Tiêu chuẩn ngành 14TCN 102:2002 về quy phạm khống chế cao độ cơ sở trong công trình thủy lợi do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ban hành

TIÊU CHUẨN NGÀNH

14TCN 102:2002

QUY PHẠM KHỐNG CHẾ CAO ĐỘ CƠ SỞ TRONG CÔNG TRÌNH THUỶ LỢI

(Standards for Basic Elevation Network in Hydraulic Engineering Projects)

(Ban hành theo quyết định số: 03/2002/QĐ-BNN , ngày 07 tháng 01 năm 2002 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn)

1. Quy định chung

1.1. Tiêu chuẩn này được áp dụng cho việc khống chế cao độ cơ sở trong các công trình thuỷ lợi ở Việt Nam.

1.2. Lưới khống chế cao độ cơ sở trong các công trình thuỷ lợi được xây dựng là lưới hạng 3, 4 và lưới kỹ thuật theo phương pháp cao đạc hình học, lượng giác độ chính xác cao và GPS (hệ thống định vị toàn cầu), nối từ các điểm hạng 1, 2 Quốc gia.

1.3. Hệ cao độ trong công trình thuỷ lợi quy định như sau:

1. Từ Đà Nẵng vào Nam theo hệ Mũi Nai - Hà Tiên;

2. Từ Thừa Thiên Huế ra Bắc theo hệ Hòn Dấu - Hải Phòng;

3. Hệ số chuyển đổi hai hệ:

H_{Mũi Nai} = H_{Hải Phòng} + 0,167m

1.4. Lưới cao độ hạng 3 làm cơ sở xây dựng lưới cao độ hạng 4, lưới cao độ hạng 4 làm cơ sở xây dựng lưới thuỷ chuẩn kỹ thuật.

1.5. Trong trường hợp đặc biệt, khi công trình ở vùng sâu vùng xa, biên giới hải đảo chưa có điểm độ cao quốc gia thì lưới cao độ  công trình được phép giả định cao độ theo bản đồ 1: 50.000 đã bổ sung nội dung và chuyển đổi sang lưới chiếu Gauss từ năm 1997, nhưng khi có số liệu dẫn truyền cao độ quốc gia thì phải hiệu chỉnh cao độ giả định sang cao độ thực cuả lưới quốc gia cho các điểm đo của công trình.

1.6. Lưới cao độ hạng 3 gồm các điểm hạng 3 nối với nhau hoặc đường hạng 2 và hạng 3 nối thành vòng khép.

Lưới cao độ hạng 4 gồm các điểm hạng 4 nối với nhau hoặc đường hạng 3 và hạng 4 nối thành vòng khép.

Lưới cao độ thuỷ chuẩn kỹ thuật gồm các điểm kỹ thuật nối với nhau hoặc đường hạng 4 và kỹ thuật nối thành vòng khép.

1.7. Lưới thuỷ chuẩn hạng 3 xác định cao độ cho các đối tượng sau:

1. Các điểm tim tuyến công trình đầu mối thuộc cấp 1, 2, 3;

2.  Các điểm khống chế cao độ dọc theo kênh  và các công trình trên kênh có độ dốc i £ 1/10.000 và các hệ thống đê sông, biển có chiều dài ³ 20Km;

3. Nối cao độ cho các công trình cấp 4, 5 khi xa các điểm hạng 2, 1 quốc gia.

1.8. Lưới thuỷ chuẩn hạng 4 xác định cao độ cho các đối tượng sau:

1. Các điểm tim tuyến công trình đầu mối thuộc cấp 4, 5;

2. Các điểm khống chế cao độ dọc theo kênh, các công trình trên kênh có độ dốc 1/2000 ³ i >1/10.000 và các hệ thống đê sông, biển có chiều dài £ 20Km;

3. Các điểm tim đường quản lý, thi công là đường nhựa hoặc bê tông;

4. Các điểm khống chế mặt bằng từ GT1, GT2, hạng 4, các điểm thuỷ văn.

1.9. Lưới thuỷ chuẩn  kỹ thuật xác định cao độ các điểm trạm nghiệm triều, khống chế đo vẽ, các điểm trạm máy, cắt dọc công trình, tim kênh có độ dốc i >1/2000, các hố khoan đào, điểm lộ địa chất; những điểm tim tuyến các hạng mục công trình khác không quy định ở Điều 1.7 và 1.8.

1.10. Chiều dài đường thuỷ chuẩn hạng 3, 4, kỹ thuật không được dài quá quy định bảng 1.1 (độ dài L tính bằng km).

Bảng 1.1. Quy định chiều dài đường thuỷ chuẩn hạng 3, 4, kỹ thuật

Cấp hạng Đường	Vùng
	Đồng bằng			Miền núi
	Hạng 3	Hạng 4	Kỹ thuật	Hạng 3	Hạng 4	Kỹ thuật
Giữa hai điểm gốc	65-70	16-20	8-10	200	100	50
Giữa điểm gốc đến điểm nút	40-45	9-15	4-7	150	75	40
Giữa hai điểm nút	25-30	6-10	3-5	100	50	25

Trong đó:

- Điểm gốc của lưới hạng 3 là điểm hạng 2;

- Điểm gốc của lưới hạng 4 là điểm hạng 3;

- Điểm gốc của lưới kỹ thuật là điểm hạng 4;

- Điểm nút là điểm giao nhau từ 3 đường thuỷ chuẩn cùng hạng tạo ra.

1.11. Đường cao độ hạng 3 được đo đi, đo về khép giữa các điểm hạng 2. Nếu vì điều kiện chỉ có thể nối từ 1 điểm hạng 2 thì phải đo đi, đo về để khép kín với khoảng cách giữa chúng bằng 2/3 khoảng cách quy định ở bảng 1. Đường cao độ hạng 4 được đo 1 chiều giữa 2 điểm hạng 3. Nếu chỉ có 1 điểm hạng 3 phải đo đi, đo về để khép kín.

1.12. Sai số khép đường hoặc khép vòng của hạng 3, hạng 4 quy định.

1.  Hạng 3:

- Vùng đồng bằng :                   f_h£± 10_mm

- Vùng núi :                               f_h£± 12_mm

2. Hạng 4:

- Vùng đồng bằng :                   f_h£± 20_mm

- Vùng núi :                               f_h£± 25_mm

3. Kỹ thuật:

- Vùng đồng bằng :                   f_h£± 50_mm

- Vùng núi :                               f_h£± 60_mm

Trong đó :

L - Độ dài tuyến thuỷ chuẩn tính bằng Km;

Quy định khi số trạm máy ³ 25 trạm trong 1Km đối với vùng núi.

1.13. Mốc thuỷ chuẩn.

1. Tại đầu mối các công trình cấp 1, 2, 3 phải đúc 1 mốc hạng 3 dạng lâu dài (hình D.1- Phụ lục D), có ghi tên đơn vị thực hiện, thời gian.

2. Đường cao độ hạng 3: trung bình 4 đến 5 km đúc 1 mốc dạng tạm thời (hình D.2 - Phụ lục D), có ghi tên đơn vị thực hiện, thời gian.

3. Đường cao độ hạng 4: trung bình 2 đến 3 km đúc 1 mốc dạng mốc thường (hình D.4 - Phụ lục D) ghi tên đơn vị thực hiện, thời gian.

