Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 2313:1978 về thuốc thử - phương pháp xác định hàm lượng tạp chất đồng do Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học và Kỹ thuật ban hành

TIÊU CHUẨN VIỆT NAM

TCVN 2313:1978

THUỐC THỬ-PHƯƠNG PHÁP XÁC ĐỊNH HÀM LƯỢNG TẠP CHẤT ĐỒNG
Reagents-Methods for the determination of copper admixture

Tiêu chuẩn này áp dụng cho thuốc thử hoá học, quy định các phương pháp xác định hàm lượng tạp chất đồng như:

Phương pháp sử dụng chì dietyl-dithiocacbamat;

Phương pháp sử dụng cuprizon ( bis-xiclohexanon)-oxalihidrazon.

 1. CHỈ DẪN CHUNG

 1.1Quy định lượng cân thuốc thử đem phân tích theo hàm lượng đồng trong tài liệu kỹ thuật áp dụng cho thuốc thử tương ứng.

 Trong lượng cân của thuốc thử đem phân tích, hàm lượng đồng cần có với mức nêu ra dưới đây:

 0,001-0,002 mg- khi xác định theo phương pháp dietyldithiocacbamat;

 0,002-0,030 mg-khi xác định theo phương pháp cuprizon.

 1.2 Cân lượng thuốc thử đem phân tích , cũng như lượng cân thuốc thử lấy để chuẩn bị các dung dịch cần thiết dùng khi xác định hàm lượng đồng với độ chíh xác đến 0,01 g.

 1.3 Tiến hành xác định không ít hơn hai lượng cân song song. Kết quả cuối cùng là trung bình cộng của hai kết quả xác định được

 1.4 Dung dịch chứa đồng chuẩn bị theo TCVN 1056-71

 1.5 Trong quá trình phân tích, sau mỗi lần thêm thuốc thử đều phải lắc đều hay khuấy đều.

 1.6 Tiến hành so màu trrên máy so màu thường hoặc máy so màu đơn sắc có độ dài tương ứng.

 Để so màu, phải xây dựng đồ thị chuẩn theo các dung dịch so sánh. Muốn xây dựng mỗi điểm trên đồ thị, phải tính giá trị trung bình của mật độ quang từ ba giá trị song song.

 Phải kiểm tra đồ thị chuẩn không ít hơn một lần trong ba tháng hoặc lúc thay đổi thuốc thử và máy so màu.

 1.7 Cách chọn phương pháp và điều kiện bổ sung khi xác định phải được nêu trong tài liệu kỹ thuật áp dụng cho thuốc thử tương ứng.

 1.8 Khi sử dụng dung môi hữu cơ, phải tuân theo quy tắc bảo hiểm như: mọi công việc đều tiến hành xa lửa, trong tủ hút có sức hút mạnh.

 1.9 Khi xác định so màu, hàm lượng đông f( X) được tính bằng phần trăm theo công thức:

trong đó :

 m- hàm lượng đồng tìm được theo đồ thị chuẩn, tính bằng mg;

 m-lượng cân chất cần thử, tính bằng g.

2. PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH

 2.1Phương pháp dietyldithiocacbamat

 Phương pháp dựa trên việc tạo hợp chất phức màu vàng gạch của đồng ( Cu ) với chì dietyldithiocacbamat và dùng cloruafooc để chiết phức chất này

 Dùng máy hoặc mắt so màu và xác định cường độ màu của lớp cloruafooc. Xác định trong môi trường axit ở pH = 1-6

 2.1.1 Thuốc thử và dung dịch

 Amoni hidroxit, dung dịch 5%

 Giấy chỉ thị tổng hợp

 Bông dùng trong y học

 Natri dietyldthiocacbamat, dung dịch 0,4 % mới chuẩn bị.

 Chì dietyldithiocacbamat, dung dịch trong cloruafooc loại 0,025 %.

 Khi không có chì dietyldithiocacbamat cho phép chuẩn bị dung dịch như sau:

 Cho 50 ml dung dịch natri dietyldithiocacbamat và 1 g kali-natri tactrat vào phễu tách dung tích 1 l, thêm 50 ml dung dịch chì axetat và dùng amoni hidroxit trung hoà theo chỉ thị fenola đỏ. Lắc dung dịch cùng với kết tủa trắng tạo ra với 500 ml cloruafooc. Lúc lắc kết tủa sẽ tan ra. Rửa dung dịch cloruafooc hai lần bằng cách lắc mỗi lần với 100 ml nước, sau đó, lọc qua bông vào bình định mức khô dung tích 1 l, thêm cloruafooc đến vạch mức, lắc đều.

 Giữ dung dịch trong bình thuỷ tinh màu da cam ( có nút mài), dung dịch bền trong một tháng.

 Kali-natri tactrat

 Axit sunfuric, dung dịch 1 N

 Chì axetat, dung dịch 0,4 %

 Fenola đỏ ( fenolsunfoftalein ) dung dịch 0,1 % trong rượu-nước.

