tra hàng ngày. Cần phải phân phối đều không khí cho các bể lọc. Tránh trường hợp ngừng tưới nhưng vẫn cấp không khí. Nhiệt độ có thể lên tới 50 đến 600C và xuất hiện mùi phân huỷ xác chết trong màng sinh vật.

6.27. Phải kiểm tra chế độ làm việc của bể lọc sinh vật 10 ngày một lần bằng cách phân tích mẫu nước thải trước và sau khi xử lí.

Hàng ngày công nhân vận hành bể phải ghi tình hình làm việc của bể vào sổ trực theo mẫu ở bảng 13.

Bảng 13

Bể Aeroten

6.28. Để bể aerôten làm việc bình thường trong thời gian đưa bể vào hoạt động cần tạo bùn hoạt tính đạt tới khối lượng và chất lượng yêu cầu.

Các điều kiện cơ bản để aerôten làm việc bình thường là:

Máy bơm và máy nén khí phải làm việc đạt công suất yêu cầu và liên tục;

Phân phối đều nước thải và thông khí vào từng ngăn và trên chiều dài của bể;

Bảo đảm liều lượng bùn hoạt tính tuần hoàn theo yêu cầu.

Lượng khí nén được tính toán và điều chỉnh đưa vào các chỉ tiêu sau:

Chất lượng nước đã xử lí (theo các tiêu chuẩn hiện hành);

Nồng độ ôxy hoà tan trong aerôten;

Nồng độ bùn hoạt tính.

6.29. Nếu chất lượng nước xử lí đạt yêu cầu lượng ôxy thấp thì có thể bớt lượng không khí cấp cho bể aerôten.

Nếu chất lượng xử lí thấp và độ hút ôxy lớn thì phải tăng thêm lượng khí cấp.

Nếu chất lượng nước xử lí thấp và độ hút ôxy cũng thấp thì phải tăng thêm lượng bùn hoạt tính tuần hoàn.

6.30. 10 ngày một lần phải xác định hiệu suất làm việc của bể aerôten bằng cách phân tích thành phần nước thải trước aerôten và sau bể lắng đợt II theo các chỉ tiêu hàm lượng nước bẩn, nhu cầu ôxy hoá và nồng độ ôxy hoà tan. Cũng cần phải thường xuyên phân tích vi trùng học trong mẫu nước thải và trong mẫu bùn.

Mỗi ca một lần phải xác định nồng độ bùn hoạt tính tuần hoàn hỗn hợp nước bùn và chỉ số bùn.

Công nhân vận hành bể phải ghi tình hình làm việc của bể aerôten và bể lắng đợt II theo các mẫu ở bảng 14 và 15.

Tổ chức phục vụ các công trình làm sạch nước thải

6.31. Trong trạm làm sạch nước thải phải có các phòng kiểm nghiệm để kiểm tra hiệu xuất  làm  việc  các  công  trình.  Đối  với  các  trạm  làm  sạch  công  suất  dưới  1400 m3/ngđ thì mẫu nước có thể được kiểm nghiệm tại các phòng thí nghiệm của trạm vệ sinh phòng dịch địa phương.

Nhân viên vận hành trạm làm sạch nước thải có những kiến thức nhất định về chỉ tiêu chất lượng nước thải, điều kiện và biện pháp bảo đảm cho quá trình làm việc bình thường của trạm. Số lượng và trình độ nhân viên của trạm được xác định dựa theo công suất và đặc điểm công nghệ quá trình xử lí nước thải.

6.32. Công nhân vận hành phải được hướng dẫn về quy trình vận hành các công trình, các  nguyên  tắc  về  an  toàn  lao  động  và  phòng  cháy  chữa  cháy,  các  biện  pháp phòng ngừa và khắc phục sự cố…

Các cán bộ kĩ thuật của trạm có nhiệm vụ:

a) Bảo đảm chế độ làm việc bình thường của từng công trình và của toàn trạm;

b) Bảo đảm việc sửa chữa thường kì và sửa chữa lớn các công trình và thiết bị;

c) Theo dõi việc ghi sổ trực của công nhân vận hành công trình;

d) Lập các báo cáo kĩ thuật về quản lí công trình hàng tháng và hàng năm;

e) Bảo quản các hồ sơ kĩ thuật của tất cả các công trình và bổ sung các hò sơ này các tính năng kĩ thuật thay đổi trong quá trình quản lí;

f) Nghiên cứu hoạt động của từng công trình để hoàn thiện và cải tiến quy trình quản lí;

g) Tổ chức các lớp học nâng cao trình độ công nhân;

h) Giới thiệu các nguyên tắc an toàn lao động.

7. Quản lí các trạm bơm thoát nước

Các yêu cầu chung

7.1. Trong các trạm bơm phải có bộ phận cơ điện để theo dõi, vận hành các máy bơm và động cơ điện, các nguồn điện, trạm biến thế, mạng điện phân phối, dầu mỡ, công tác sửa chữa cơ điện, thiết bị tự động và điều khiển, thiết bị đo lường. Phải phân công trách nhiệm đối với từng cá nhân trong việc quản lí, vận hành các máy móc thiết bị trong trạm bơm.

Việc quản lí trạm bơm cấp I hợp nhất với công trình thu nước, giếng khoan khai thác nước ngầm, máy bơm rửa lọc hoặc các loại trạm bơm khác, phải được thực hiện theo các chỉ dẫn chung ở quy phạm này và theo các yêu cầu cụ thể đối với từng trạm.