4. Các điểm đường thuỷ chuẩn kỹ thuật thường chung với các điểm khống chế đường chuyền cấp 2, lưới đo vẽ, các trạm máy v.v...

1.14. Thuật ngữ dùng trong thuỷ chuẩn.

1. Thuỷ chuẩn hình học (TCHH): cao độ đường thuỷ chuẩn đo qua phương pháp hình học bởi các máy thuỷ chuẩn được sử dụng nhiều nhất trong công trình thuỷ lợi.

2. Thuỷ chuẩn lượng giác chính xác cao (TCLGCXC): cao độ đường thuỷ chuẩn được đo qua các máy toàn đạc điện tử khi địa hình có độ dốc lớn  ³ 25⁰.

3. Thuỷ chuẩn GPS (TCGPS): cao độ điểm đo qua hệ thống GPS toàn cầu (GPS: Global Positioning System: hệ thống định vị toàn cầu) sử dụng khi nối cao độ những vùng xa, khó tuyến đi, độ thực phủ nhiều, độ dốc địa hình lớn khó đo thuỷ chuẩn hình học, thuỷ chuẩn lượng giác.

4. Tuyến thuỷ chuẩn phù hợp (TCPH): là tuyến xuất phát từ điểm hạng cao hơn khép về điểm hạng cao khác.

5. Tuyến thuỷ chuẩn khép kín (TCKK): là tuyến xuất phát từ 1 điểm hạng cao khép về ngay điểm đo .

6. Lưới thuỷ chuẩn điểm nút (LTCĐN): là lưới tạo bởi nhiều tuyến cắt nhau (từ 3 tuyến trở lên) theo các điểm nút.

7. Tuyến thuỷ chuẩn treo (TCTr): là tuyến xuất phát từ điểm gốc, phát triển đến điểm cuối không khép kín, loại tuyến này chỉ dùng trong trường hợp đặc biệt với độ tin cậy cho phép thấp.

2. Phương pháp thuỷ chuẩn hình học

2.1. Yêu cầu kỹ thuật đo thuỷ chuẩn hạng 3.

2.1.1. Máy, mia, kiểm định và hiệu chỉnh.

1. Máy thuỷ chuẩn: máy thuỷ chuẩn dùng để đo chênh cao thuỷ chuẩn hạng 3 hiện nay là các máy cân bằng tự động Ni025, K0Ni007, AT-G6, AS-2C và các loại máy có độ chính xác tương đương, phải thoả mãn những điều kiện sau:

a. Hệ số phóng đại ống ngắm V > 24 lần;

b. Giá trị khoảng chia trên ống thuỷ dài để cân bằng máy d_i£ 15''/2mm. Nếu là bọt nước tiếp xúc thì d_i£ 20''/2mm;

c. Lưới chữ thập phải có 3 dây: trên, giữa, dưới.

2. Mia đo : mia phải là mia có 2 mặt đen, đỏ, dài 3m (bằng gỗ hay nhôm rút). Trên mỗi mặt khắc đến 1cm. Mặt đen và đỏ mỗi mia khắc chênh nhau hệ số K³ 40cm. Mặt đỏ của hai mia trong một cặp mia chênh nhau 100^mm.

a. Sai số ngẫu nhiên dm và m  của cặp mia không vượt quá 0,05^mm.

b. Khi dùng ở vùng núi, công trình bê tông, công trình đặc biệt, có thể đo bằng mia in-va, khi đó phải đo bằng máy K0Ni007, hoặc máy có bộ đo cực nhỏ tương đương.

3. Kiểm định và hiệu chỉnh:

a. Máy mới xuất xưởng, máy sau khi sửa chữa hoặc sau thời gian 3 tháng đo ngoài thực địa chưa kiểm định phải kiểm định và hiệu chỉnh toàn diện theo quy định ở phụ lục A.

b. Máy đang đo ngoài thực địa phải kiểm định theo thứ tự sau mỗi khi tiến hành (kiểm tra, hiệu chỉnh thường kỳ), bao gồm:

- Kiểm tra và hiệu chỉnh bọt thuỷ tròn;

- Kiểm tra bộ phận cân bằng tự động;

- Kiểm tra giá trị góc i mỗi ngày 1 lần. Nếu tuần lễ đầu ổn định thì từ 10 đến 15 ngày mới kiểm tra 1 lần. Bắt đầu và kết thúc tuyến đo phải kiểm tra góc i. Mỗi lần di chuyển nơi công tác hoặc bị chấn động mạnh cũng phải kiểm tra hiệu chỉnh góc i;

- Trước và sau mùa sản xuất phải kiểm tra trị số độ dài khắc trên mia bằng thước Giơ-ne-vơ có độ chính xác 0,02mm (Theo Phụ lục A).

2.1.2. Đo chênh cao thuỷ chuẩn hạng 3.

1. Đường đo chênh cao hạng 3 phải đo đi, về, cùng một đường đo, phải cùng người đo, máy, mia và đệm mia (cóc mia).

2. Đo chênh cao qua dây chỉ giữa với máy tự cân bằng. Máy có bộ đo cực nhỏ và mia in-va thì đo theo phương pháp chập dọc (trùng vạch).

3. Thứ tự thao tác trên một trạm đo như sau:

a. Đọc số mặt đen (hoặc thang chính với máy có bộ đo cực nhỏ - gọi tắt là thang chính) của mia sau;

b. Đọc số mặt đen (thang chính) của mia trước;

c. Đọc số mặt đỏ (thang phụ) của mia trước;

d. Đọc số mặt đỏ (thang phụ) của mia sau.

2.1.3. Khi đo đường thuỷ chuẩn đi và về phải thay đổi vị trí đặt máy và thay đổi chiều cao giá 3 chân tại trạm đo để khắc phục sai số lớn. Phải bố trí trạm chẵn lần đo đi cũng như lần đo về. Nếu vì điều kiện số trạm máy của tuyến bị lẻ phải cộng thêm vào trị chênh cao đoạn đo số cải chính chênh lệch điểm 0 của cặp mia.

2.1.4.Chiều dài tia ngắm từ máy đến mia £ 60m với hệ số phóng đại ³ 24 lần. Nếu hệ số phóng đại ³ 30 lần, có thể kéo dài tia ngắm từ 75m đến 100m. Khoảng cách từ máy đến mia có thể đo bằng thước dây 50m, 100m hoặc đo qua dây chỉ trên dưới của máy. Khoảng cách chênh trong một trạm £ 2m. Tổng chênh khoảng cách cả tuyến £ 5m.

Đo trong một đoạn, máy không được điều quang lại (không thay đổi tiêu cự ống ngắm).

2.1.5. Chiều cao tia ngắm cách chướng ngại vật (mặt đất, chướng ngại vật v.v...)          ³ 0,3m. Khi đo vùng núi, nếu chiều dài tia ngắm £ 30m, khoảng cách chướng ngại vật ³ 0,2m.

2.1.6. Khi đo phải đặt đệm mia vào vùng đất chắc chắn. Nếu vùng đất bị lún, phải dùng cọc sắt hoặc gỗ đóng để đo.

Nếu cọc gỗ thì phải có kích thước 10 x10x40cm có đóng đinh sắt  mũ tròn.