Cloruafooc ( triclometan).

 2.1.2 Phương pháp so màu bằng mắt

 Cho 25-50 ml dung dịch đem phân tích, đã được trung hòa, vào ống trụ( có nút mài) dung tích 100 ml , đưa pH của dung dịch đến 1-6 ( theo chỉ thị giấy quỳ tổng hợp ) bằng cách thêm dung dịch axit sunfuric, thêm 10 ml dung dịch chì dietyldithiocacbamat, lắc mạnh trong vòng 2 phút.

Sau khi để phân lớp hoàn toàn, đem so màu của lớp cloruafooc có mẫu thử với màu của cloruafooc chuẩn bị đồng thời với mẫu thử có hàm lượng đồng, tính bằng mg, tương ứng với mức nêu trong tài liệu kỹ thuật áp dụng cho thuốc thử tương ứng và có cùng lượng thuốc thử.

Màu của lớp cloruafooc trong dung dịch mẫu thử không được đậm hơn màu của lớp cloruafooc của dung dịch so sánh.

Màu của phức chất dietyldithiocacbamat bền trong 7 ngày đêm.

2.1.3 Phương pháp so màu trên máy

2.1.3.1 Xây dựng đồ thị chuẩn

Để xây dựng đồ thị chuẩn, phải chuẩn bị năm dung dịch so sánh.

Muốn vậy, cho vào các phễu tách, loại dung tích 50-100 ml mỗi phễu 25 ml dung dịch với hàm lượng đồng tương ứng với : 0,001; 0,002; 0,005; 0,010 và 0,020 mg ( Cu).

Đồng thời chuẩn bị dung dịch kiểm tra không chứa đồng.

Thêm vào mỗi dung dịch một lượng axit sunfuric để đưa pH đến khoảng 1-6( theo giấy chỉ thị tổng hợp), 5 ml dung dịch chì diettyldithiocabamat và lắc mạnh trong 2 phút. Sau khi để phân lớp, lọc lớp hữu cơ cũng qua lớp bông trên và cũng cho chảy vào ống nghiệm trên. Gộp chung phần chiết lại, thêm cloruafooc đến 10 ml và lắc đều.

Đem đo mật độ quang của dung dịch so sánh và dung dịch kiểm tra so với cloruafooc trong cuvet có chiều dày lớp hấp thụ ánh sáng 20 mm, dùng kính lọc sáng màu xanh, ở độ dài sóng 410-453 nm (l= 436 nm).

Trước mỗi phép xác định , phải dùng cloruafooc để rửa cuvet.

Từ giá trị mật độ quang của dung dịch so sánh , tính mật độ quang của dung dịch kiểm tra.

Giữa vào giá trị mật độ quang của dung dịch so sánh, tính mật độ quang của dung dịch kiểm tra.

 Dựa vào các giá trị thu được, xây dựng đồ thị chuẩn. Lúc đó, đặt lên trục hoành lượng đồng tính bằng mg đã cho vào dung dịch so sánh, đặt lên trục tung giá trị mật độ quang tương ứng.

 2.1.3.1. Tiến hành thử

 Thêm dung dịch axit sunfuric vào 25-50 ml dung dịch đem phân tích, đã được trung hoà, để đưa pH đến 1-6 ( thử theo giấy chỉ thị tổng hợp), cho vào phễu tách dung tích 50-100 ml, thêm 5 ml dung dịch chì dietyldithiocacbamat, lắc thật mạnh trong 2 phút. Sau khi để phân lớp hữu cơ, lọc qua gạc bông, cho chảy vào ống nghiệm chia độ ( có nút mài ) dung tích 20 ml. Thêm vào dung dịch nước 5 ml dung dịch chì dietyldithiocacbamat, lắc trong 1 phút, lọc qua giấy lọc trên, và cho chảy vào ống nghiêm. trên. Dùng cloruafooc thêm vào phần chiết đã được bỏ chung vào để cho có dung tích 10 ml và lắc đều.

Đồng thời cũng chuẩn bị dung dịch kiểm tra giống như lúc xây dựng đồ thị chuẩn.

Gía trị mật độ quang của dung dịch phân tích và dung dịch kiểm tra được so với cloruafooc giống như lúc xây dựng đồ thị chuẩn

Trước mỗi phép xác định, phải dùng cloruafooc để rửa cuvet.

 Từ giá trị mật độ quang của dung dịch đem phân tích tính ra mật độ quang của dung dịch kiểm tra.

Dựa vào giá trị mật độ quang thu được, dùng đồ thị chuẩn để tìm ra hàm lượng đồng trong dung dịch đem phân tích tính bằng mg.

2.1.3.3 Độ nhạy của phương pháp là 0,0005 mg trong 10 ml dịch chiết.

 Độ chính xác của phương pháp được đặc trưng bằng sai số tương đối( hệ số biến đổi) và bằng 15 % ( tương đối).