2.1.7. Trong quá trình đo phải che ô cho máy và chọn thời gian đo như sau:

1. Chỉ đo khi mặt trời đã mọc 30' và trước khi lặn 30';

2. Trưa nắng, hình ảnh rung động phải nghỉ;

3. Không được đo khi gió cấp 5 hoặc sau trận mưa rào đột ngột.

2.1.8. Thường được nghỉ đo khi đã đo cao độ vào mốc bê tông. Trường hợp không thực hiện được, phải chọn 2 điểm đánh dấu sơn chắc chắn hoặc đóng cọc gỗ 10x10x40 cm, có đinh mũ tròn để gửi cao độ. Sau khi nghỉ phải kiểm tra lại nếu sai số £±3mm thì lấy trị trung bình. Nếu vượt quá phải đo lại tuyến.

2.1.9. Sai số khép tuyến đo ngoài thực địa tuân theo trị số quy định ở Điều 1.12 cho thuỷ chuẩn hạng 3.

2.1.10. Kết quả đo được lập thành bảng tính chênh cao khái lược ngoài thực địa (Phụ lục B).

Kết quả cuối cùng của các tuyến độ cao phải được bình sai trên máy vi tính theo phương pháp gián tiếp có điều kiện (Phụ lục C).

2.2. Yêu cầu kỹ thuật đo thuỷ chuẩn hạng 4.

2.2.1. Máy, mia, kiểm định và hiệu chỉnh.

1. Máy thuỷ chuẩn đo chênh cao hạng 4 giống như máy đo chênh cao thuỷ chuẩn hạng 3. Những giá trị khoảng chia trên ống thuỷ dài £ 25''/2mm.

2. Mia dùng đo thuỷ chuẩn hạng 4 giống như đo thuỷ chuẩn hạng3. Trường hợp đặc biệt có thể dùng mia dài 4 m một mặt số, nhưng không dùng mia gập.

Sai số ngẫu nhiên khoảng chia dm không được vượt quá 1mm. Khi đo phải dùng đệm mia bằng cọc sắt hoặc cọc gỗ có đinh mũ để dựng mia. Mia phải được kiểm định bằng thước Giơ-ne-vơ hoặc Đrô-bư-sép với độ chính xác đến 0,1mm.

3. Kiểm định, hiệu chỉnh máy mia như trình bày ở Phụ lục A.

2.2.2. Đo chênh lệch độ cao hạng 4.

1. Đường cao độ hạng 4 dạng phù hợp, khép kín hoặc điểm nút chỉ đo theo 1 chiều. Đối với các đường thuỷ chuẩn treo phải đo đi, về hoặc đo một chiều theo 2 hàng mia (2 chiều cao máy).

2. Đo chênh cao hạng 4 theo phương pháp dây giữa. Thao tác đo tại 1 trạm máy giống như trạm máy thuỷ chuẩn hạng3.

3. Chênh cao giữa số đọc chỉ giữa và trị số trung bình từ hai chỉ trên, dưới mặt đen £ 5^mm trong 1 trạm đo.

4. Hiệu số chênh lệch độ cao giữa mặt đen và mặt đỏ £ 0,5^mm.

2.2.3. Chiều cao tia ngắm phải cách chướng ngại vật ³ 0,2m. Khi ở vùng núi, do vướng địa hình, địa vật, chiều dài tia ngắm £ 30m, chiều cao tia ngắm cách chướng ngại vật ³ 0,1m.

2.2.4. Khoảng cách từ máy đến mia trung bình 100m. Nếu độ phóng đại của máy ³ 30 lần, có thể đọc được đến 150m. Số chênh lệch chiều dài đến mia từ trạm máy trong một trạm £ 5m. Tổng số chênh chiều dài toàn tuyến £ 10m.

2.2.5. Sai số khép tuyến hạng 4 giữa 2 điểm hạng cao hoặc khép kín ở :

1. Vùng đồng bằng : f_h£±20_mm;

2. Vùng núi: f_h£±25_mm.

Trong đó: L - chiều dài tuyến thuỷ chuẩn, tính  bằng Km.

Nếu sai số vượt hạn sai phải đo lại toàn tuyến.

2.2.6. Kết quả đo tuyến thuỷ chuẩn hạng 4 được thống kê theo mẫu Phụ lục B và phải được bình sai trên máy vi tính theo phương pháp gián tiếp có điều kiện (Phụ lục C).

2.3. Đo chênh cao qua vật chướng ngại.

2.3.1. Khi gặp chướng ngại trên tuyến đo như sông, hồ, vực sâu, đầm, phá v.v... nên lợi dụng các công trình xây dựng như: Thuỷ lợi, giao thông, thuỷ điện, cầu, cống v.v... đảm bảo độ vững chắc, tiến hành đo theo quy định sau:

1. Nếu dừng được xe cơ giới thì đo bình thường;

2. Khi không dừng được xe cơ giới thì phải đo lần đi, lần về ngay, lấy kết quả trung bình. Trong trường hợp này phải gắn mốc tạm thời ở hai bờ hai bên cầu.

Nếu không đo như trên được, phải dùng bãi đo qua chướng ngại vật.

2.3.2. Khi sông rộng dưới 100m trên tuyến hạng 3, dưới 150m trên tuyến hạng 4, việc đo chênh cao tiến hành như trạm máy bình thường.

2.3.3. Khi sông rộng từ 100 đến 300m với hạng 3, 150 đến 300m với hạng 4, không lợi dụng được các công trình xây dựng thì tiến hành theo phương pháp sau:

1. Chọn 2 bên bờ 2 vị trí ổn định, đóng cọc sâu 40cm, đường kính cọc ³10cm, trên đỉnh có đinh  sắt mũ tròn. Cách cọc khoảng 5 đến 10m chọn 2 vị trí đặt máy sao cho I₁P₁ = I₂P₂, I₁P₂= I₂P₁  (hình 2.1.)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Hình 2.1. Sơ đồ bố trí tuyến đo vượt chướng ngại

2. Tại trạm máy I₁, ngắm mia tại P_1, đọcsố mặt đen, đỏ theo dây giữa. Sau đó ngắm mia ở P₂, đọc mặt đen, đỏ 2 lần;

3. Chuyển máy sang trạm I₂, tuần tự như trên đọc mia tại P₂ rồi chuyển sang đọc mia tại P₁.

Nên dùng 2 máy đo đồng thời tại trạm I₁, I₂. Kết quả chênh cao P₁, P₂ được lấy là trị trung bình, khi sai số giữa hai trị đo £±10_mm với thuỷ chuẩn hạng 3; £±20_mm với thuỷ chuẩn hạng 4, L là chiều dài cạnh đo tính bằng Km.

2.3.4. Khi sông rộng từ 300 đến 600m, trên sông có bãi bồi nổi, đất chắc (hình 2.2), có thể tiến hành như sau :

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Hình 2.2. Sơ đồ bố trí tuyến đo vượt chướng ngại (qua sông có bãi giữa)

1. Nếu bãi bồi ở giữa sông, đặt được máy thì đặt mia ở hai điểm trên bờ, tiến hành 8 lần đo theo phương pháp thông thường vào buổi sáng 4 lần, buổi chiều 4 lần. Giữa hai lần đo của từng cặp phải thay đổi chiều cao máy và thứ tự ngắm mia.

2. Nếu bãi bồi không đặt máy được thì phải đóng cọc K để dựng mia, cách bố trí như hình 2 sao cho : I₁P₁ = I₂P₂ có khoảng cách từ 5 đến 10m, I₁K = I₂K (chênh độ dài I₁K và I₂K không quá 1/10). Máy đặt tại I₁, ngắm mặt đen mia đặt P₁ đọc số. Sau đó máy ở I₁ đọc sang mặt đen mia đặt ở K hai lần và máy ở I₂ đọc mia mặt đỏ ở K hai lần. Xoay mặt đỏ của mia ở K về I₁ và tiến hành đọc số 2 lần từ I₁, từ I₂ đọc số mặt đen tại K hai lần. Sau đó quay máy về mia gần, máy I₁ đọc mặt đỏ tại P₁ , máy I₂ đọc mặt đen tại P₂. Các bước trên gọi là 1 lần đo. Chuyển sang lần đo thứ 2 cũng như vậy đổi máy từ I₁ sang I₂. Phải tiến hành đo 4 lần như vậy. Chênh lệch cao độ giữa P₁, P₂ chính là tổng chênh cao giữa P₁ - K và P₂ - K.

2.3.5. Khi sông rộng từ 300 đến 600m nhưng không có bãi giữa.

1. Phải dùng máy có bộ đo cực nhỏ như K0Ni007 và bảng ngắm đo theo phương pháp trùng hợp, chập vạch đọc mia xa 3 lần. Đo 2 lần đo.

Bảng ngắm phải có vạch ngắm màu trắng rộng 0,06mm x S (S chiều rộng tính bằng m).

2. Khi sông rộng trên 600m trên tuyến hạng  3 và 4, việc đo cao độ qua sông quy định giống như hạng 2 quốc gia (Quy phạm xây dựng lưới nhà nước hạng 1,2,3 và 4. Ban hành theo Quyết định số 112/KT ngày 15/5/1989 của Cục Đo đạc Bản đồ Nhà nước – nay là Tổng cục Địa chính).

3. Chênh cao giữa đo đi và về phải £±8mm với hạng 3; £±10mm với hạng 4.

2.4. Yêu cầu kỹ thuật đo thuỷ chuẩn kỹ thuật.

2.4.1. Thuỷ chuẩn kỹ thuật đo bằng các loại máy, mia như thuỷ chuẩn hạng 4, với độ phóng đại ³ 20 lần.

2.4.2. Thuỷ chuẩn kỹ thuật xuất phát và khép về từ các điểm hạng 4. Tuyến thuỷ chuẩn kỹ thuật thường xác định cao độ cho các điểm lưới khống chế đo vẽ, điểm trạm máy vẽ bình đồ, các điểm cắt dọc công trình.

2.4.3. Thứ tự đo trong trạm máy như sau (đọc qua dây giữa):

- Đọc mặt đen mia sau;

- Đọc mặt đỏ mia sau;

- Đọc mặt đen mia trước;

- Đọc mặt đỏ mia trước.

Khi dùng mia một mặt số, đọc theo thứ tự:

- Đọc số mia sau;

- Đọc số mia trước;

- Thay chiều cao máy ³ 10cm;

- Đọc số mia trước;

- Đọc số mia sau.

2.4.4. Chiều dài ngắm từ máy đến mia trung bình 120m, dài nhất không quá 200m. Chênh khoảng cách trong một trạm máy £ 5m, chênh khoảng cách toàn tuyến £ 50m.

Chênh cao tại một trạm tính theo 2 mặt mia không quá 5mm.

2.4.5. Sai số khép tuyến cao độ phải đạt.

f_h£± 50_mm

Trong đó: L - chiều dài tuyến đo tính bằng km.

- Nếu vùng núi, 1km lớn hơn 25 trạm máy, tính sai số khép theo công thức:

f_h£± 10(mm).

Trong đó: N - số trạm máy.

hoặc f_h£± 60_mm

Trong đó: L- chiều dài tuyến đo tính bằng Km (theo Điều 1.11)

2.4.6. Tính toán khái lược như tuyến thuỷ chuẩn hạng 4 và bình sai qua máy vi tính theo phương pháp gián tiếp có điều kiện (Phụ lục B, C).

2.5. Mốc thuỷ chuẩn hạng 3, hạng 4.

Mốc đường thuỷ chuẩn hạng 3, 4 là mốc thường. Ký hiệu mốc quy định:

1. Hạng 3 là 3R_i (i =1¸ n);

2. Hạng 4 là 4R_i (i =1¸ n).

(Hình dạng và kích thước mốc xem Phụ lục D)

2.6. Sản phẩm giao nộp.

1. Sản phẩm giao nộp lưới thuỷ chuẩn hạng 3, hạng 4 bao gồm:

a. Sơ đồ lưới, sơ đồ mốc;

b. Số hiệu gốc qua sổ đo hoặc card qua máy tự động;

c. Tài liệu tính khái lược;

d. Tài liệu bình sai và kết quả cuối cùng.

2. Thành quả lưới thuỷ chuẩn kỹ thuật nằm trong cao độ lưới giải tích 1,2, đường chuyền cấp 1, cấp 2, điểm đo vẽ v.v...

3. Phương pháp GPS

3.1. Phương pháp đo: Đo GPS xác định cao độ chỉ cho các tuyến hạng 3, hạng 4 theo phương pháp đo tương đối dạng đo tĩnh qua các điểm đặt máy đã có cao độ hạng 2, hạng 3 (Phụ lục G giới thiệu máy thu  GPS).

3.2. Các loại máy thu: Phải sử dụng đồng thời 3 máy thu loại 1 tần hoặc 2 máy thu loại 2 tần.

1. Nếu dùng loại 1 tần, máy thu đặt ở 2 điểm có cao độ cho trước ở hạng cao hơn (đo hạng 3 thì phải đặt điểm hạng 2, đo hạng 4 phải đặt điểm hạng 3) một máy thu đặt ở điểm cần xác định cao độ. Nếu đo hạng 4 có thể chỉ cần một điểm có cao độ cho trước.

Tiến hành cùng thu tín hiệu từ 3 đến 4 vệ tinh trở lên với góc tà ³ 10⁰ trong thời gian từ 2 đến 3 giờ liền.

2. Nếu dùng loại 2 tần, chỉ cần 2 trạm máy thu. Một máy đặt tại điểm đã có cao độ, máy kia đặt tại điểm cần xác định cao độ. Mọi quy định về số vệ tinh, thời gian như đo máy 1 tần.

3.3. Khoảng cách đo và mật độ điểm trọng lực: Khoảng cách đo giữa các điểm từ vài km đến hàng chục km.

1. Khi mật độ điểm trọng lực tăng lên 3km x 3km có 1 điểm, độ chính xác cao độ trên chiều dài 20km, có thể đạt 0,05m, đạt yêu cầu thuỷ chuẩn hạng 3.

2. Khi mật độ điểm trọng lực là 9km x 9km có 1 điểm, độ chính xác cao độ đạt 0,1m theo chiều dài 20 km, tương đương thuỷ chuẩn hạng 4.

3.4. Quy trình đo tại trạm máy:

1. Đặt máy thu và ăng ten:

a. Cân bằng chân máy bằng bọt thủy tròn. Định tâm chân máy bằng bộ định tâm trùng với tâm mốc. Sau đó lắp anten lên chân máy

b. Nối ăng ten với máy thu qua cáp chuyên dùng (máy thu có thể đặt xa ăng ten đến 30m để tránh nắng, mưa).

c. Đo độ cao ăng ten

d. Dùng nguồn điện từ ắc quy của máy hoặc nối máy thu với nguồn điện bằng dây cáp chuyên dùng.

e. Mở điện bằng nút "ON" ở mặt sau của máy thu.