 2.2 Phương pháp Cuprizon

 Phương pháp dựa trên việc tạo hợp chất phức của đồng( II) với cuprizon, nhuộm màu dung dịch thành xanh biển. Xác định cường độ màu bằng máy so màu hoặc so màu bằng mắy. Tiến hành xác định trong môi trường amoni-xitrat ở pH 8,5-9,5.

 2.2.1 Thuốc thử và dung dịch

 Amoni hidroxit, dung dịch 10 %

 Amoni xitrat một lần thế, dung dịch 10 %

 Nước cất

 Cuprizon(bisxclohexanon-ocxa-lydihidrazon), dung dịch 0,1 % trong rượu và nước chuẩn bị như sau: cân 0,1 g cuprizon với độ chính xác đến 0,001 g, cho vào bình định mức dung tích 100 ml, hoà tan vào 50 ml dung dịch rượu etylic nóng, làm nguội dung dịch, thêm rượu đến vạch mức, lắc đều. Dung dịch này bền trong một tháng.

 Rượu etylic tinh cất kỹ thuật loại tinh khiết cao, dung dịch 50 %

 2.2.2 Xác định so màu bằng mắt

 Cho 30 ml dung dịch đem phân tích đã được trung hoà vào bình nón dung tích 100 ml ( có vạch mức ở 50 ml), thêm 2,5 ml dung dịch amoni xitrat, thêm dung dịch amoni hydroxit để đưa pH đến 8,5- 9,5( thử theo giấy chỉ thị tổng hợp), thêm 2,5 ml dung dịch cuprizon, thêm nước đến vạch mức và lắc đều.

 Sau 10 phút, đem so màu trên nền thuỷ tinh sữa, trong ánh sáng thường dung dịch đem phân tích với màu của dung dịch so sánh đã chuẩn bị đồng thời với dung dịch đem phân tích có trong cùng một thể tích lượng đồng tính bằng mg tương ứng với mức nêu trong tài liệu kỹ thuật áp dụng cho thuốc thử tương ứng và có cùng lượng các thuốc thử.

 Màu của dung dịch đem phân tích không được đậm hơn màu của dung dịch so sánh.

 Màu của phức chất cuprizon bền trong 1 giờ.

 2.2.3 Xác định theo phương pháp so màu trên máy

 2.2.3.1.Xây dựng đồ thị chuẩn

Để xây dựng đồ thị chuẩn, chuẩn bị năm dung dịch so sánh. Muốn vậy, cho vào các bình định mức loại dung tích 50 ml, mỗi bình một lượng dung dịch với dung tích 30 ml, nhưng chứa đồng với hàm lượng tương ứng : 0,002; 0,005; 0,010; 0,020; 0,030 mg ( Cu)

Đồng thời cũng chuẩn bị dung dịch kiểm tra, không chứa đồng.

 Thêm vào mỗi dung dịch 2,5 ml dung dịch amoni xitrat, 1 ml dung dịch amoni hydroxit( pH của dung dịch phải trong khoảng (8,5-9,5), 2,5 ml dung dịch cuprizon, thêm nước đến vạch mức, lắc đều.

 Sau 10 phút, đo mật độ quang của các dung dịch so sánh so với dung dịch kiểm tra trong cuvet có chiều dày lớp hấp thụ ánh sáng –50 mm, dùng kính lọc sáng màu vàng ở độ dài sóng 580-620 nm (lmax = 600 nm).

 Dựa vào các giá trị thu được, xây dựng đồ thị chuẩn, đặt lên trục hoành lượng đồng đã cho vào dung dịch so sánh tính bằng mg, dặt trên trục tung- giá trị tương ứng của mật độ quang.

 2.2.2. Tiến hành thử

 Cho 30 ml dung dịch đem phân tích đã được trung hoà vào bình nón dung tích 100 ml ( có vạch ở mức 50 ml ), thêm 2,5 ml dung dịch amoni xitrat, dùng dung dịch amoni hydroxit để dưa pH của dung dịch đến giá trị 8,5-9,5( theo giấy chỉ thị tổng hợp), thêm 2,5 ml dung dịch cuprizon, thêm nước đến vạch mức, lắc đều. Đồng thời cũng chuẩn bị dung dịch kiểm tra giống như lúc xây dựng đồ thị chuẩn.

 Sau 10 phút, đo mật độ quang của dung dịch đem phân tích so với dung dịch kiểm tra giống như lúc xây dựng đồ thị chuẩn.

 Dựa vào giá trị mật độ quang, dùng đồ thị chuẩn để tìm ra hàm lượng đồng có trong dung dịch đem phân tích tính bằng mg.

 2.2.3.3 Độ nhạy của phương pháp- 0,001 mg trong 25 ml dung dịch.

 Độ chính xác của phương pháp được đặc trưng bởi sai số tương đối( hệ số biến đổi) và bằng 20 % ( tương đối).