2. Tiến hành thu tín hiệu từ vệ tinh.

Khi bật nút "ON", máy tự tiến hành kiểm tra nội bộ. Nếu có trục trặc, màn hình hiển thị Code lỗi và ngừng hoạt động. Nếu máy tốt, màn hình hiển thị dòng chữ “Ashtech” và sau một lát sẽ chuyển sang màn hình số 0 (xem Phụ lục G giới thiệu máy).

Về nguyên tắc, sau khi mở, máy tự động đo, ghi theo thứ tự:

a. Tìm và thu bắt các vệ tinh có thể quan sát;

b. Thực hiện các phép đo GPS, tính ra tọa độ, cao độ;

c. Mở tệp và lưu nạp tất cả dữ kiện đo vào tệp. Khi máy ngừng đo, sẽ tự ghi tệp và bảo vệ số liệu đo vào đĩa ghi.

3. Người thao tác, khi vận hành máy phải theo các bước sau:

a. ở màn hình hiển thị số 0, nếu hình ảnh mờ, phải điều chỉnh độ tương phản cho rõ nhờ các núm có mũi tên chỉ lên xuống;

b. Chuyển sang màn hiển thị số 4 bằng cách ấn nút "4". Khi đo thường không cần can thiệp mà giữ nguyên tham số chuẩn đã chấp nhận trên đó và nên chuyển sang màn hiển thị số 9. Tuy nhiên nếu cần thì ấn vào nút "E" rồi dùng các núm có mũi tên đưa con trỏ đến chữ cần thay đổi tham số. Sau đó ấn nút "E" để ghi hoặc dùng núm "C" để xoá các trị số mới thay đổi của tham số.

Chuyển sang màn hiển thị số 9 bằng cách ấn núm số "9".

- Nhập tên điểm đo: Sau khi bấm nút "E" màn hình hiển thị các dòng chữ

To enter            A          B          C          D          E          F          G          H?

Press                1          2          3          4          5          6          7          8          9

Ta ấn các núm tương ứng để nhập tên điểm đo, tên điểm chỉ được biểu diễn tối đa bằng 4 chữ cái.

- Nhập tên đợt đo: ở vị trí SESS (SESSTION) cũng có thể để máy tính tự ghi đợt đo.

- Nhập số hiệu máy thu RCV #: 3 chữ số.

- Nhập số hiệu ăng ten ANT #: 3 chữ số.

Hai số liệu này lấy trong 3 số cuối của số mã máy trong lý lịch của máy. Việc này có thể thực hiện khi nhập dữ kiện đo vào máy tính.

Các tham số khác trên màn hình không cần sửa đổi.

Cuối cùng ấn nút "E" để ghi vào bộ nhớ hoặc nút "C" để xoá dữ kiện vừa nhập.

Nhìn vào vị trí CNT nếu thấy có số 99 là đã đo xong.

3.5. Xử lý kết quả đo.

1. Xử lý số liệu đo GPS đều theo các phần mềm chuyên dụng của các hãng sản xuất máy. Song các phần mềm đều có 3 chức năng chủ yếu.

a. Nhập số liệu từ máy thu sang máy tính.

b. Xử lý cặp điểm để tính ra hiệu tọa, cao độ giữa chúng.

c. Bình sai mạng lưới nhiều cặp điểm đo.

2. Hiện nay, ở nước ta đang sử dụng phần mềm tự động TRIMVEC - PLUS, SPSurvey của hãng Trimble Navigation và Modul Geoid trong phần mềm TRIM LINE+ được đặt tên là: VNGEO - 96B, được sử dụng rộng rãi ở Bộ Tổng Tham mưu quân đội và Tổng cục Địa chính. Phụ lục G giới thiệu sơ đồ xử lý của phần mềm TRIMVEC - PLUS.

3.6. Quy định chọn vị trí đo GPS.

Nhìn chung, các điểm đo GPS có thể đặt dễ dàng, không phụ thuộc vào độ vướng khuất địa hình, địa vật. Nhưng nên tránh những vị trí sau:

1. Những vị trí ở vùng có phản xạ lớn như điểm gần mặt nước, vùng đồi  trọc, vùng có khoáng sản, hàm lượng muối cao;

2. Những vị trí có phản xạ nhiều chiều như thung lũng nhiều vách đá, đường phố có nhiều nhà cao tầng v.v..;

3. Có nguồn phát điện từ mạnh như gần trạm ra đa, đường điện cao thế v.v..;

4. Góc nhìn lên bầu trời xung quanh đều £ 15⁰_.

3.7. Sản phẩm giao nộp.

Sản phẩm giao nộp kết quả đo GPS gồm:

1. Đĩa ghi dữ liệu đo qua máy thu;

2. Kết quả xử lý, bình sai tệp đo;

3. Sơ họa tuyến, mốc lưới GPS.

4. Phương pháp thuỷ chuẩn lượng giác độ chính xác cao

4.1. Máy đo: Phương pháp thủy chuẩn lượng giác độ chính xác cao được gọi tắt là phương pháp lượng giác chính xác cao (LGCXC) được sử dụng qua các máy toàn đạc điện tử (Total Station) có độ chính xác cao (d_b£ 3'', DS/_S £ 1/100.000) (Phụ lục H).

4.2. Thứ tự tiến hành đo thuỷ chuẩn lượng giác (TCLG) hạng 4.

Thứ tự đo tại  trạm máy như sau:

1. Cân bằng máy qua ống thuỷ dài có độ chính xác 15''/2mm;

2. Dọi tâm mốc qua bộ chiếu tâm quang học với độ tin cậy 0,1mm;

3. Đo chiều cao máy qua thước đo tự động có trong đế máy với độ tin cậy đến 1mm. Những máy không có loại thước đo tự động, sử dụng nguyên lý đo chênh cao qua 2 trạm để không phải đo chiều cao máy;

4. Đo góc nghiêng theo hai chiều thuận nghịch với số lần đọc 3 lần qua 3 dây chỉ, đảm bảo góc a tính từ 3 dây chỉ lệch nhau £±3''. Trị số góc nghiêng theo hai chiều thuận, nghịch sai khác nhau £±5'' khi đó được lấy góc là trị trung bình;

5. Đo khoảng cách theo hai chiều thuận, nghịch mỗi chiều dọc 3 lần. Sai số tương đối giữa hai lần thuận nghịch phải đảm bảo:

- Ds/_s£ 1/10.000 với S = 100m;

- Ds/_s£ 1/20.000 với S = 200m;

- Ds/_s£ 1/50.000 với S = 500m.

Độ dài giới hạn đo TCLG hạng 4 là 500m.

4.3. Thứ tự tiến hành trạm đo TCLG kỹ thuật.

Thứ tự tiến hành như đo thuỷ chuẩn hạng 4 với độ chính xác quy định như sau:

1. Đo góc nghiêng theo hai chiều thuận, nghich qua 1 dây chỉ giữa với sai số góc £ 5'' giữa 3 lần đo 1 chiều và £ 10'' khi đo thuận, nghịch. Trị góc nghiêng là trị trung bình.

2. Đo cạnh theo hai chiều thuận, nghịch. Mỗi chiều đọc 3 lần với sai số giữa đo thuận, đảo phải đạt :

- Ds/_s£ 1/5.000 khi độ dài 100m ;

- Ds/_s£ 1/10.000 khi độ dài 250m ;

- Ds/_s£ 1/20.000 khi độ dài 500m ;

- Ds/_s£ 1/40.000 khi độ dài 1000m .

Độ dài xa nhất đo thuỷ chuẩn lượng giác kỹ thuật là 1000m.

4.4. Gương đo: Gương đặt tại điểm đo cao trình lượng giác thường là gương đơn, kép, chùm có giá 3 chân được cân bằng qua bọt thuỷ. Chiều cao gương được xác định với độ chính xác 0,1mm.

4.5. Sổ đo thực địa: theo mẫu ở Phụ lục I.

4.6. Phương pháp bình sai: kết quả tuyến thuỷ chuẩn hạng 4, kỹ thuật được bình sai theo phương pháp gián tiếp có điều kiện như tuyến thuỷ chuẩn hình học. Lấy trọng số theo công thức tỷ lệ nghịch với bình phương cạnh (Phụ lục C).

P_i  = C/ S_i²

Trong đó:          S_i - khoảng cách từ máy đến điểm đo

                        C - hằng số tuỳ chọn.

4.7. Sản phẩm giao nộp.

Sản phẩm giao nộp gồm:

1. Sơ đồ tuyến thuỷ chuẩn;

2. Sổ đo (điện tử hoặc ghi tay) ngoài thực địa;

3. Kết quả tính toán bình sai;

4. Sơ họa các mốc cao độ.

 

PHỤ LỤC A

KIỂM TRA VÀ HIỆU CHỈNH CÁC BỘ PHẬN CỦA MÁY THUỶ CHUẨN

A.1. Kiểm tra sơ bộ các bộ phận.

Khi tiến hành đo tuyến cao độ phải kiểm tra sơ bộ các bộ phận sau:

1. Độ rõ ràng và sạch sẽ của ống kính ngắm, kính hiển vi nhìn bàn độ;

2. Độ rõ nét của lưới chỉ, độ trơn và quay đều của các ốc hãm;

3. Chân máy, mia phải chắc chắn, đồng bộ;

4. Xem xét và điều chỉnh 3 ốc chân đế để cân máy rõ ràng;

5. Kiểm tra độ trơn và quay vòng tròn trục quay của ống kính máy;

6. Kiểm tra và hiệu chỉnh bọt thuỷ tròn qua 3 ốc cân bằng. Trong các máy tự động, vì độ chính xác cân bằng tự động của con lắc hoặc con quay phụ thuộc vào độ chính xác của việc cân bằng bọt thuỷ tròn nên phải kiểm tra và hiệu chỉnh rất cẩn thận bước này.

A.2. Kiểm tra và hiệu chỉnh lưới chỉ.

1. Chỉ đứng của lưới chỉ phải trùng với phương đường dây dọi. Cách kiểm tra và hiệu chỉnh như sau:

a.  Chọn nơi khuất gió hoặc trong phòng kín, treo quả dọi bằng dây chỉ. Để cho dây chỉ thẳng đứng và yên tĩnh, cần đặt quả dọi vào chậu nước. Cách dây chỉ khoảng 20 đến 25m, đặt máy thuỷ chuẩn. Sau khi đã cân bằng máy, cho đầu dây chỉ trên máy trùng với đường dây dọi, nhìn qua ống kính xem dây chỉ máy đã trùng với dây dọi chưa. Nếu đầu kia của dây chỉ lệch khỏi 0,5mm thì phải chỉnh như sau:

b. Vặn lỏng các ốc điều chỉnh lưới chỉ trên máy (ốc trái, phải của lưới chỉ), nhẹ nhàng xoay lưới chỉ sao cho trùng khít với đường dây dọi. Sau đó xiết chặt ốc lại;

c. Tiếp tục kiểm tra 2,3 lần để hiệu chỉnh hoàn toàn dây chỉ đứng trùng với dây dọi.

2. Khi dây chỉ đứng trùng theo phương dây dọi thì dây chỉ ngang là nằm ngang song song với mặt thuỷ chuẩn của trái đất (vì máy cấu tạo dây chỉ ngang vuông góc với dây chỉ đứng được khắc trong tấm kính không co giãn).

A.3. Kiểm tra và hiệu chỉnh góc i.

Góc i là góc tạo bởi hình chiếu lên mặt phẳng thẳng đứng giữa trục ống thuỷ dài và trục ống ngắm. Về lý thuyết các máy thuỷ chuẩn hình học được cấu tạo là i = 0. Nhưng thực tế, góc i luôn tồn tại. Do vậy phải kiểm tra và hiệu chỉnh để giá trị của chúng nằm trong hạn sai cho phép đo cao độ các cấp. Với lưới thuỷ chuẩn hạng 3, 4 góc i £20''.

Quá trình kiểm tra và hiệu chỉnh như sau:

1. Kiểm tra:

Chọn bãi kiểm tra tương đối bằng phẳng. Đóng hai cọc A,B cách nhau 40 đến 50m. Đóng cọc có đinh mũ tròn để dựng mia. ở giữa AB đặt trạm máy I₁ và kéo dài AB một đoạn bằng 1/10AB đặt máy I₂ (I₂A=1/10AB), (xem hình A.1)

Lần lượt đặt máy tại I₁, I₂. Dùng phương pháp chập vạch đọc số a₁, b₁, a₂, b₂ trên mia A,B.

Góc i tính theo công thức:

Trong đó :

- Dh =  (b₁-a₁) + (a₂-b₂);

- S''  =  206265;

- D  =  40m - 50m.

Nếu i >20'' phải tiến hành hiệu chỉnh

2. Hiệu chỉnh:

Tính số đọc mia xa (B) b₂' = b₂ + 1,1 Dh

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Hình A.1. Sơ đồ bố trí kiểm tra và hiệu chỉnh máy.

Máy đang đặt tại I₂, dùng vi động đưa đường chỉ ngang về số đọc b₂' trên mia dựng ở B, khi đó bọt nước thuỷ dài lệch, ta chỉnh ốc cân bằng bọt thuỷ cho về giữa. Nếu máy tự động như Ni025, K0Ni007 v.v... việc hiệu chỉnh phải sử dụng hai ốc trên, dưới của thập tự tuyến sao cho dây chỉ ngang chỉ đúng trị số b₂' trên mia B. Phải kiểm tra và hiệu chỉnh hai, ba lần cho đến khi đạt yêu cầu.

A.4. Xác định giá trị vạch chia trên ống thuỷ dài.

Với các máy thuỷ chuẩn chính xác có ống thuỷ dài để cân bằng ống kính như Ni030, Ni004 v.v... phải xác định giá trị vạch chia ống thuỷ dài.

Cách làm như sau:

1. Chọn bãi phẳng dài từ 50m đến 60m. Độ dài đo chính xác đến 0,1m. Dựng mia có bọt thuỷ tròn cân bằng ở một đầu. Đặt máy sao cho hai ốc cân theo phương pháp vuông góc với phương từ máy đến mia, nghĩa là ốc cân thứ 3 nằm trùng phương từ máy đến mia. Sau khi cân bằng máy, vặn ốc cân thứ 3 cho bọt thuỷ chạy về 1 đầu ống. Đọc số ở hai đầu bọt nước và trên mia theo dây giữa. Chuyển bọt nước  sang đầu bên kia và cũng đọc như vậy (có thể dùng vít nghiêng để vặn cho bọt nước lệch về 2 đầu thay cho ốc cân 3);

2. Giá trị khoảng vạch chia trên ống thuỷ dài (đến 0,1'') tính theo công thức:

t''=	206 l
	h.D

Trong đó :

l - hiệu số đọc trên mia tính đến mm;

h - số khoảng chia của bọt nước di động;

D - Khoảng cách từ máy đến mia (m).

3. Giá trị t'' được xác định 2 đến 3 lần trên các khoảng cách khác nhau vào buổi trời lặng gió hoặc trong phòng kiểm nghiệm;

4. Các giá trị khoảng chia t'' được ghi vào lý lịch của máy. Nếu khoảng chia bọt thuỷ không đạt yêu cầu (hạng 4: t''>25'', hạng 3: t''>20'') thì phải thay đổi ống thuỷ dài chính xác hơn.

A.5. Kiểm nghiệm sự hoạt động của bộ đo cực nhỏ (vi sai) và xác định khoảng chia của nó.

Khi sử dụng máy K0Ni007 hoặc các máy tương đương có bộ đo cực nhỏ, để đo thuỷ chuẩn hạng 3, phải tiến hành kiểm nghiệm và xác định khoảng chia.

Sử dụng thước kẹp theo mia có vạch khắc đến 1mm khoảng cách giữa các trục vạch dấu kề nhau từ 4 đến 5cm. Thước dài khoảng 20cm, có thể di chuyển dọc theo mia. Độ chính xác các khoảng chia của thước phải đạt độ chính xác 0,05mm và phải kiểm tra trước khi kiểm nghiệm bằng thước Giơ ne vơ.

Chọn một bãi kiểm nghiệm có chiều dài từ 50 đến 70m, đóng 3 cọc (với hạng 4 có thể sử dụng địa vật cố định đánh dấu sơn như điểm trên bê tông, mỏm đá v.v...).

Quá trình kiểm nghiệm như sau:

1. Đặt lần lượt mia có kẹp thước qua các vị trí cách 30, 50, 70 m rồi quay lại 30m - gọi là lượt đo đi. Sau đo lại đo từ 70, 50, 30m và quay lại 70m- gọi là đo về. Sau khi cân bằng máy (1 lần trong 1 chiều đo), đọc trị số trên mia có kẹp thước mm và đọc trị số trên bộ đo cực nhỏ. Nếu khí hậu phức tạp, nhiệt độ thay đổi, phải đo nhiệt độ, lúc bắt đầu và kết thúc.

2. Theo khu công trình mà chọn nhiệt độ trung bình thường xảy ra để xác định khoảng chia, xác định độ ổn định của bộ đo cực nhỏ. Thường chọn 3 thời gian khác nhau khi có nhiệt độ thay đổi nhất trong ngày (24h) để chọn khoảng đo có sự ổn định trị đọc trên bộ đo cực nhỏ.

A.6. Kiểm nghiệm độ chính xác trục ngắm khi điều chỉnh tiêu cự.

A.6.1. Kiểm nghiệm độ chắc chắn của thấu kính tiêu cự.

Chọn vị trí A bằng phẳng, đóng 3 cọc để cố định chân máy. Đường thẳng từ A theo hướng bằng phẳng chọn 6 cọc, mỗi cọc cách nhau 10m. Mỗi cọc đều phải đóng đinh có mũ để dựng mia (xem hình A.2)

Phương pháp đo:

1. Đặt máy tại A với 3 chân giá định vị trên 3 cọc, cân bằng máy, ngắm về mia lần lượt đặt tại các cọc (hình A.2)

2. Vặn vít nghiêng cho bọt nước thật trùng hợp

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Hình A.2. Sơ đồ kiểm nghiệm chính xác trục ngắm khi điều chỉnh tiêu cự.

Giữ nguyên vị trí vít nghiêng. Dùng 1 mia đặt lần lượt tất cả các cọc 1, 2, 3, 4, 5, 6. Mỗi lần ngắm mia phải điều chỉnh tiêu cự thật rõ. Dùng bộ đo cực nhỏ kẹp vạch (hoặc chỉ giữa) đọc số đọc trên mia, ký hiệu là a.

3. Dùng vít nghiêng nâng số đọc ở cọc 6 lên khoảng 20mm, rồi lần lượt đọc các trị số như mục b trên qua các vị trí cọc, ký hiệu là b.

4. Dùng vít nghiêng hạ số đọc tại cọc 6 xuống 20mm so với vị trí nằm ngang và thao tác như mục c, ký hiệu là c.

Nếu thấu kinh không bị lắc lư, rung động thì hiệu số giữa các vị trí trên mia khi đặt ở trường hợp c,d với trị xác suất (trường hợp b) phải bằng không. Nếu trị lệch £1,5mm đối với hạng 3,4 coi là được. Trường hợp lớn hơn phải đưa về nơi sản xuất hoặc sửa chữa lắp ráp hiệu chỉnh lại.

A.6.2. Kiểm nghiệm độ di động song song với trục ngắm của thấu kính điều chỉnh tiêu cự.

1. Chọn bãi.

Tại bãi đất bằng phẳng, chọn vị trí A, đóng 3 cọc đặt chân máy. Lấy A làm tâm, vẽ một vòng tròn bán kính 50m. Trên cung tròn đóng 8 cọc gỗ trên có đinh mũ để dựng mia Tại điểm O cũng đóng 3 cọc để đặt chân máy, khoảng cách các cọc từ 0, 1, 2, ...,7 là 10, 20, 30, 40, ..., 70m (đo chính xác qua thước thép khắc đến mm) (xem hình A.3)

Hình A.3. Sơ đồ bố trí kiểm nghiệm độ di động.

2. Phương pháp đo.

a. Đặt máy tại A, điều chỉnh tiêu cự thật rõ sau khi cân bằng máy. Sau đó tiến hành đo trị số của mia đặt theo thứ tự 0, 1, 2, ...,7 qua chỉ giữa và bộ đo cực nhỏ, đo từ 7,6, v.v... về 0 như trên. Hai lượt đo như vậy gọi là 1 lần. Phải tiến hành đo 4 lần như vậy với hai điều kiện:

- Trong 1 lần đo không thay đổi tiêu cự;

- Phải thay đổi chiều cao máy trong các lần đo qua giá 3 chân.

2. Chuyển máy đến điểm 0. Trình tự thao tác giống trạm A qua các vị trí của mia 1, 2, ....,7.

Giá trị chênh giữa các lần đo gọi là V£1mm với hạng 3,4 là được. Nếu vượt hạn thì không được dùng khi đo qua sông (Lưu ý: phải hiệu chỉnh góc i trước khi làm bước này).

A.7. Xác định hệ số khoảng cách và sự không đối xứng của lưới chỉ.

A.7.1. Hệ số khoảng cách: hầu hết các máy đo thuỷ chuẩn hạng 3,4 hiện nay là dùng loại không có bộ đo cực nhỏ. Phương pháp xác định hệ số khoảng cách như sau:

Chọn bãi bằng phẳng, lấy khoảng cách từ máy đến mia 75m đến 100m. Sau khi cân bằng máy, tiến hành đọc trị số trên mặt đen mia qua dây chỉ trên dưới, trị số gọi là l (l = dưới - trên khi máy ảnh ngược, l = trên - dưới khi máy ảnh thuận).

Đọc trị số l qua 3 lần, mỗi lần thay đổi chiều cao máy, khoảng cách giữa máy và mia được xác định qua thước thép với sai số DD/D£1/500.

Hệ số khoảng cách được tính qua công thức:

K =	D
	l

Trong đó: D- Chiều dài tuyến đo bằng thước thép với sai số m_D/D£1/500.

Nếu máy có bộ đo cực nhỏ như K0NI007, xác định hệ số K theo quy phạm xây dựng lưới nhà nước hạng 1, 2, 3 và 4 ban hành theo Quyết định số 112/KT ngày 15/5/1989 Cục Đo đạc Bản đồ Nhà nước nay là Tổng cục Địa chính.

A.7.2. Sự không đối xứng của lưới chỉ.

Trên bãi kiểm nghiệm như mục A.7.1. ta đọc 3 lần trị số đọc dây trên, giữa, dưới. Từ tính toán được lấy trung bình từ 3 trị trên.

Tính sự đối xứng theo công thức.

a = (giữa - trên) - (dưới - giữa) £ 1,4mm

Nếu vượt quá 1,4mm phải thay đổi lưới chỉ khác tại xưởng chế tạo.

A.8. Kiểm nghiệm xác định các thông số của mia.

A.8.1. Xác định chiều dài trung bình 1 m trên mia.

Đặt mia và thước Giơ-ne-vơ trong cùng mặt phẳng với nhiệt độ 20⁰C, độ ẩm 60%.

Đặt mia song song với thước Giơ-ne-vơ, kẹp sát khoảng cách từ 1 đến 10, 10 đến 20, 20 đến 29 dm với mia gỗ. ở hai đầu mỗi đoạn, đọc trị số 2 lần. Khi chuyển lần đọc phải dịch thước đi một chút. Đọc số trên thước Giơ-ne-vơ đến 0,1 của vạch chia (mỗi vạch chia 0,02mm). Chênh lệch giữa hai hiệu số của hai lần đọc trên thước Giơ-ne-vơ đối với khoảng cách 1 m của mia £ 0,06mm. Nếu vượt quá thì phải xê dịch thước và đọc lại 2 lần như trên. Nếu 3 lần liền kề đạt yêu cầu mới lấy trị số là giá trị thực của 1m trên mia. Trị số của khoảng cách trên mia đo đi, đo về khác nhau £ 0,1mm được phép lấy trị trung bình.

A.8.2. Kiểm nghiệm mặt đáy của mia có trùng với vạch số 0 không.

Vạch "0" mặt đen của mia gỗ hoặc vạch "0" của thang chính trên mia in va phải trùng với mặt đáy của mia.

Cách kiểm nghiệm : dán vào đáy mia lưỡi dao cạo, sử dụng thước Giơ-ne-vơ  đo từ lưỡi dao cạo lên vạch chia trên mia. Sự trùng hợp hoặc khác biệt giữa trị đo qua thước với trị trên mia cho ta xác định được  "độ không trùng hợp điểm 0" của mia.

A.8.3. Kiểm nghiệm mặt đáy mia có vuông góc với trụ đứng của mia không.

Lấy 3 cọc sắt hoặc 3 cọc gỗ có mũ đinh, đóng trên cùng một khoảng cách máy từ 20 đến 30m. Chênh cao giữa các đỉnh cọc phải từ 10cm đến 20cm.

Đọc máy đến mia qua 2 lần đo theo các vị trí của đế mia như sau:

- Trung tâm mia (1); - Rìa sau giữa mia (2); - Rìa sau trái mia (3); - Rìa trước trái mia (4); - Rìa trước giữa mia (5); - Rìa trước phải mia (6); - Rìa sau phải mia (7).	.4	.5	.6
		.1
	.3	.2	.7

Mỗi lần đọc mia qua dây giữa phải giữ nguyên vị trí ống kính.

Với trị số 3 cọc, ta được 21 trị số qua 7 vị trí của mặt đáy mia. Nếu các trị số chênh nhau đều nhỏ hơn  0,1mm, chứng tỏ mặt đáy mia vuông góc với trục đứng của mia. Nếu vượt quá 0,1mm thì khi đo thuỷ chuẩn hạng 3, 4 phải luôn đặt giữa mia trên điểm đo.

A.8.4. Xác định hằng số K giữa mặt đen, đỏ của cặp mia.

1. Đóng 3 cọc sắt hoặc gỗ có mũ đinh theo hàng ngang cách máy từ 20 đến 30m. Độ chênh cao giữa các cọc từ 10cm đến 20cm. Đối với mia gỗ, chỉ cần đóng 1 cọc và đo 4 lần.

2. Thứ tự đo mỗi lần như sau: Cân máy thật chính xác và giữ nguyên trong 1 lần đo, dựng mia thứ nhất lần lượt qua các vị trí của cọc, đọc trị số dây giữa qua mặt đen, đỏ. Tiếp tục với mia thứ 2 cũng như trên.

3. Thay đổi chiều cao máy đọc tiếp lần 2,3,4, tương tự như lần 1 với 2 mia.

4. Hiệu số giữa số đọc mặt đen, mặt đỏ chính là K. Lập thành bảng trị số K qua 4 lần đọc qua cặp mia (mia 1, mia 2). Sau đó lấy trị trung bình làm trị đo thực tế (thông thường với mia gỗ, K = 4473, 4573, với mia in - va  K = 60).

A.8.5. Xác định độ võng của mia.

Mặt khắc số của mia phải là mặt phẳng. Kiểm nghiệm độ võng f qua dây chỉ căng từ đầu mia về cuối mia. Sau đó dùng thước thép độ chính xác đến mm đo các khoảng cách a_i (a₁, a₂, a₃) từ đầu này, qua giữa và đến đầu kia.

Độ võng tính theo công thức :      

Nếu f >8mm với 1 mia gỗ, f >4mm mia in-va thì phải đổi lấy mia khác. nếu không có mia đổi thì phải tính số cải chính mia theo công thức:

Trong đó:         

Df -  số cải chính chiều dài mia (mm);

f - độ võng của mia (mm);

l - chiều dài mia (m).

A.9. Một số máy thuỷ chuẩn (tham khảo).

A.9.1. Một số máy thuỷ chuẩn đo hạng 3, 4 của Đức.

A.9.2. Một số máy thuỷ chuẩn của Nhật.

A.9.3. Một số loại mia.

Một số máy thuỷ chuẩn đo hạng 3, 4 của đức

                           k0ni007                                                                      ni030

	NI 025

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ĐẶC TÍNH KỸ THUẬT

STT	Các thông số kỹ thuật	Ni007	Ni025	Ni030	Ghi chú
1	Độ phóng đại ống ngắm (lần)	31,5	20	25	*ni007 có bộ đo cực nhỏ *ni025 cân bằng tự động *ni030 cân bằng qua bọt thuỷ dài
2	Đường kính ống kinh vật (mm)	40	35	35
3	Khoảng cách nhìn gần nhất (m)	2,2	2,0	1,8
4	Hình ảnh	Ngược	Thuận	Thuận
5	Độ chính xác ngắm hình nét	0,5”	0,5¸1”	0,5¸1”
6	Độ chính xác khoảng chia ống thuỷ	8”/2mm	25”/2mm	30”/2mm
7	Sai số trùng phương (mm/1km)	0,7	0,8¸2	0,8¸2